Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł w ubiegłym tygodniu, że gminy nie powinny były doliczać VAT przy montażu odnawialnych źródeł energii w budynkach należących do mieszkańców oraz przy usuwaniu azbestu z nieruchomości.

Wyroki mogą istotnie wpłynąć na finanse samorządów. Dotychczas bowiem organy podatkowe uznawały, że gminy działają w obu sytuacjach jak podatnicy VAT.

Stanowisko unijnego trybunału oznacza, że gminy nie powinny były płacić VAT od proekologicznych inwestycji ani nie miały prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących np. usługi wykonawcy.

W najlepszej sytuacji są te samorządy, które nie zgadzały się z wykładnią fiskusa i nie doliczały VAT. Ale takich odważnych jest zapewne niewielu.

W nie najgorszym położeniu są gminy, które doliczały VAT i w związku z tym odliczały podatek naliczony, ale uzyskały w tej sprawie interpretację indywidualną potwierdzającą prawidłowość ich rozliczeń.

W kłopocie mogą się natomiast znaleźć gminy, które takiej interpretacji nie mają. Fiskus może bowiem zażądać od nich zwrotu odliczonego podatku naliczonego wraz z odsetkami za zwłokę za cały pięcioletni okres wstecz (jeszcze nieprzedawniony).

Doradca podatkowy Joanna Rudzka zwraca jednak uwagę na to, że gminy, które znajdą się w takiej sytuacji, mogą powołać się na art. 14 par. 4 pkt 2 ordynacji podatkowej. Przepis ten przyznaje ochronę podatnikom stosującym się do tzw. utrwalonej praktyki interpretacyjnej. Z praktyki tej wynikało, że gminy płacą podatek należny i odliczają podatek naliczony.

Wyroki TSUE mogą być natomiast korzystne dla mieszkańców gmin, którzy do wkładu własnego przy inwestycji w montaż odnawialnych źródeł energii mieli doliczany VAT.

– Niewykluczone, że danina ta będzie im zwracana, aby gminy korygujące podatek należny nie zostały uznane za bezpodstawnie wzbogacone – uważa Wojciech Kieszkowski, doradca podatkowy i partner w Solveo Advisory.

Co orzekł trybunał

Oba wyroki TSUE zapadły 30 marca br.

W pierwszym przypadku chodziło o opodatkowanie unijnych dotacji do montażu na domach mieszkańców systemów odnawialnych źródeł energii (OZE, w tym paneli fotowoltaicznych). Unijne dofinansowanie przeznaczane było na pokrycie ogólnych kosztów projektu (od 75 proc. do nawet 85 proc. kosztów kwalifikowanych). Resztę płacili mieszkańcy.

Unijny trybunał zwrócił uwagę na to, że wkład własny mieszkańców jest niższy niż łączne koszty usługi świadczonej przez gminy. Pozostała część jest finansowana ze środków publicznych. Dla porównania – jak zauważył TSUE – zwykły przedsiębiorca (instalator OZE), przy ustalaniu ceny uwzględniłby w niej wszystkie poniesione koszty i dodał swoją marżę zysku.

Gmina działa więc jak organ władzy publicznej, a nie jak przedsiębiorca, a montaż systemów OZE nie był opodatkowany – orzekł unijny trybunał (sygn. C-612/21).

W drugiej sprawie chodziło o opodatkowanie gminnych programów usuwania azbestu. W tym celu gmina wyłania wykonawcę i zapewnia finansowanie. Część pieniędzy na ten cel (do 85 proc. kosztów) pochodzi z wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Resztę samorząd wykłada z własnego budżetu.

Także w tym przypadku unijny trybunał orzekł, że gminy nie działają jako podatnicy VAT. Podkreślił, że nie zatrudniają one pracowników do usuwania azbestu i nie poszukują klientów na tę usługę. Działalność gminy nie jest więc porównywalna do działań, jakie podejmowałby zwykły przedsiębiorca (sygn. C-616/21).

Ważne terminy

Samorządy, które chcą odzyskać nadpłacony VAT, muszą złożyć wniosek o to w ciągu 30 dni od dnia publikacji wyroków TSUE w Dzienniku Urzędowym UE (art. 77 par. 4a ordynacji podatkowej). Na wznowienie postępowania zakończonego prawomocną decyzją wymiarową mają miesiąc od publikacji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE (art. 241 par. 2 pkt 2 ordynacji podatkowej).

Natomiast na wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądowym jest więcej czasu – trzy miesiące, zgodnie z art. 272 par. 2a prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 259 ze zm). ©℗