Senior prowadzący działalność gospodarczą skorzysta ze zwolnienia z PIT, jeżeli zrezygnuje z pobierania emerytury i będzie płacić dobrowolne składki ZUS. Preferencja może być więc korzystna przy jednorazowo wysokich zarobkach

rozwiń ›
Osobom uzyskującym przychody rozłożone w czasie (np. systematycznie co miesiąc) ulga dla seniora przestaje się opłacać, bo trzeba na dłużej zrezygnować z pobierania emerytury, a zarazem dłużej płacić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Chodzi o obowiązującą od ponad roku (od 2022 r.) ulgę dla seniorów wprowadzoną Polskim Ładem (Dz.U z 2021 r. poz. 2105 ze zm.). Wynika ona z art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT i polega na zwolnieniu z podatku przychodów do wysokości 85 528 zł rocznie. Do tego dochodzi jeszcze kwota wolna od PIT (30 tys. zł), jeżeli senior rozlicza się według skali podatkowej (co w sumie daje 115 528 zł zwolnienia).
Mogą z niej skorzystać kobiety po ukończeniu 60. roku życia i mężczyźni po ukończeniu 65. roku życia, którzy nadal pozostają aktywni zawodowo.
Zwolnienie obejmuje przychody nie tylko z pracy czy ze zleceń, lecz także m.in. z działalności gospodarczej, i to niezależnie od tego, czy senior rozlicza się z biznesu według skali podatkowej, liniowej 19-proc. stawki PIT, czy ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Przeszkodą nie jest też korzystanie z ulgi IP Box, czyli opłacanie 5-proc. PIT od dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (art. 30ca ustawy o PIT).

Dwa warunki

Ulga przysługuje tym, którzy mimo nabycia uprawnień nie otrzymują emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa m.in. w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Rozlicz swój PIT już dziś: https://www.gazetaprawna.pl/pit2022/
Jest też drugi warunek – podatnik musi podlegać ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.).
Nie trzeba odrzucić emerytury, by skorzystać z ulgi dla seniorów [ZMIANY 2023]
Nie trzeba odrzucić emerytury, by skorzystać z ulgi dla seniorów [ZMIANY 2023]

Zobacz również
Innymi słowy, chcąc skorzystać z ulgi, emeryt prowadzący działalność gospodarczą musi opłacać składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (i oczywiście zdrowotną, ale tę płaci niezależnie od tego, czy korzysta z ulgi dla seniora, czy z niej nie korzysta).
W takiej sytuacji składki ZUS płaci się na zasadzie dobrowolności, zgodnie z art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten stanowi, że osoby wymienione w art. 6 (z wyjątkami, które w tym wypadku nie mają zastosowania), mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Dotyczy to m.in. osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 6 pkt 1 ust 5 tej ustawy).

Jednorazowo duży przychód

Potwierdza to interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 29 grudnia 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.798.2022.2.ACZ). Wystąpił o nią ponad 80-letni mężczyzna, który w ramach działalności gospodarczej prowadzi kancelarię adwokacką. Wybrał liniowy, 19-proc. PIT. Nie płaci natomiast składek ZUS z tytułu prowadzonej działalności, ponieważ jako emeryt nie ma takiego obowiązku. Uiszcza jedynie składkę zdrowotną.
Mężczyzna spodziewał się jednorazowo wysokich dochodów ze swojej kancelarii. Dlatego zamierzał skorzystać z ulgi w PIT dla seniorów.
W tym celu planował złożyć do ZUS wniosek o zawieszenie emerytury na okres jednego miesiąca lub dwóch. Spodziewał się, że w tym czasie wyczerpie limit ulgi w PIT, czyli uzyska przychody w wysokości do 85 528 zł.
Następnie, po wykorzystaniu tej preferencji, złożyłby do ZUS wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia emerytalnego.

Zawieszenie emerytury

Mężczyzna chciał uzyskać potwierdzenie, że zawieszenie pobierania emerytury na miesiąc lub dwa pozwoli mu skorzystać ze zwolnienia z podatku. Dodał, że jeśli odpowiedź na jego pytanie w tym zakresie byłaby negatywna, to chciałby wiedzieć, przez jaki minimalny okres powinien przestać pobierać emeryturę, aby mieć prawo do ulgi w PIT.
Skarbówka potwierdzała już wcześniej, że seniorzy mogą korzystać z ulgi w dowolnie wybranym przez nich okresie i nie musi to być cały rok. W przepisach nie ustanowiono przy tym minimalnego okresu, na jaki należy zawiesić pobieranie emerytury. Można to uczynić na kilka miesięcy.
Potwierdził to również dyrektor KIS.

Opłacanie składek ZUS

Mimo to stwierdził, że mężczyzna nie skorzysta z ulgi dla seniorów. Powodem było niespełnienie drugiego warunku wskazanego w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT – brak podlegania ubezpieczeniom społecznym. Mężczyzna nie złożył bowiem odpowiednich wniosków i nie opłaca składek ZUS, a zatem – wskutek własnej decyzji – nie podlega w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.
Dyrektor KIS wyjaśnił, że ulga dla pracujących seniorów ma być zachętą do kontynuacji pracy, a osoba, która jest dłużej aktywna zawodowo, dłużej wpłaca składki ZUS i tym samym zwiększa swoją przyszłą emeryturę.
Słowem – jak stwierdził fiskus – gdyby mężczyzna podlegał ubezpieczeniom społecznym, to zawieszenie świadczenia emerytalnego na miesiąc lub dwa dałoby mu prawo do skorzystania z ulgi. Musiałby on jednak opłacać składki ZUS albo od przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej albo od innych przychodów wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT (gdyby takie uzyskiwał, czyli np. ze stosunku pracy i z umów zlecenia).

