Faktoring może wykluczyć prawo do estońskiego CIT

Fiskus uważa sprzedaż wierzytelności własnych za przychody pasywne. W konsekwencji firmy, które często korzystają z tego rozwiązania, by poprawić swoją płynność finansową, mogą łatwo utracić prawo do ryczałtu od dochodów spółek.

Przedsiębiorcy często korzystający z tego rozwiązania; najpierw sprzedają towar lub usługę kontrahentowi, a zaraz potem zbywają swoją wierzytelność (100 proc.) faktorowi (np. bankowi bądź firmie faktoringowej) za stosowną opłatą, najczęściej z prowizją. To jednak może wykluczyć stosowanie estońskiego CIT.

Fiskus traktuje bowiem wpływy ze sprzedaży wierzytelności własnych jako przychody pasywne, a przepisy wykluczają korzystanie z estońskiego CIT, jeżeli działalność operacyjna przynosi mniej niż połowę przychodów brutto (z VAT) osiągniętych w poprzednim roku podatkowym. Słowem, spółka nie ma prawa do ryczałtu, gdy jej przychody pasywne (np. z wierzytelności, z odsetek, poręczeń, gwarancji) wynoszą 50 proc. lub więcej przychodów ogółem. Wynika to z art. 28j ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT.

Ustawodawca chciał bowiem, aby estoński CIT wybierały spółki zajmujące się produkcją i sprzedażą, a nie firmy z sektora finansowego. Okazuje się jednak, że pozostałe też mogą mieć problem. Niekorzystna wykładnia fiskusa może pokrzyżować plany przejścia na ryczałt (zwany estońskim CIT) tym spółkom, które przysługujące im wierzytelności z tytułu dostaw towarów i świadczenia usług zbywają na rzecz banku lub firmy faktoringowej.

Niekorzystna wykładnia

Przekonała się o tym firma, która sprzedaje, głównie hurtowniom, części i akcesoria do samochodów. Aby poprawić swoją płynność finansową, spółka zawarła umowę faktoringu z instytucją finansową. Faktor nabywa od niej bezsporne wierzytelności przysługujące jej z tytułu sprzedaży towarów, a ona otrzymuje w zamian kwotę równą nominalnej wartości tych wierzytelności. Faktorowi płaci prowizję (określony procent wierzytelności) oraz odsetki za okres kredytowania.

Organy podatkowe, w ślad za interpretacją ogólną ministra finansów z 2021 r., traktują sprzedaż należności faktorowi jako źródło przychodu

Spółka chciała się upewnić, że tych kwot nie zalicza do przychodów pasywnych, w związku z czym może wybrać estoński CIT. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej był innego zdania. W interpretacji z 23 grudnia 2022 r. (sygn. 0111-KDIB1-1.4010.489.2022.1.BS) stwierdził, że do przychodów, o których mowa w art. 28j ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o CIT (czyli pasywnych), należy wliczać również wartość przychodów ze zbycia wierzytelności własnych.

Wyjaśnił, że w następstwie umowy faktoringu zmienia się wierzyciel; w miejsce podmiotu, który sprzedał towary lub usługi, wchodzi faktor. Oznacza to - jego zdaniem - że spółka uzyskuje w istocie przychody ze sprzedaży wierzytelności, a nie z działalności operacyjnej.

Tak samo dyrektor KIS stwierdził w interpretacji indywidualnej z 29 grudnia 2022 r. (sygn. 0111-KDWB.4010.84.2022.2.AZE).

Z takim podejściem nie zgadza się Bartosz Mazur z Gekko Taxens (patrz: komentarz w ramce). Jego zdaniem spory o to trafią w końcu na sądową wokandę. Jednak do czasu rozstrzygnięcia tej kwestii przez sąd podatników z pewnością czeka teraz duża niepewność.

Przychody pasywne i niepasywne według przepisów i dyrektora KIS

Przychody pasywne wymienione w art. 28j ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT:

- z wierzytelności,

- z odsetek i pożytków od wszelkiego rodzaju pożyczek,

- z części odsetkowej raty leasingowej,

- z poręczeń i gwarancji,

- z praw autorskich lub praw własności przemysłowej, w tym z tytułu zbycia tych praw,

- ze zbycia i realizacji praw z instrumentów finansowych,

- z transakcji z podmiotami powiązanymi (w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT), gdy w związku z tymi transakcjami nie jest wytwarzana wartość dodana pod względem ekonomicznym lub wartość ta jest znikoma.

Interpretacja ogólna

Eksperci nie mają wątpliwości, że taka wykładnia fiskusa jest pokłosiem interpretacji ogólnej ministra finansów z 15 lutego 2021 r. (sygn. DD5.8201.11.2020).

