Ulga dla seniorów opłaca się niewielu, bo wymaga niepobierania emerytury. Okazuje się jednak, że w przepisach jest furtka. Senior nie zapłaci podatku od odprawy i innych kwot, jeśli tylko otrzyma je wcześniej niż świadczenie z ZUS.

rozwiń ›
Chodzi o obowiązującą już od roku ulgę dla seniorów, którą do ustawy o PIT wprowadzono Polskim Ładem (Dz.U z 2021 r. poz. 2105 ze zm.). Polega ona na zwolnieniu z podatku przychodów do łącznej wysokości 85 528 zł rocznie (art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT).
Z preferencji tej mogą korzystać kobiety po ukończeniu 60. roku życia i mężczyźni po ukończeniu 65. roku życia, którzy nadal pozostają aktywni zawodowo. Przysługuje ona tym, którzy mimo nabycia uprawnień nie otrzymują emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa m.in. w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.).

Sposób na ulgę dla seniorów

Aby skorzystać z ulgi, pracujący senior powinien co do zasady zrezygnować z pobierania emerytury. To sprawia, że z tej preferencji korzysta niewielu. Jednak warunek ten można w pewien sposób ominąć w momencie przechodzenia na emeryturę.
– Podatnik może otrzymać bez podatku wysoką odprawę, zanim jeszcze Zakład Ubezpieczeń Społecznych obliczy mu i wypłaci pierwsze emerytalne świadczenia – mówi Grzegorz Grochowina, szef zespołu zarządzania wiedzą w departamencie podatkowym KPMG w Polsce.
Ekspert nawiązuje tu do interpretacji dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, które potwierdzają, że z ulgi można skorzystać nawet jednorazowo, w trakcie oczekiwania na decyzję ZUS o przyznaniu emerytury.
– Przepisy pozwalają więc w taki sposób ustalić datę wypłaty świadczeń od pracodawcy, by jednorazowo była to możliwie najwyższa kwota. To szczególnie korzystne dla osób, którym przysługuje wysoka odprawa – mówi Grzegorz Grochowina.
Te same wnioski wyciąga z interpretacji dyrektora KIS Agata Malicka, współwłaścicielka biura rachunkowego. Co ważne – mówi – podatnicy mogą elastycznie korzystać z ulgi PIT zero dla seniora. – Jeśli uznają, że zwolnienie z podatku im się nie opłaca, to mogą z niego zrezygnować w dowolnym momencie roku i zacząć pobierać emeryturę. Mogą to zrobić np. po otrzymaniu odprawy emerytalnej. Fiskus potwierdza prawidłowość takiego rozwiązania, mimo iż celem wprowadzenia ulgi miała być aktywizacja zawodowa seniorów – mówi ekspertka.

Ulga dla seniorów - decyduje moment wypłaty

Przykładem jest interpretacja dyrektora KIS z 23 grudnia 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.774.2022.1.TR). Otrzymała ją kobieta, która ukończyła 60 lat w lutym 2022 r. i z tego tytułu nabyła prawo do emerytury. Do końca marca jednak była ciągle jeszcze zatrudniona w dotychczasowym zakładzie pracy. Umowę o pracę rozwiązała 29 marca 2022 r. i złożyła w ZUS wniosek o naliczenie emerytury.
Ostatniego dnia pracy (29 marca 2022 r.) pracodawca wypłacił jej standardowe wynagrodzenie, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, nagrodę jubileuszową oraz odprawę emerytalną. Trochę się tego uzbierało.
Na decyzję ZUS musiała poczekać około miesiąca. 29 kwietnia 2022 r. zakład wypłacił jej emeryturę za marzec i kwiecień.
Chciała uzyskać pewność, że odprawa i inne świadczenia, które otrzymała 29 marca 2022 r., są zwolnione z podatku. Dyrektor KIS to potwierdził. Wyjaśnił, że określony w art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT warunek „nieotrzymywania emerytury” powinien być spełniony w momencie otrzymania przychodu, czyli uzyskania wypłaty należności ze stosunku pracy (zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT ).
Dyrektor KIS potwierdził, że kobieta spełniła ten warunek. Wszystkie kwoty objęte zwolnieniem z PIT (wynagrodzenie, nagrodę, ekwiwalent za urlop oraz odprawę emerytalną) otrzymała bowiem w marcu, a pierwszą emeryturę – dopiero 29 kwietnia. Może więc skorzystać ze zwolnienia z podatku do limitu 85 528 zł.
Takie samo stanowisko fiskus zajął w kolejnej interpretacji – z 27 grudnia 2022 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.891.2022.2.AKU). Tym razem chodziło o mężczyznę, który 65. urodziny obchodził 8 marca 2022 r., a wniosek o przyznanie emerytury złożył w ZUS 28 marca. Pierwsze świadczenie emerytalne wpłynęło na jego konto bankowe 25 kwietnia r. Wcześniej – 29 marca – mężczyzna otrzymał wynagrodzenie wraz z odprawą emerytalną.
Dyrektor KIS potwierdził, że wynagrodzenie i odprawa wypłacone 29 marca 2022 r. były zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT – w granicach limitu wskazanego w tym przepisie (85 528 zł). Decydujące jest bowiem to, że podatnik otrzymał je jeszcze przed otrzymaniem pierwszej emerytury, czyli przed 25 kwietnia 2022 r.