Każdy musi policzyć sam

– Seniorzy powinni więc skalkulować, czy opłaca im się zawiesić pobieranie emerytury i płacić składki na ubezpieczenie społeczne, a zarazem mieć zwolnienie z PIT dla przychodów do 85 528 zł rocznie, czy pobierać świadczenie, nie płacić składek i nie korzystać ze zwolnienia z podatku – podsumowuje Anna Misiak, doradca podatkowy, partner w MDDP.
Podkreśla, że każdy przypadek jest inny, nie da się tu zastosować podejścia zero-jedynkowego. Emeryt powinien przeanalizować:
  • z jakich źródeł otrzymuje przychody i czy podlegają one składkom na ubezpieczenie społeczne obowiązkowo czy dobrowolnie, oraz
  • czy spełnia inne warunki do skorzystania z ulgi w PIT.
W rezultacie może się okazać, że ulga będzie nieopłacalna.

Przykład 1

W 2023 r., jeśli przedsiębiorca płaci tylko składki emerytalną (812,23 zł) i rentową (332,88 zł), to kosztują go one 1 145,11 zł miesięcznie, czyli 13 741,32 zł rocznie.
Załóżmy, że przedsiębiorca uzyskuje przychody wynoszące 10 tys. zł miesięcznie, czyli 120 tys. zł rocznie (dla uproszczenia przyjmujemy brak kosztów uzyskania przychodu), jednocześnie pobiera 4 tys. zł emerytury miesięcznie (48 tys. zł rocznie).
Z dochodów z działalności gospodarczej rozlicza się według skali podatkowej. Płaci więc rocznie 10 800 zł podatku według stawki 12 proc. i po uwzględnieniu kwoty wolnej od PIT. Nie odprowadza składek ZUS.
Po zapłaceniu podatku zostanie mu na koncie 157 200 zł (dla uproszczenia pomijamy składkę zdrowotną, którą emeryt przedsiębiorca płaci niezależnie od tego, czy korzysta z ulgi dla seniora, czy z niej nie korzysta).
Jeśli przedsiębiorca skorzysta z ulgi dla seniora, to zapłaci 537 zł podatku rocznie (12 proc. od 4472 zł, czyli od nadwyżki ponad 115 528 zł). Na samym PIT zaoszczędzi więc 10 263 zł.
Jednak musi zrezygnować z 48 tys. zł emerytury. Dodatkowo musi też zapłacić 13 741,32 zł rocznie składek emerytalnej i rentowej.
Po zapłaceniu podatku i składek zostanie mu na koncie 105 721,68 zł. To o 51 478,32 zł mniej, niż gdyby w ogólne nie korzystał z ulgi.

Przykład 2

Załóżmy, że ten sam przedsiębiorca ma rocznie 120 tys. zł przychodów, ale kwotę przychodu 85 528 zł uzyska jednorazowo w jednym miesiącu. Jeśli skorzysta z ulgi w PIT, to zapłaci 537 zł podatku (12 proc. od 4472 zł, czyli od nadwyżki ponad 115 528 zł).
W tym przykładzie również dla uproszczenia nie uwzględniamy kosztów uzyskania przychodu ani składki zdrowotnej.
Chcąc skorzystać z ulgi, musi przynajmniej na ten jeden miesiąc (kiedy uzyska jednorazowo wysoki przychód) zawiesić pobieranie emerytury i płacić składki ZUS.
Jeśli zawiesi pobieranie emerytury na ten jeden miesiąc, to w ciągu roku otrzyma 44 tys. zł emerytury (48 tys. zł – 4 tys. zł). Jeżeli zapłaci za ten jeden miesiąc składki emerytalną i rentową, to będzie go to kosztować 1145,11 zł.
W takiej sytuacji łącznie na koncie pozostanie mu 162 317,89 zł. To o 5 117,89 zł więcej, niż gdyby w ogóle nie skorzystał z ulgi dla seniora.

Korzystnie dla pracowników

Ulga może być szczególnie opłacalna dla seniorów zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W interpretacji z 23 grudnia 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.774.2022.1.TR) dyrektor KIS potwierdził, że senior nie zapłaci podatku od jednorazowej odprawy, jeśli otrzyma ją wcześniej niż świadczenie z ZUS. Określony bowiem w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT warunek „nieotrzymywania emerytury” powinien być spełniony w momencie otrzymania przychodu, czyli wypłaty należności ze stosunku pracy. To by oznaczało, że nie trzeba nawet rezygnować z pobierania emerytury, by skorzystać ze zwolnienia z PIT, o czym pisaliśmy w artykule „Nie trzeba odrzucić emerytury, by skorzystać z ulgi dla seniorów” (DGP nr3/2023).
Potwierdza to Grzegorz Grochowina, szef zespołu zarządzania wiedzą w departamencie podatkowym KPMG w Polsce: – Podatnik może otrzymać bez podatku wysoką odprawę, zanim ZUS obliczy i wypłaci mu pierwsze świadczenia. Z ulgi można skorzystać nawet jednorazowo, w trakcie oczekiwania na decyzję ZUS. Przepisy pozwalają bowiem w taki sposób ustalić datę wypłaty świadczeń od pracodawcy, by na raz otrzymać jak najwyższą kwotę – mówi ekspert.©℗