Subskrybuj nas na Youtube
Komornik sądowy, który nie wpłacił podatku od sprzedaży egzekucyjnej, nie powinien ponosić konsekwencji, gdy wina nie leży po jego stronie
/>
Tak wynika z wczorajszego wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-499/13 Macikowski przeciwko dyrektorowi Izby Skarbowej w Gdańsku. Eksperci są bardzo podzieleni w interpretacji tego wyroku.
Sama sentencja jest bardzo lakoniczna. TSUE orzekł, że to polskie sądy administracyjne muszą zbadać, czy komornik ma prawne instrumenty, by pobrać i wpłacić VAT od sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości.
Wszystko zależy więc od rozstrzygnięć sądów. Sprawa jest niebagatelna, bo za niewykonanie obowiązków płatnika VAT komornik odpowiada całym swoim majątkiem.
Rozstrzygnięcie TSUE
Z pytaniem prejudycjalnym do trybunału wystąpił NSA. Miał wątpliwości, czy zgodny z prawem unijnym jest art. 18 ustawy o VAT w zakresie, w jakim obarcza odpowiedzialnością komornika jako płatnika VAT za zapłatę podatku od sprzedaży nieruchomości w ramach postępowania egzekucyjnego. NSA chciał też wiedzieć, czy polskie przepisy są w tym zakresie zgodne z zasadą proporcjonalności oraz czy dyrektywa pozwala na to, aby komornik obliczył, pobrał i wpłacił VAT z tytułu sprzedaży towarów w trybie egzekucji i nie odliczył VAT.
Trybunał uznał, że art. 18 ustawy o VAT jest zgodny z dyrektywą. Pozwala ona bowiem na ustalenie szczególnej procedury poboru podatku w sytuacji przymusowej licytacji, a Polska z tej możliwości skorzystała.
Najważniejsza część wyroku dotyczyła jednak zgodności art. 18 z zasadą proporcjonalności. Zdaniem Trybunału nie można uznać za proporcjonalne uregulowania, które uznawałoby komornika sądowego za odpowiedzialnego za zachowanie, jakiego nie można mu przypisać osobiście. Komornik musi mieć instrumenty prawne do wykonania swego zadania, tak aby powstanie jego odpowiedzialności nie zależało od elementów, na które nie miałby żadnego wpływu, w tym także od działań lub zaniechań przypisywanych osobom trzecim.
Podobnie uważała Juliane Kokott, rzecznik generalna TSUE, w swojej opinii do tej sprawy. Wskazywała, że polskie regulacje można uznać za zgodne z zasadą proporcjonalności tylko wtedy, gdy odpowiedzialność komornika jest związana z zachowaniem, jakie można mu osobiście zarzucić. – Jeśli niewykonanie jego obowiązków (komornika) jako płatnika VAT zostało spowodowane działaniem osoby trzeciej, to nie powinien on ponosić takiej odpowiedzialności – stwierdziła rzecznik w opinii z listopada 2014 r.
Trybunał zasadniczo się z nią zgodził. Uznał jednak, że to, czy komornik posiada instrumenty prawne w celu wykonania obowiązków w VAT, musi zbadać sąd krajowy.
Bez odliczenia
Odpowiadając na ostatnie pytanie NSA, trybunał przyznał, że prawo do odliczenia VAT przysługuje podatnikowi.
To on jest właścicielem towarów sprzedawanych w licytacji przez komornika sądowego, a nie płatnik. Komornikowi nie może więc przysługiwać prawo do odliczenia, bo jest on płatnikiem, a nie podatnikiem.
Sprawa wraca do NSA
Mirosław Siwiński, radca prawny i doradca podatkowy w Kancelarii prof. W. Modzelewskiego, nie ma wątpliwości, że w świetle wyroku TSUE komornicy nie ponoszą odpowiedzialności za VAT od sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości.
– Komornik nie ma instrumentów prawnych do wykonania obowiązku pobrania i wpłacenia VAT, bo żaden sąd nie wypłaci komornikowi VAT przed uprawomocnieniem się planu podziału sumy egzekucyjnej – mówi Siwiński.
Podobnie uważa Michał Borowski, starszy menedżer w Crido Taxand. – Komornik sądowy w istocie nie posiada narzędzi prawnych, które pozwalałyby na zapłacenie należnego VAT, bo nie dysponuje tymi środkami od razu, lecz dopiero po ich otrzymaniu od sądu – mówi ekspert.
