- Wycofanie lub zmiana złożonego uprzednio oświadczenia lub wniosku może realnie wyłączyć ryzyko późniejszego pociągnięcia do odpowiedzialności - mówi Jakub Warnieło, doradca podatkowy, szef zespołu postępowań podatkowych i sądowoadministracyjnych MDDP.
Obowiązujący od początku 2023 r. wzór PIT-2 został znacznie rozbudowany w porównaniu z poprzednią wersją i obecnie obejmuje kilka wniosków i oświadczeń. Ponadto obok dotychczasowego pouczenia o odpowiedzialności karnoskarbowej w formularzu pojawiła się informacja o grożącej odpowiedzialności karnej. Czy mógłby pan wyjaśnić, jakie to ma znaczenie dla osób, które składają PIT-2 płatnikom?
Podatnik składający formularz PIT-2 może podlegać dwóm odrębnym rodzajom odpowiedzialności związanej z przedstawieniem nieprawidłowych oświadczeń/wniosków dotyczących obliczania miesięcznych zaliczek na PIT, czyli odpowiedzialności karnej skarbowej oraz odpowiedzialności karnej.
Podstawą poniesienia odpowiedzialności karnoskarbowej jest podanie przez podatnika w formularzu PIT-2 nieprawdziwych informacji (lub zatajenie prawdziwych informacji), które będzie skutkowało narażeniem podatku na uszczuplenie (czyli wystąpieniem ryzyka, że podatek zostanie uiszczony w zbyt małej kwocie). W takiej sytuacji spełnione mogą być przesłanki czynu określonego w art. 56 ustawy z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 859; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2600) jako oszustwo podatkowe.
Z kolei podstawą poniesienia odpowiedzialności karnej jest podanie w formularzu PIT-2 nieprawdziwych informacji dotyczących spełniania przez podatnika warunków do stosowania niektórych zwolnień podatkowych przewidzianych w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 28; dalej: ustawa o PIT).
Jak rozumiem, ryzyko odpowiedzialności karnej wiąże się tylko z niektórymi oświadczeniami zawartymi w PIT-2. Których konkretnie to dotyczy?
Zgodnie z art. 31a ust. 9 ustawy o PIT oświadczenie o spełnianiu warunków do zastosowania zwolnień podatkowych określonych w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o PIT (tj. ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4 plus oraz ulgi dla pracujących seniorów) zawsze jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia i zawiera klauzulę o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
Jakie kary przewidziano w tym przypadku?
Konsekwencje złożenia fałszywego oświadczenia o spełnianiu warunków zastosowania zwolnień podatkowych mogą być bardzo dotkliwe. Jak wynika z art. 233 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1138; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2600), za złożenie fałszywego oświadczenia, odbieranego pod rygorem odpowiedzialności karnej, grozi kara pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do ośmiu lat. Dlatego tak istotne jest, aby każdy podatnik składający w PIT-2 oświadczenie o skorzystaniu z tych zwolnień, dokładnie przeanalizował możliwość spełniania ustawowych przesłanek do zastosowania zwolnienia.
A czy zamieszczenie pouczenia o odpowiedzialności karnoskarbowej na końcu formularza oznacza, że może ona wystąpić w przypadku wszystkich wniosków i oświadczeń zawartych w PIT-2? Czy tutaj wystarczy popełnienie jakiegokolwiek błędu?
Analiza treści formularza prowadzi do wniosku, że ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnoskarbowej będzie występowało w przypadku nieprawidłowości w większości oświadczeń, które są zawarte w PIT-2. Należy bowiem zauważyć, że podanie błędnych informacji w PIT-2 (np. w zakresie wniosku w sprawie pomniejszenia o kwotę zmniejszającą podatek, oświadczenia o korzystaniu z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów) może ostatecznie prowadzić do realnego ryzyka niewłaściwego ustalenia kwoty podatku i uszczuplenia wpływów budżetowych, a wtedy zostaną spełnione przesłanki, o których mowa w kodeksie karnym skarbowym. Takie ryzyko może również wystąpić, gdy podatnik złoży oświadczenie w sprawie pomniejszenia o kwotę zmniejszającą podatek (w PIT-2) więcej niż trzem płatnikom.
Co grozi za popełnienie takiego czynu?
Zgodnie z przepisami podatnik, który dopuszcza się oszustwa podatkowego, może podlegać karze grzywny lub pozbawienia wolności. Przy czym w praktyce przedstawienie nieprawidłowych informacji w PIT-2 będzie prowadziło najczęściej do narażenia podatku na uszczuplenie, które nie będzie przekraczało ustawowego progu, wobec czego tego typu naruszenia mogą skutkować jedynie karą grzywny za wykroczenie skarbowe (od 349 zł do 69,8 tys. zł).
Z tego, co pan mówi, wynika, że podatnicy muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami, jeśli podadzą błędne informacje w PIT-2. A czy możliwe jest poniesienie równocześnie obu rodzajów odpowiedzialności w przypadku nieprawidłowego wypełnienia jednego formularza?
Przepisy nie wykluczają jednoczesnego podlegania odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia oraz dodatkowo odpowiedzialności karnoskarbowej z tytułu podania nieprawdziwych informacji, które będą skutkowały narażeniem podatku na uszczuplenie. Dlatego też podatnicy powinni zdawać sobie sprawę z tego, że przedstawienie niewłaściwych informacji w PIT-2 może doprowadzić do pociągnięcia do odpowiedzialności zarówno na podstawie przepisów karnych, jak i karnoskarbowych. Wynika to z art. 8 kodeksu karnoskarbowego, zgodnie z którym w sytuacji, gdy ten sam czyn będący przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa lub wykroczenia określonego w przepisach karnych innej ustawy (np. kodeksu karnego), stosuje się każdy z tych przepisów.
Czy w związku z tym miałby pan jakąś radę dla osób, które składają PIT-2?
Ze względu na ryzyko podlegania odpowiedzialności karnoskarbowej lub odpowiedzialności karnej podatnicy składający PIT-2 powinni pamiętać o tym, że możliwe jest wycofanie lub zmiana złożonego uprzednio oświadczenia lub wniosku w przypadku, gdy okoliczności mające wpływ na obliczenie zaliczek przez płatnika uległy zmianie. Takie działanie może realnie wyłączyć ryzyko wystąpienia nieprawidłowości i późniejszego pociągnięcia do odpowiedzialności. ©℗
Rozmawiał Marcin Mroziuk