Jednorazowe zwolnienie z PIT

– Jeżeli więc senior obchodził 65. urodziny 8 marca, a pierwszą wypłatę emerytury z ZUS otrzymał 25 kwietnia, to zwolnione z podatku będą więc wszystkie przychody otrzymane od pracodawcy między 8 marca a 25 kwietnia – wyjaśnia Grzegorz Grochowina.
Dodaje, że należności otrzymane po 25 kwietnia będą już opodatkowane. – Gdyby podatnik chciał korzystać ze zwolnienia po 25 kwietnia, musiałby nie pobierać emerytury – mówi ekspert.
Sam ZUS również informuje na swoich stronach internetowych, że z ulgi mogą skorzystać osoby, które:
  • osiągnęły wiek emerytalny: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
  • pozostają w zatrudnieniu,
  • nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty rodzinnej albo mają zawieszone prawo do emerytury (mają przyznaną emeryturę, lecz jej nie pobierają, ponieważ nie rozwiązały stosunku pracy).

Jaka odprawa

Agata Malicka przypomina, że zgodnie z art. 921 kodeksu pracy pracownikowi przechodzącemu na emeryturę przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Jednak w niektórych zawodach odprawa może być wyższa. Przykładowo nauczyciel mający ponad 20 lat stażu pracy może otrzymać trzykrotność miesięcznego wynagrodzenia, a pracownik samorządowy mający ponad 20 lat stażu pracy – sześciokrotność wynagrodzenia.
Aby otrzymać odprawę, senior musi nabyć prawo do emerytury oraz zakończyć stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę. Nie ma natomiast przeszkód, by po otrzymaniu odprawy senior ponownie podjął zatrudnienie.

Zwolnienie i powrót do pracy

Kobieta, która otrzymała wspomnianą interpretację z 23 grudnia 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.774.2022.1.TR), postanowiła ostatecznie nie rezygnować z aktywności zawodowej i 1 kwietnia 2022 r. ponownie zatrudniła się w tej samej firmie na podstawie umowy o pracę. Nie wpłynęło to w żaden sposób na zwolnienie z podatku otrzymanych przez nią 29 marca: wynagrodzenia, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, nagrody jubileuszową oraz odprawy emerytalnej.
PIT-2: Warto postarać się o niższą zaliczkę w trakcie roku [ZMIANY 2023]
PIT-2: Warto postarać się o niższą zaliczkę w trakcie roku [ZMIANY 2023]

Zobacz również

Na dłuższą metę

Zwolnienie z podatku jednorazowej odprawy i innych przychodów ze stosunku pracy jest co do zasady zawsze opłacalne. Jeśli pracujący senior chciałby natomiast korzystać z ulgi w dłuższym okresie, musiałby faktycznie zrezygnować z pobierania emerytury. Czy i komu się to opłaca? Trzeba to policzyć.
Policzyliśmy więc, z tym że w dużym uproszczeniu, pomijając odliczenie kosztów uzyskania przychodu i składek ZUS. Maksymalna oszczędność na zwolnieniu z podatku to ok. 10,2 tys. zł (12 proc. PIT od kwoty 85 528 zł.).
Załóżmy, że osoba przechodząca na emeryturę, np. w czerwcu, otrzymuje jednorazowo 30 tys. zł wynagrodzenia i innych świadczeń, takich jak odprawa emerytalna, ekwiwalent za urlop i nagroda jubileuszowa od pracodawcy. Cała kwota 30 tys. zł będzie zwolniona z podatku, ponieważ mieści się w limicie 85 528 zł. Senior zaoszczędzi na podatku – znów licząc w bardzo dużym uproszczeniu – ok. 3600 zł (12 proc. PIT od kwoty 30 tys. zł).
Czy opłaca mu się korzystać z ulgi w kolejnych miesiącach? To zależy od wysokości wynagrodzenia oraz samej emerytury.
Załóżmy, że wynagrodzenie z pracy to 6 tys. zł, a przysługująca emerytura to 4 tys. zł. Jeśli senior będzie korzystać z ulgi w PIT, np. w okresie od lipca do grudnia, to przez sześć miesięcy zaoszczędzi na podatku – w dużym uproszczeniu – ok. 4,3 tys. zł (12 proc. od 36 tys. zł). Jednocześnie straci 24 tys. zł emerytury, ponieważ takiej wysokości świadczenia mógłby pobrać w ciągu sześciu miesięcy.

