Fundacja rodzinna zapłaci 15-proc. podatek dochodowy dopiero w momencie przekazania świadczeń fundatorowi lub beneficjentom, a ci ostatni uiszczą od otrzymanej kwoty 15-proc. PIT, chyba że będą w grupie zerowej, zwolnionej z podatku.
Jeżeli zatem beneficjentami będą osoby niespokrewnione z fundatorem, podatek będzie podwójny: 15-proc. CIT od fundacji oraz 15-proc. PIT od beneficjenta.
Tak wynika z kolejnej już wersji projektu ustawy o fundacji rodzinnej, autorstwa Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii. Projekt trafił do komisji prawniczej. Jego założenia opisaliśmy już w ubiegłym tygodniu w serwisie gazetaprawna.pl („Świadczenie z fundacji rodzinnej opodatkowane 15-proc. CIT”). Czas na szczegóły.
Długa droga do uregulowania fundacji rodzinnej
Przypomnijmy, że prace nad uregulowaniem zasad funkcjonowania fundacji rodzinnej trwają od około czterech lat. Od tamtej pory projekt znacznie ewoluował.
Jego najnowsza wersja - podobnie jak poprzednia - zakłada, że fundacja zapłaci podatek dochodowy dopiero w momencie wypłaty na rzecz fundatora lub beneficjenta albo przekazania im mienia wskutek likwidacji fundacji. Stawka CIT wyniesie w tych sytuacjach 15 proc., a nie 19 proc., jak zakładano w poprzednich wersjach projektu.
Co do zasady fundacja będzie zwolniona podmiotowo z podatku dochodowego, a więc również w zakresie szeroko rozumianych zysków kapitałowych (np. z otrzymywanych dywidend). Dzięki temu zwolnione z CIT będą też wkłady fundatora i darowizny innych osób, oraz działalność, którą fundacja będzie mogła wykonywać na podstawie planowanego art. 6 ustawy o fundacjach rodzinnych. Chodzi m.in. o najem nieruchomości, udzielanie pożyczek i zbywanie udziałów (patrz: infografika).
Opodatkowana będzie tylko działalność gospodarcza w pozostałym zakresie, niezgodnym z zakresem przewidzianym w przyszłej ustawie. Dochody z takiej działalności będą objęte 19-proc. CIT.
- Z projektu wynika jednak, że prowadzenie innej działalności, niewskazanej w ustawie o fundacjach, pozbawi fundację możliwości korzystania ze zwolnienia w zakresie dozwolonym przez ustawę - zwraca uwagę Paweł Tomczykowski, partner zarządzający Kancelarii Ożóg Tomczykowski. Ekspert nie jest pewien, czy taka była intencja ustawodawcy. - Warto to doprecyzować - mówi (patrz komentarz w ramce).
Zmiany u beneficjentów fundacji rodzinnej
Najnowsza wersja projektu zakłada wyłączenie przekazywanych beneficjentom świadczeń i mienia likwidacyjnego fundacji z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. W zamian będą one podlegać przepisom ustawy o PIT, z tym że będą one zarazem wyłączone spod daniny solidarnościowej.
Jeśli chodzi o PIT, to świadczenia i mienie likwidacyjne będą zwolnione z podatku, jeżeli będą przekazywane osobom z tzw. zerowej grupy podatkowej. Zaliczani są do niej: małżonkowie, zstępni (córka, syn, wnuki, prawnuki), wstępni (matka, ojciec, dziadkowie), pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha.
Projekt nie zakłada rozszerzenia tej grupy o zięcia, synową i teściów (jak było to we wcześniejszej wersji). Oni, jak i pozostałe osoby spoza zerowej grupy, zapłacą 15-proc. PIT od otrzymanych świadczeń i mienia likwidacyjnego fundacji.
To spora zmiana w stosunku do wcześniejszej wersji projektu. Zakładał on, że wypłaty z fundacji na rzecz beneficjentów będą podlegały podatkowi od spadków i darowizn, z tym że zwolniona z tej daniny miała być grupa zerowa, jeżeli tylko świadczenia otrzymane od fundacji nie pochodziłyby z jej nieopodatkowanych dochodów.
Niepieniężne profity beneficjentów fundacji rodzinnej
Piszemy o opodatkowaniu świadczeń, ponieważ podatkiem dochodowym mają być objęte zarówno świadczenia pieniężne, jak i niepieniężne. Chodzi przykładowo o bezpłatne korzystanie przez beneficjenta z mieszkania będącego własnością fundacji rodzinnej. W takim przypadku przychodem beneficjenta byłaby wartość czynszu, którego miesięczna wysokość ma być określana na podstawie art. 11 ust. 2a ustawy PIT (tj. według cen stosowanych wobec innych odbiorców lub ceny zakupu). Przychód z tego tytułu powstawałby w ostatnim dniu miesiąca, w którym podatnik otrzyma to świadczenie.