Stwierdził w niej, że „odpłatne zbycie przez podatnika podatku dochodowego wierzytelności wynikającej z dokonanej wcześniej przez takiego podatnika na rzecz podmiotu trzeciego (dłużnika) sprzedaży towarów lub usług stanowi odrębną od wskazanej sprzedaży towarów lub usług operację gospodarczą, wywołującą po stronie zbywcy wierzytelności skutki w podatku dochodowym w postaci wystąpienia przychodu oraz kosztów uzyskania przychodu”.

- W ślad za nią organy podatkowe traktują sprzedaż należności faktorowi w kategoriach przychodu - wskazuje Natalia Kamińska-Kubiak z Grant Thornton (patrz: komentarz w ramce).

Inne konsekwencje

Konsekwencje tej interpretacji ogólnej odczuwają nie tylko spółki zainteresowane estońskim CIT, lecz także pozostali podatnicy. Oznacza ona bowiem, że podatnicy, którzy płacą klasyczny CIT, powinni wykazać przychód dwukrotnie: raz na podstawie faktury sprzedażowej (z tytułu sprzedaż towaru lub wykonania usługi), oraz drugi raz z tytułu przeniesienia wierzytelności na faktora.

Tymczasem od wielkości przychodu zależy możliwość korzystania z wielu przywilejów podatkowych (np. prawo do 9-proc. stawki CIT), a także obowiązki sprawozdawcze.

Problem ten pojawił się też w kontekście minimalnego podatku dochodowego, który miał obowiązywać od 2023 r., ale którego wejście w życie ostatecznie odroczono o dwa lata (więc pierwszy raz ten minimalny podatek ma być rozliczany w 2025 r. za 2024 r.).

Ostatecznie postanowiono jednak, że kwoty stanowiące wartość należności handlowych zbywanych na rzecz podmiotów z branży faktoringowej będą wyłączone z przychodu podlegającego tej daninie. ©℗

opinia

To konsekwencje interpretacji ogólnej

Podstawowym celem faktoringu jest poprawa płynności firm. Z punktu widzenia biznesowego nie rozpatrywałabym zatem transakcji z faktorem jako samodzielnej i niezależnej transakcji. Jej charakter jest bardziej zbliżony do pożyczki, a przecież korzystanie z finansowania bankowego (np. kredytu w rachunku bieżącym) nie dyskwalifikuje z możliwości korzystania z estońskiego CIT.

Niestety organy podatkowe, w ślad za interpretacją ogólną z 15 lutego 2021 r. (sygn. DD5.8201.11.2020), traktują sprzedaż należności faktorowi w kategoriach przychodu. Taka wykładnia została teraz wprost przeniesiona na grunt estońskiego CIT i organy rozpoznają transakcje z faktorem jako generujące przychód. Co więcej, kwalifikują go dosłownie jako przychód z wierzytelności, co istotnie wpływa na możliwość korzystania z ryczałtu od dochodów spółek.

Szczególnie trudną sytuację mają te spółki, które niemal wszystkie swoje należności sprzedają faktorowi, a co za tym idzie, ponad 50 proc. ich przychodów stanowią w związku z tym przychody pasywne. To dyskwalifikuje z możliwości wyboru estońskiego CIT bądź skutkuje utratą prawa do niego.

Niewątpliwie taka interpretacja jest niekorzystna dla podatników, którzy na co dzień zajmują się głównie działalnością gospodarczą. Nie sądzę, żeby taki był cel ustawodawcy.

opinia

Podatników czeka spór z fiskusem

Co prawda przepisy ustawy o CIT nie są pod tym względem jasne, ale uważam, że wykładnia dyrektora KIS dotycząca faktoringu jest błędna. W art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT określono katalog przychodów uznanych na gruncie ustawy o CIT za pasywne. Są to przychody z działalności finansowej, takiej jak działalność pożyczkowa, leasingowa, faktoringowa. Dlaczego ustawodawca miałby wykluczyć z estońskiego CIT nie tylko podmioty z branży finansowej, lecz także przedsiębiorcę, który w celu finansowania swojej działalności gospodarczej zbywa wierzytelności własne? Źródłem jego przychodów nie jest przecież wierzytelność jako taka, będąca osobnym przedmiotem obrotu, ale działalność operacyjna, która jest źródłem powstania wierzytelności wobec kontrahenta. Pomocniczo można się w tym zakresie odwołać do art. 7b (określającego katalog przychodów kapitałowych na gruncie klasycznego CIT) - na gruncie tego przepisu zbycie własnej wierzytelności nie jest przychodem kapitałowym.

Podatników czekają zapewne sądowe spory na tle tego, czy mogą korzystać jednocześnie z faktoringu pełnego i z ryczałtu od dochodów spółek.