W zeznaniu rocznym

Pracujący senior ma wybór, czy skorzysta z ulgi w trakcie roku, już na etapie obliczania zaliczek na podatek, czy po jego zakończeniu, w zeznaniu rocznym. W myśl art. 41 ust. 11a ustawy o PIT płatnik przy poborze zaliczki na podatek uwzględnia zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 154, jeżeli podatnik złoży mu takie oświadczenie. Można to zrobić na druku PIT-2 (obecnie obowiązuje jego wersja 9).
W oświadczeniu podatnik wskazuje rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania ulgi. Płatnik stosuje zwolnienie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie.
Jeżeli pracujący senior nie złożyłby oświadczenia płatnikowi, to nic straconego. Zwolnienie nie przepadnie. Senior może skorzystać z ulgi przez wykazanie nadpłaty w zeznaniu podatkowym za 2022 r. – potwierdził dyrektor KIS we wspomnianej interpretacji z 23 grudnia 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.774.2022.1.TR).

Nie dla menedżerów…

Nie każdy jednak ma prawo do ulgi dla seniora, co potwierdza interpretacja z 9 września 2022 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.496.2022.2.TR). Wystąpiła o nią spółka, której członek zarządu, zatrudniony na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania, ukończył w maju 65 lat, lecz nie pobierał jeszcze emerytury. Spółka uznała, że jako płatnik nie powinna pobierać od jego wynagrodzenia zaliczki na podatek, bo przysługuje tu zwolnienie na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT.
Nie zgodził się z nią dyrektor KIS. Wyjaśnił, że członkowi zarządu nie przysługuje ulga dla seniora, bo osiągane przez niego przychody są wymienione w art. 13 pkt 7 ustawy o PIT, a te nie są objęte zwolnieniem podatkowym.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT zwolnione z podatku są m.in. przychody ze stosunku pracy, z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy PIT, oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej (te ostatnie niezależnie od tego, czy są opodatkowane według skali PIT, liniową stawką 19 proc. czy ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych).

…ani sędziów

Z ulgi nie skorzystają też sędziowie, o czym przestrzegaliśmy już w ubiegłym roku w artykule „Sędziowie na podatkowej minie. Zwolnienie nie dla nich” (DGP nr 142/2022).
Przywołaliśmy wtedy interpretację z 29 czerwca 2022 r. (sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.313. 2022.2.MGR). Wystąpiła o nią sędzia, która ukończyła 60. rok życia, ale nie pobierała uposażenia wynikającego z przejścia w stan spoczynku, tylko nadal pracowała.
Dyrektor KIS stwierdził jednak, że kobieta nie ma prawa do ulgi, ponieważ jej przychody nie podlegają ubezpieczeniom społecznym. Od jej wynagrodzenia nie są bowiem odprowadzane składki (art. 91 par. 9 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych; t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072 ze zm.).
Tymczasem jednym z warunków zwolnienia z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o PIT jest to, aby przychody podlegały ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.).
Tak samo dyrektor KIS stwierdził w innych interpretacjach, m.in. z 28 czerwca 2022 r. (sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.91.2022.2.RR), z 24 czerwca 2022 r. (0114 KDIP3-2.4011.311.2022.1.MR), z 23 czerwca 2022 r. (0114-KDIP2-2. 4011.210.2022.1.IN).

Inne wyłączenia

Ulga nie obejmuje zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, np. zasiłków chorobowych. Nie skorzystają z niej też osoby otrzymujące przychody zwolnione z podatku, np. świadczenia sfinansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Preferencja nie dotyczy też zysków z prywatnego najmu nieruchomości.©℗
Senior może otrzymać bez PIT wysoką odprawę, nagrodę, ekwiwalent za urlop itp., zanim jeszcze ZUS obliczy mu i wypłaci pierwszą emeryturę. Przepisy o uldze pozwalają też na dużą elastyczność