Kobieta żyjąca w konkubinacie jest samotną matką, więc ma prawo do preferencyjnego rozliczenia się z podatku. Ważne, żeby nie był to związek z ojcem dziecka – wyjaśnił dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej.

Spytała o to kobieta, która po rozwodzie wychowuje dwoje małoletnich dzieci. Wyrok sądu okręgowego uprawomocnił się w 2020 r., a sąd ustalił miejsce zamieszkania dzieci przy matce.
Ojciec ma ograniczoną władzę rodzicielską. Płaci alimenty, ale nie uczestniczy w procesie wychowawczym. Ma ustalony przez sąd harmonogram kontaktów z dziećmi, jednak zdarza mu się rezygnować ze spotkań.

Warunki ulgi

Kobieta chciała uzyskać potwierdzenie, że za lata 2020–2022 może się rozliczyć w preferencyjny sposób przewidziany dla samotnych rodziców. Jej wątpliwości wynikały z tego, że od sierpnia 2021 r. mieszka ona z nowym partnerem (pod adresem zamieszkania jej i dzieci), który partycypuje w kosztach utrzymania mieszkania.
Zaznaczyła, że konkubent nie dokłada się do utrzymania małoletnich dzieci ani nie uczestniczy w ich wychowywaniu. Cała odpowiedzialność za rozwój, zdrowie i edukację dzieci spoczywa na niej jako matce.
Przypomnijmy, że w art. 6 ust. 4 ustawy o PIT (obowiązującym do końca 2021 r.) i art. 6 ust. 4c ustawy o PIT (obowiązującym od 2022 r.) wymieniono enumeratywnie osoby, którym przysługuje status samotnych rodziców. Przepisy te odwołują się do statusu cywilnoprawnego (panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik), a zarazem zastrzegają, że taka osoba musi faktycznie wychowywać dzieci samotnie, tj. bez wsparcia drugiego z rodziców.
Preferencja polega na tym, że samotny rodzic płaci podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich dochodów.

Definicja wychowania

Kobieta uważała, że jest samotnym rodzicem, ale ponieważ wcześniej nie korzystała z preferencyjnego rozliczenia, to może złożyć korektę zeznań za 2020 i 2021 r., a także rozliczyć się jako samotny rodzic za 2022 r. i kolejne lata.
Dyrektor KIS to potwierdził. Wyjaśnił, że aby skorzystać z preferencji, nie wystarczy samo legitymowanie się określonym stanem cywilnym. Istotne jest również troszczenie się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka bez udziału drugiej osoby, w szczególności matki lub ojca dziecka.
Zamieszkiwanie z osobami niewychowującymi i nieobowiązanymi do wychowywania dzieci nie pozbawia samotnego rodzica prawa do podatkowej preferencji
Dodał, że ustawa o PIT nie definiuje terminu „wychowywać”, należy więc odwołać się do wykładni językowej. W słownikowym znaczeniu wychowywanie oznacza stałe troszczenie się o byt materialny dziecka oraz o jego rozwój emocjonalny.
Dyrektor KIS przytoczył wyrok z 31 maja 2011 r. (sygn. akt II FSK 30/10), w którym Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że wychowywanie to „kształtowanie osobowości dziecka poprzez kształtowanie jego samodzielności, obowiązkowości, rozwijanie predyspozycji intelektualnych i umiejętności praktycznych, kształtowanie światopoglądu oraz systemu wartości oraz postaw emocjonalnych”.
Skoro więc ojciec dzieci nie uczestniczy w procesie wychowawczym, a na matce spoczywa odpowiedzialność za ich wychowanie, zdrowie i edukację, to kobiecie przysługuje prawo do preferencyjnego rozliczenia za 2020 r., 2021 r. i 2022 r. – potwierdził organ.

Konkubinat bez znaczenia

Podobne stanowisko dyrektor KIS zajął w interpretacji z 15 września 2022 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.637.2022.2.KR). Pytanie zadała kobieta, która rozwiodła się w 2019 r., a od kwietnia 2020 r. żyje w nieformalnym związku (konkubinacie). Mieszka z dzieckiem i nowym partnerem, który nie jest ojcem jej córki. Nie rozliczyła się za 2021 r. jako samotna matka, ale potem doszła do wniosku, że miała takie prawo.
Dyrektor KIS przyznał jej rację. Zgodził się, że kobieta może się rozliczyć na preferencyjnych zasadach, korygując zeznanie za 2021 r.
Potwierdził, że zamieszkiwanie z osobami niewychowującymi i nieobowiązanymi do wychowywania dzieci nie pozbawia rodzica prawa do preferencji. – Związek nieformalny z nowym partnerem (konkubinat) nie wpływa na możliwość preferencyjnego rozliczenia dochodów na zasadach przewidzianych dla osoby samotnie wychowującej dzieci – stwierdził. ©℗
Interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 6 lutego 2023 r., sygn. 0115-KDIT2.4011.680.2022.2.AK