rozwiń ›
Wyrok jest nieprawomocny i nie zostało jeszcze opublikowane jego pisemne uzasadnienie. Ma natomiast – jak podkreśla doradca podatkowy Joanna Rudzka – niebagatelne znaczenie dla instytucji kultury, takich jak: muzea, teatry, filharmonie, kina, galerie, centra sztuki, biblioteki, opery i wielu innych, które wykonują zadania statutowe czy wynikające z właściwych ustaw.
– Organy podatkowe niejako z automatu nakazują im stosować prewspółczynnik, w skutek czego kwota odliczanego podatku może zmniejszyć się o kilkadziesiąt procent – mówi ekspertka.
Na ten problem zwracaliśmy uwagę w artykułach: „Darmowy koncert to problem z odliczeniem VAT” (DGP nr 38/2020) oraz „Za rok bezpłatnej Nocy Muzeów może już nie być” (DGP nr 121/2018).
Jakie są szanse na to, że Naczelny Sąd Administracyjny utrzyma w mocy wyrok lubelskiego sądu?
Przypomnijmy, że w wyroku z 8 lipca 2020 r. (sygn. akt I FSK 473/18) NSA orzekł, iż muzeum może odliczać VAT bez konieczności stosowania prewspółczynnika, gdy nieodpłatne działania służą zwiększeniu frekwencji lub zwiększeniu sprzedaży pamiątek. Pisaliśmy o tym w artykule „Instytucje kultury zyskały punkt w walce o odliczanie VAT” (DGP nr 135/2020).

Statutowa i gospodarcza

Najnowsza sprawa również dotyczyła muzeum będącego samorządową instytucją kultury, finansowaną z budżetu powiatowego, darowizn od osób fizycznych oraz przychodów z działalności gospodarczej.
Muzeum realizuje dwa projekty współfinansowane z funduszy unijnych, polegające na modernizacji i remoncie zabytkowych budynków. Prowadzi też działalność gospodarczą opodatkowaną VAT oraz nieodpłatną działalność statutową niepodlegającą VAT. Nie prowadzi natomiast działalności zwolnionej z podatku.
Działalność opodatkowana to m.in.: sprzedaż biletów wstępu (8 proc. VAT), sprzedaż usług przewodnika (23 proc. VAT – jeśli nie jest połączona ze sprzedażą biletów), wynajem stoisk na jarmarku festiwalowym (23 proc. VAT), sprzedaż pamiątek (23 proc. VAT), sprzedaż wydawnictw (5 proc. VAT).
Z kolei w ramach działalności statutowej muzeum organizuje bezpłatne imprezy, takie jak: jarmarki, festiwale, koncerty, Noc Muzeów, warsztaty językowe czy badania terenowe.

Ile można odliczyć

Muzeum chciało się upewnić, że może odliczyć 100 proc. VAT od zakupów związanych z remontem i modernizacją zabytkowych budynków, współfinansowanych z funduszy unijnych.
Jego przedstawiciele wyjaśnili, że muzeum jest w stanie przyporządkować zakupy materiałów i usług bezpośrednio do działalności opodatkowanej, zgodnie z zasadą bezpośredniej alokacji wydatków wyrażoną w art. 90 ust. 1 ustawy o VAT. Przepis ten mówi, że w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane do wykonywania zarówno czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik ma obowiązek odrębnie określić kwoty podatku podlegającego odliczeniu.
Muzeum uważało, że skoro jest w stanie dokonać takiego przyporządkowania, to ma prawo odliczyć cały podatek naliczony przy zakupach służących inwestycji, zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Przepis ten pozwala odliczać podatek naliczony w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Według prewspółczynnika

Dyrektor KIS uznał jednak, że muzeum może odliczyć podatek jedynie do wysokości wynikającej z prewspółczynnika VAT. Jego argumentem było to, że podstawowym celem działań muzeum jest realizacja celów statutowych (upowszechnianie kultury), czyli niepodlegających VAT. To oznacza, że dokonywane przez muzeum wydatki inwestycyjne nie mogą być przypisane wyłącznie do działalności gospodarczej – stwierdził fiskus. W konsekwencji uznał, że są one wykorzystywane zarówno do działalności gospodarczej, jak i do innych celów, niepodlegających opodatkowaniu. To oznacza, że muzeum może odliczyć VAT od zakupów jedynie w zakresie, w jakim kupione towary i usługi będą służyć do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli zgodnie ze prewspółczynnkiem – stwierdził dyrektor KIS.