Wskazuje, że w świetle art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c ustawy o VAT obowiązek podatkowy z tytułu dostawy w trybie egzekucji powstaje w momencie otrzymania całości lub części zapłaty. – W mojej ocenie w stosunku do komornika będącego płatnikiem VAT z tytułu takich dostaw otrzymanie zapłaty należy utożsamiać z otrzymaniem na konto komornika kwot z tytułu dokonanej egzekucji. W konsekwencji w obecnym stanie prawnym wskazany problem nie powinien występować – uważa Borowski. Dodaje jednak, że ostatecznie trzeba zaczekać na rozstrzygnięcie NSA.
Mają instrumenty prawne
Inaczej wyrok trybunału interpretuje Michał Spychalski, doradca podatkowy i menedżer w MDDP. Jego zdaniem komornicy sądowi co do zasady mają instrumenty prawne do wykonania obowiązku pobrania i uiszczenia VAT należnego z tytułu sprzedaży w trybie egzekucji, a w konsekwencji, na podstawie ordynacji podatkowej, ponoszą odpowiedzialność za nieuiszczony podatek. Ekspert przypomina, że w sprawie tego samego komornika NSA wydał już wyrok 17 czerwca 2011 r. (sygn. akt I FSK 1064/10). Sąd uznał w nim, że istniały prawne możliwości wywiązania się przez komornika z obowiązków w VAT.
Michał Spychalski zwraca też uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2006 r. (sygn. akt III CZP 115/06). Sąd wskazał, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego należy wykładać tak aby zapewnić możliwość wykonania przepisów ustawy o VAT przez komornika sądowego działającego w roli płatnika. Komornik i sąd powinni więc współdziałać. – Komornik ma obowiązek umożliwienia wykonania obowiązków należących do sądu, a sąd, jako organ egzekucyjny, powinien umożliwić wykonanie obowiązków, które spoczywają na komorniku, w tym obowiązki zapłaty VAT – mówi Michał Spychalski.
Skąd ten wyrok
Spór zawisł przed trybunałem za sprawą komornika sądowego Mariana Macikowskiego, który w lutym 2007 r. przeprowadził sprzedaż egzekucyjną nieruchomości należącej do przedsiębiorstwa. Cena wynosiła ponad 1,4 mln zł, a nabywcy zapłacili ją w całości na rachunek sądu. Komornik sporządził plan podziału sumy, w którym wykazał ponad 256 tys. zł jako VAT należny od ceny sprzedaży nieruchomości. Wystąpił do sądu rejonowego o przekazanie na jego rachunek tej kwoty, aby jako płatnik mógł wpłacić ją do urzędu skarbowego. Sąd rejonowy przekazał mu pieniądze, ale dopiero po uprawomocnieniu się planu podziału sumy egzekucyjnej. Komornik wystawił więc fakturę dokumentującą sprzedaż dopiero 31 sierpnia 2009 r. Jednak już w czerwcu 2009 r. naczelnik urzędu skarbowego wydał decyzję o odpowiedzialności komornika – jako płatnika VAT – za niewpłacenie podatku od sprzedaży nieruchomości. Organ uznał, że komornik miał obowiązek wystawić fakturę i zapłacić VAT już w 2007 r. Marian Macikowski odwołał się od tej decyzji, ale bezskutecznie. Sprawa trafiła ostatecznie do NSA, a ten zwrócił się z pytaniem do unijnego trybunału.
Rafał Fronczek prezes Krajowej Rady Komorniczej: Czekamy na odpowiedź na skargę
Z wyroku TSUE wynika, że komornik nie będzie ponosił odpowiedzialności jako płatnik VAT, w sytuacji gdy nie był w stanie ustalić, czy istnieje obowiązek podatkowy, bądź nie mógł odprowadzić w terminie podatku, ponieważ nie otrzymał środków z sądu. O jego odpowiedzialności można mówić tylko wówczas, gdy nie odprowadził on podatku z własnej winy.
Warto przypomnieć, że Krajowa Rada Komornicza złożyła skargę do Komisji Wspólnot Europejskich w sprawie nieprzestrzegania przez Polskę prawa wspólnotowego, wskazując na niezgodność przepisów krajowych z przepisami dyrektywy w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Skarga wciąż czeka na rozpoznanie i w najbliższym czasie zostanie uzupełniona o argumenty wyrażone w wyroku TSUE
Mamy również nadzieję, że po wczorajszym wyroku w najbliższym czasie zostaną zmienione przepisy krajowe w taki sposób, aby umożliwić komornikom realizację obowiązków płatnika VAT w egzekucji.