Jeżeli beneficjent byłby osobą z zerowej grupy, to otrzymane przez niego świadczenia niepieniężne byłyby - podobnie jak świadczenia pieniężne - zwolnione z PIT. W pozostałych przypadkach byłyby opodatkowane według 15-proc. stawki.
Świadczenia alimentacyjne zwolnione z PIT
Zwolnienie z PIT przewidziano również dla świadczeń alimentacyjnych, jakie fundacja rodzinna spełni na rzecz swoich beneficjentów zaliczanych do zerowej grupy (planowany nowy pkt 157 w art. 21 ust 1 ustawy o PIT). W uzasadnieniu do projektu napisano, że w przypadku tych świadczeń nie miałoby zastosowania inne zwolnienie - z art. 21 ust. 1 pkt 127 ustawy PIT, przewidziane już dziś dla alimentów na rzecz dzieci do ukończenia przez nie 25. roku życia oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, a także dla innych osób na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej, do wysokości 700 zł miesięcznie.
Płatnik podatku
15-proc. podatek byłby zryczałtowany - od przychodów ze świadczeń (zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych) otrzymywanych przez beneficjentów. Potrącałaby go sama fundacja rodzinna, która pełniłaby tu rolę płatnika.
W przypadku świadczeń niepieniężnych beneficjent musiałby najpierw wpłacić fundacji pieniądze na poczet podatku (do 10. dnia następnego miesiąca po otrzymaniu świadczenia), a ta przekazywałaby go następnie do urzędu skarbowego (do 20. dnia następnego miesiąca).
Odpowiedzialność za podatki
Projekt zakłada, że fundacja rodzinna będzie odpowiadać całym swoim majątkiem solidarnie z fundatorem za zaległości podatkowe fundatora sprzed założenia fundacji. Przy czym zakres tej odpowiedzialności byłby ograniczony do wartości majątku wniesionego przez fundatora (planowany nowy art. 117e ordynacji podatkowej).
Z kolei za zaległości podatkowe fundacji rodzinnej odpowiadaliby solidarnie członkowie jej zarządu, podobnie jak ma to miejsce w przypadku np. spółek kapitałowych (art. 116a par. 1 ordynacji).
Już w przyszłym roku
Ustawa ma zacząć obowiązywać po trzech miesiącach od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Planowany termin jej wejścia w życie to II kw. 2023 r. ©℗
Fundacja rodzinna - szczegóły aktualnego projektu
CIT I PIT
Planowane rozwiązanie nie jest idealne, ale stanowi pewien wyważony kompromis. Da możliwość zabezpieczenia aktywów dla kolejnych pokoleń
Wyeliminuje ryzyko rozdrobnienia struktury udziałowej czy też utraty rodzinnego charakteru firmy (chociażby przez zbycie części udziałów do zewnętrznego inwestora). Pozwoli na kumulację polskiego kapitału, a zarazem zapewni należytą ochronę członkom rodziny oraz osobom bliskim fundatora. Umożliwi planowanie sukcesji bez konieczności szukania rozwiązań zagranicznych. Istotne jest, aby ustawa jak najszybciej została uchwalona. Projekt przewiduje dłuższe, niż zapowiadano, vacatio legis (3 miesiące). ©℗
SKUTKI PRAWNE
1 Zmianą na plus jest otwarty katalog podmiotów, które mogą dokonać darowizny na rzecz fundacji. Oznacza to, że oprócz samego fundatora także inne osoby, np. członkowie rodziny, a także osoby trzecie i osoby prawne będą mogły wnosić mienie do fundacji. We wcześniejszej wersji projektu było ograniczenie do osoby fundatora oraz osób, które znajdowały się w kręgu jego najbliższych spadkobierców. Co istotne, inna osoba niż fundator, która dokona darowizny, nie zyska statusu fundatora i jego uprawnień.
To, kto wniósł dany składnik majątkowy, będzie miało wpływ na opodatkowanie dopiero na etapie wypłaty świadczeń do beneficjentów. Zapewni to możliwość swobodnego zasilania fundacji w majątek w celu realizacji pełnego założenia sukcesyjnego danej rodziny. Dodatkowo da możliwość powrotu do Polski z aktywami, które znajdują się za granicą (jeżeli tak zdecyduje fundator).
2 Została dopuszczona możliwość prowadzenia przez fundację, w ograniczonym zakresie, działalności gospodarczej, co pozwoli na pełną realizację celów, jakim fundacja ma służyć na pokolenia, czyli m.in. możliwość zbywania mienia, którego fundacja jest właścicielem, najmu, dzierżawy mienia, przystępowania i uczestnictwa w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych oraz innych podmiotach, zarówno w kraju, jak i za granicą, nabywania i zbywania papierów wartościowych, a także udzielania pożyczek zarówno spółkom, których sama jest wspólnikiem, jak i beneficjentom.
Należy ocenić tę regulację pozytywnie, ponieważ pozwoli ona na realizację celu fundacji, jakim jest ochrona i akumulacja majątku, a jednocześnie ochroni jej aktywa przed ryzykiem związanym z prowadzeniem pełnej działalności operacyjnej (analogicznej do tej, jaką prowadzą spółki).
3 Nowością jest obowiązek sporządzenia spisu majątku, który będzie musiał być aktualizowany na koniec każdego roku obrotowego przez zarząd fundacji. W spisie zostaną uwzględnione rzeczy i prawa majątkowe wniesione zarówno przez fundatora, jak i inne osoby, wraz ze wskazaniem wartości poszczególnych składników majątkowych.
Spis będzie miał znaczenie dla wysokości opodatkowania poszczególnych wypłat na rzecz beneficjentów.
4 Statut będzie określał co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów, które będzie obligatoryjnym organem fundacji. Dla kompetencji zgromadzenia będą zastrzeżone takie czynności, jak: zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji, wybór audytora, udzielenie absolutorium organom zarządzającym.
Znaczenie tego organu może się okazać jednak ograniczone w przypadku fundacji, w których znaczna część beneficjentów będzie małoletnia (przynajmniej na początkowym etapie funkcjonowania fundacji). Warto jednak wskazać, że beneficjentem może być także fundator, a zatem nie jest wykluczone, że to on będzie pełnił taką funkcję, o ile nie będzie członkiem zarządu lub rady nadzorczej.
5 Pewnego rodzaju kompromisem jest uregulowanie kwestii zachowku po zmarłym fundatorze. Przedsiębiorcy dążyli do tego, żeby majątek wnoszony do fundacji w ogóle nie był zaliczany do masy spadkowej po fundatorze. Obecny projekt przewiduje zaliczenie aktywów wniesionych do fundacji na poczet masy spadkowej tylko przez 10 lat od dokonania transferu. Wypłaty dokonane lub przewidziane na rzecz beneficjenta, który byłby jednocześnie uprawniony do zachowku, będą zaliczane na poczet tego zachowku, a wypłacony zachowek będzie zaliczany do wypłaty świadczeń, do których jest uprawniony beneficjent.
Nie jest to rozwiązanie idealne, ale ogranicza możliwość uzyskania dwukrotności świadczeń. Dodatkowo, razem ze zmianami w zakresie prawa spadkowego (kodeks cywilny), istnieje możliwość pewnego ograniczenia ryzyka związanego z zachowkiem.
6 W kodeksie cywilnym pojawią się przepisy umożliwiające miarkowanie zachowku, czyli żądanie odroczenia jego płatności, rozłożenia na raty (na okres 5 lat, w wyjątkowych sytuacjach na 10 lat), a także możliwość obniżenia jego wysokości. Co istotne, zmiana ta będzie dotyczyła wszystkich postępowań spadkowych, nie tylko tam, gdzie będziemy mieli do czynienia z fundacją rodzinną (analogiczna regulacja już istnieje w przypadku dziedziczenia gospodarstw rolnych).
To ogromna zmiana na lepsze, pozwoli także na swobodniejsze dysponowanie własnym majątkiem przez spadkodawcę.
7 Przewidziano także ustawową możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku. Jest to zmiana od dawna wyczekiwana. Co prawda, doktryna i praktyka sądowa już teraz dopuszczały możliwość zawierania takich umów, niemniej jednak regulacja kodeksowa (w kodeksie cywilnym) utnie wszelkie wątpliwości w tym temacie.
SKUTKI PODATKOWE
1 Wniesienie majątku do fundacji ma nie być opodatkowane u fundatora, aczkolwiek nie wprowadzono żadnej regulacji specyficznej przewidującej zwolnienie. Wynika to bardziej z deklaracji Ministerstwa Finansów oraz założenia, że skoro nie są obejmowane w zamian prawa zbywalne, to nie jest to odpłatne zbycie aktywa. Na pewno będziemy postulować dopisanie, że wniesienie nie podlega opodatkowaniu PIT u fundatora.
2 Wypłaty z fundacji na rzecz fundatora i beneficjenta z tzw. zerowej grupy (w stosunku do fundatora, do której zaliczani są: wstępni, zstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha) będą zwolnione z PIT. Będzie to jasne, gdy będzie jeden fundator; wtedy on i jego najbliżsi będą korzystać z pełnego zwolnienia.
Wątpliwości będą dotyczyć tego, jak liczyć zwolnienie przy kilku fundatorach z różnych rodzin. Wprowadzono bowiem zasadę stosowania zwolnienia proporcjonalnie do udziału majątku fundatora wniesionego przez danego fundatora do całości wkładów do fundacji. Teoretycznie, jak będzie dwóch fundatorów z różnych rodzin, którzy dokonają równych wkładów, to wypłaty na rzecz tych fundatorów i ich rodzin byłyby, przy obecnym brzmieniu proponowanego przepisu, zwolnione z PIT tylko w 50 proc. Proponowany przepis jest jednak niejasny.
3 Dalsi krewni fundatora i osoby trzecie względem fundatora będą płacić 15-proc. PIT od otrzymanych wypłat.
4 Fundacja będzie zwolniona z CIT w zakresie wszelkich dochodów z działalności, która będzie zgodna z zakresem aktywności fundacji określonym w ustawie. Zwolnione będą m.in. dochody z czynszów, licencji na znaki towarowe, ze sprzedaży udziałów (akcji), z aportów itd. Nie będzie natomiast zwolnione z CIT zbywanie mienia nabytego wyłącznie w celu dalszego zbycia (jako niedozwolone dla fundacji). Proponowany przepis jest jednak nieprecyzyjny, co może być źródłem sporów z fiskusem.
5 Moment zapłaty CIT będzie odroczony do momentu wypłaty na rzecz fundatora lub beneficjenta i wyniesie 15 proc. wartości dystrybucji. Formuła opodatkowania fundacji będzie zatem zbliżona do formuły estońskiego CIT.
6 15-proc. CIT będzie obłożona dystrybucja majątku likwidacyjnego fundacji. Podatku nie pomniejszy wartość wniesionego majątku. W konsekwencji wniesienie środków do fundacji i rozwiązanie jej wraz z dystrybucją tego samego majątku na rzecz fundatora (nawet bez przyrostu wartości) będzie opodatkowane 15-proc. CIT. To może poważnie zniechęcać do zakładania fundacji. Będziemy postulować ustalanie kosztów podatkowych przy takiej dystrybucji - w wysokości wartości podatkowej majątku z dnia wniesienia go do fundacji. ©℗
OPINIA
Fundacja będzie niczym quasi-fundusz inwestycyjny
Bez wątpienia dla przedsiębiorców myślących o działalności przez pokolenia fundacja rodzinna będzie propozycją godną rozważenia. Korzystne jest zwłaszcza przewidziane dla fundacji zwolnienie podatkowe, np. w razie sprzedaży posiadanych przez nią akcji czy udziałów w spółkach. Podobnie nie będą opodatkowane otrzymywane odsetki. De facto zatem fundacja będzie mogła pełnić rolę quasi-funduszu inwestycyjnego, którego zadaniem będzie trzymanie aktywów rodzinnych przez pokolenia i kumulowanie ich, aby rodzinne przedsiębiorstwo mogło budować swoją wartość i zwiększać skalę prowadzonej działalności.
Dobrze byłoby, aby projekt jak najszybciej trafił do Sejmu. Wielu polskich przedsiębiorców czeka na takie rozwiązania już od dawna. Czekano także na kolejną wersję projektu ustawy, ale najwyraźniej było warto.
W porównaniu z wersją sprzed roku najbardziej zmodyfikowany został obszar opodatkowania. Zakłada on, że świadczenia wypłacane osobom z najbliższej rodziny (tzw. zerowej grupy) będą opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych przy zastosowaniu 15-proc. stawki, co jest rozwiązaniem bardzo nowatorskim.
Gdy beneficjentami będą osoby niespokrewnione z fundatorem, podatek będzie podwójny: tenże sam 15-proc. CIT (od fundacji) oraz dodatkowo 15-proc. zryczałtowany PIT (od beneficjenta).
Sama fundacja rodzinna ma być podmiotowo zwolniona z CIT. Wyjątkowo do opodatkowania będzie mogło dojść w dwóch sytuacjach: w razie wspomnianej już wypłaty świadczeń fundatorowi lub beneficjentom (15-proc. CIT) oraz gdyby fundacja prowadziła działalność gospodarczą w zakresie innym niż wskazany w planowanej ustawie o fundacji rodzinnej (19-proc. CIT). Przykładem takiej innej działalności może być prowadzenie np. sklepu internetowego czy jakakolwiek inna działalność handlowa.
Z projektu wynika jednak, że prowadzenie innej działalności niż wskazana w ustawie o fundacji pozbawiałoby fundację możliwości korzystania ze zwolnienia z CIT. Nie wiadomo, czy był to celowy zabieg. Warto to doprecyzować.
Z przepisów nie wynika też wprost, czy samo wniesienie mienia do fundacji będzie neutralne podatkowo.©℗
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o fundacji rodzinnej - na etapie komisji prawniczej
