TEZA: Uchwalenie przez radę gminy uchwały, na mocy której odbierane są z mocą wsteczną uprawnienia do przyznanego wcześniej zwolnienia z podatku od nieruchomości, które zostało przyznane przez radę gminy w sposób niezgodny z prawem, nie narusza konstytucyjnych zasad demokratycznego państwa prawnego.
Sygn. akt II FSK 155/13
WYROK NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO
z 26 lutego 2015 r.
STAN FAKTYCZNY
Sprawa dotyczyła uchwały Rady Gminy Godów z 25 października 2010 r. (nr XLIV/397/10) w sprawie podatku od nieruchomości na 2011 r. Uchwała ta miała obowiązywać od początku 2011 r. Prokurator rejonowy domagał się stwierdzenia nieważności tej uchwały ze względu na to, że wprowadzała zwolnienie podatkowe inne niż o charakterze przedmiotowym, a to jest niezgodne z prawem. Chodziło o zwolnienia dla: budynków lub ich części oraz gruntów zajętych przez gminne jednostki organizacyjne i stowarzyszenia krzewienia kultury fizycznej i sportu, działające na mieniu gminnym; budynków i gruntów zajętych przez Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych – za wyjątkiem zajętych na działalność gospodarczą; budynków lub ich części oraz gruntów związanych z działalnością gospodarczą osób fizycznych w zakresie: szewstwa, naprawy maszyn rolniczych i sprzętu rolniczego, bednarstwa, wikliniarstwa, rymarstwa, wyrobu mioteł, a także gruntów zajętych pod boiska sportowe.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, który rozpatrywał skargę na ww. uchwałę, umorzył postępowanie, ponieważ rada gminy dokonała nowelizacji spornej uchwały. Nowy akt z 29 sierpnia 2011 r. – pomimo że wszedł w życie dopiero we wrześniu 2011 r. – obowiązywał od początku 2011 r., czyli z datą wsteczną. Uchwałę zmieniono w ten sposób, że zwolnione od podatku od nieruchomości zostały budynki lub ich części oraz grunty zajęte przez gminne jednostki organizacyjne i stowarzyszenia krzewienia kultury fizycznej i sportu, działające na mieniu gminnym i grunty zajęte pod boiska sportowe. W ocenie sądu wojewódzkiego postępowanie ze skargi prokuratora stało się więc bezprzedmiotowe. Ponadto według tego sądu działanie rady gminy mieściło się jednak w granicach prawa, ponieważ adresaci zwolnień i tak zostaliby ich pozbawieni na skutek stwierdzenia nieważności przez sąd prawa do przyznanych im pierwotną uchwałą zwolnień z podatku od nieruchomości.
Prokuratura się z tym nie zgodziła i ze względu na działanie nowelizacji z mocą wsteczną skierowała sprawę do NSA.
UZASADNIENIE
NSA przypomniał, że Konstytucja RP zasadniczo wyklucza ustanowienie norm prawnych z mocą wsteczną (lex retro non agit). Jednocześnie jednak w wielu orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny podkreślał, że zakaz ustanawiania retroaktywnego prawa nie ma charakteru bezwzględnego, absolutnego i w sytuacjach nadzwyczajnych ustawodawca może od niego odstąpić (por. wyrok TK z 24 października 2000 r., K 12/00, OTK 2000, nr 7, poz. 255). Odstępstwo od tej zasady jest dopuszczalne wtedy, gdy „jest to konieczne dla realizacji wartości konstytucyjnej, ocenionej jako ważniejsza od wartości chronionej zakazem retroakcji” (por. wyrok TK z 31 stycznia 2001 r., P 4/99, OTK 2001, nr 1, poz. 5), „a jednocześnie realizacja tej zasady nie jest możliwa bez wstecznego działania prawa” (por. wyrok TK z 7 lutego 2001 r., K 27/00, OTK 2001, nr 2, poz. 29).
W ocenie NSA retroaktywność spornej uchwały w żaden sposób nie narusza sfery wolności i uprawnień podmiotów prawa. Sąd kasacyjny zgodził się z sądem wojewódzkim, że działanie rady gminy miało charakter wyprzedzający (z uwagi na to, że prokurator zaskarżył uchwałę do sądu), tzn. skracające okres obowiązywania naruszających prawo postanowień pierwotnej uchwały. NSA orzekł, że działania rady gminy w rzeczywistości doprowadziły, i to z wyprzedzeniem, do tych samych skutków, jakie wypływałyby ze stwierdzenia przez sąd administracyjny nieważności zaskarżonej uchwały pierwotnej. Tym samym nowelizacja uchwały nie pogorszyła sytuacji i praw adresatów uchwały pierwotnej, którzy w jej wyniku uzyskali bezprawne zwolnienia podatkowe – uzasadnił sąd.