Liczy się cel zarobkowy

Nie zgodził się z tym WSA w Lublinie i uchylił zaskarżoną interpretację. W ocenie sądu nie można odmówić prawa do odliczenia VAT tylko z tego względu, że muzeum ma status instytucji kultury. To, że działa ono w sferze kultury, w żaden sposób nie przesądza jeszcze, czy jego aktywność jest działalnością gospodarczą, czy nią nie jest i w jakim zakresie.
Zasadnicze znaczenie – zdaniem WSA – ma to, czy działalność jest ukierunkowana na osiąganie dochodów, czyli na cele zarobkowe. Wbrew więc przekonaniu dyrektora KIS czynności podejmowane nieodpłatnie przez podatnika VAT mogą należeć do działalności gospodarczej i tym samym do systemu opodatkowania VAT – orzekł sąd.
Dodał, że trudno obecnie znaleźć sferę obrotu gospodarczego, w której przedsiębiorcy nie podejmowaliby aktywności nieodpłatnej po to, aby wzmacniać swoją pozycję na konkurencyjnym rynku. Nieodpłatny przejaw aktywności gospodarczej jest właściwy nie tylko dla muzeów, lecz także m.in. dla teatrów, oper, filharmonii, instytucji filmowych, kin, galerii sztuki.

Możliwe nadpłaty

Zdaniem Joanny Rudzkiej wyrok lubelskiego sądu – jeżeli się uprawomocni – będzie oznaczał dla instytucji, które do tej pory nie odliczały pełnego VAT, możliwość odzyskania istotnych kwot podatku.
– Natomiast te instytucje, które nie mają interpretacji indywidualnych pozwalających im odliczać cały VAT od inwestycji (a takie było kiedyś stanowisko fiskusa), mogłyby teraz spać spokojniej, odejmując 100 proc. podatku naliczonego – komentuje ekspertka.

Co na to NSA

Wspomniany wyrok z 8 lipca 2020 r. (sygn. akt I FSK 473/18) dotyczył muzeum, które podczas organizowanych nieodpłatne imprez kulturalnych udostępniało powierzchnię pod sprzedaż pamiątek i wydawnictw muzealnych. Tłumaczyło, że nieodpłatne imprezy to działania promocyjne, mające na celu poszerzenie grona odwiedzających placówkę i tym samym zwiększenie dochodów ze sprzedaży biletów, pamiątek i wydawnictw muzealnych.
Takiego związku nie dostrzegł jednak fiskus i uznał, że muzeum musi stosować prewspółczynnik, a więc oddzielić działalność opodatkowaną od statutowej, niepodlegającej VAT.
Muzeum wygrało w sądach obu instancji. Oba sądy uznały, że organizowane nieodpłatnie imprezy mają związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, tj. są wykonywane w ramach działalności promocyjnej i marketingowej w celu zwiększenia sprzedaży opodatkowanej.
Inaczej Naczelny Sąd Administracyjny orzekł natomiast w wyroku z 6 czerwca 2018 r. (sygn. akt I FSK 423/18). Uznał wtedy, że teatr musi stosować pre współczynnik. Teatr sam jednak przyznał we wniosku o interpretację, że zasadniczym celem wykonywanych przez niego czynności nieodpłatnych jest realizacja działalności statutowej, a nie reklamowanie działalności teatralnej i sprzedaży biletów.
Instytucje kultury przegrały też w sprawach zakończonych wyrokami z 6 lipca 2018 r. (sygn. akt I FSK 756/16) i z 6 czerwca 2018 r. (I FSK 423/18). ©℗

orzecznictwo

Wyrok WSA w Lublinie z 30 listopada 2022 r., sygn. akt I SA/Lu 398/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia