Pani Joanna, studiując zaocznie pedagogikę, zaczęła szukać pracy. Szybko dostała dwie propozycje – jedną jako opiekunka dzieci i drugą jako pomoc domowa dla starszej, schorowanej osoby. – Przed podjęciem decyzji chciałabym poznać ewentualne różnice i trudności, jakie czekają mnie w rozliczeniach z fiskusem. Czy jest ich dużo – pyta czytelniczka.
W pierwszym przypadku Ministerstwo Finansów opracowało specjalną broszurę wyjaśniającą, w jaki sposób należy rozliczyć pracę niani zatrudnionej na umowę aktywizacyjną, mającą zdaniem resortu cechy podobne do umowy-zlecenia. Ponieważ obie strony takiego porozumienia nie prowadzą działalności gospodarczej, to oznacza, że zarobek niani pochodzi z innych źródeł. Co z tego wynika? Rodzic dziecka nie opłaca za nianię zaliczek na PIT i nie musi sporządzać żadnych deklaracji podatkowych takich jak PIT-11 i PIT-4R. Nie musi także sporządzać i przesyłać najpóźniej do końca lutego dokumentu PIT-8C o wysokości przychodów z innych źródeł.
Jakie obowiązki ma w związku z tym niania? Co do zasady przychody z innych źródeł powinna rozliczyć dopiero w zeznaniu rocznym PIT-36. Złoży je nie później niż na koniec kwietnia danego roku podatkowego. Nie ma obowiązku wpłacania miesięcznych zaliczek na podatek, ale może to robić – ma na to czas do 20. dnia następnego miesiąca po tym, w którym uzyskała dochód. Zaliczkę grudniową należy wpłacić dopiero wraz ze składanym zeznaniem rocznym. Ale uwaga! Jeśli zdecyduje się na wpłacanie zaliczek, nie może w trakcie roku z tego zrezygnować.
By obliczyć podatek, niania powinna pomniejszyć uzyskany przychód o potrącone przez rodzica dziecka lub opłacone samodzielnie składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe. Kwotę przychodu należy także pomniejszyć o ryczałtowe 20-proc. koszty podatkowe właściwe dla umowy-zlecenia. Można zmniejszyć przychód o koszty większe niż 20 proc., o ile ma się dowody na poniesienie tak wysokich wydatków. Dochód do opodatkowania (w uproszczeniu przychód – koszty podatkowe) to suma, od której pani Joanna powinna wyliczyć PIT według stawki 18 lub 32 proc. Składając zeznanie roczne, dobrze jest mieć wszelkie dokumenty, które potwierdzą wysokość przychodu, potrąconych składek, kosztów itp. Niania może też korzystać z wszelkich preferencyjnych zasad opodatkowania (np. rozliczyć się z dzieckiem, z małżonkiem, skorzystać z ulgi na dzieci), jeśli spełnia ku temu warunki.
Jaki podatek dochodowy zapłacą nianie i opiekunki do dzieci

Zobacz również
Jako niania pani Joanna nie musi obawiać się innej daniny. Do jej wynagrodzenia nie będzie doliczany podatek od towarów i usług. Ani rodzice działający jako osoby fizyczne, ani tym bardziej ona nie spełniają definicji podatnika VAT. W uproszczeniu dotyczy ona osób wykonujących samodzielną działalność gospodarczą bez względu na jej cel lub rezultat. Chodzi zwłaszcza o czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. O ile tę definicję pani Joanna mogłaby teoretycznie spełnić, o tyle ważne są odnoszące się do niej wyłączenia. Wynika z nich m.in., że o samodzielnej działalności gospodarczej (a więc też rozliczaniu VAT) nie ma mowy, jeśli przychód został osiągnięty np. z umowy-zlecenia, która określi warunki wykonywania usług, otrzymywania za nie wynagrodzenia i odpowiedzialności wobec osób trzecich. A takie postanowienia zawiera umowa aktywizacyjna.
Jeśli natomiast pani Joanna zajmie się opieką nad osobami starszymi, sytuacja będzie zależeć od formy jej zatrudnienia. Najczęściej preferowane są albo podpisanie umowy-zlecenia – wtedy w uproszczeniu rozliczenia będą podobne jak przy opiece nad dzieckiem, albo czytelniczka zostanie zachęcona do założenia samodzielnej działalności gospodarczej. Jeśli zdecyduje się na bycie przedsiębiorcą, to z fiskusem rozliczy się według skali podatkowej (18 i 32 proc.) albo opłacając ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Teoretycznie możliwy jest także 19-proc. podatek liniowy, ale ma on pewne ograniczenia i rzadko jest wybierany w podobnych sytuacjach.
Najczęściej wybierany jest ryczałt, ale tu trzeba zwrócić uwagę na niekorzystne stanowisko fiskusa. Uznaje on, że podobne usługi opiekuńcze opodatkowane są stawką 17 proc. od uzyskanego przychodu (przy czym nie ma możliwości rozliczenia kosztów). Taka stawka wynika wprost z ustawy o podatku zryczałtowanym. W art. 12 ust. 1 pkt 2 lit. r odnosi się ona do m.in. pomocy społecznej bez zakwaterowania świadczonej dla osób w podeszłym wieku. Jeszcze w 2011 r. fiskus był innego zdania i uważał, że wyższa stawka dotyczy tylko pomocy społecznej świadczonej przez instytucje.
Jeśli jednak pani Joanna zostanie przedsiębiorcą, będzie musiała rozliczać także podatek od towarów i usług. Powinna jednak pamiętać, że usługi opieki nad osobami niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi lub osobami w podeszłym wieku korzystają ze zwolnienia od tej daniny. Dotyczy ono także związanej z nimi dostawy towarów lub świadczenia usług. Według tych zasad rozliczy również usługi świadczone przez nią poza Polską. Jeśli ich odbiorcą jest osoba fizyczna, podatek należy rozliczyć w kraju usługodawcy (opiekunki).
Dochody z zagranicy też istotne
Usługi opieki nad osobami starszymi często świadczone są za granicą. Rozliczenie uzyskanego tam dochodu zależy od postanowień umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej z krajem, w którym się pracuje. Jeśli są to np. Niemcy, obowiązuje metoda wyłączenia z progresją, co oznacza, że zagraniczny dochód nie musi być rozliczany w Polsce, ale należy go uwzględnić przy rozliczeniach zysków krajowych. W takim przypadku opiekunka zarabiająca tylko za granicą nie musi w ogóle składać zeznania rocznego. Jeśli jednak pracowała np. w Holandii, taki obowiązek ma każdorazowo. To skutek wybranej przez oba kraje metody odliczenia proporcjonalnego. Wynika z niej m.in., że zagraniczne dochody są opodatkowane w Polsce, nawet jeśli uczyniła to już Holandia. Opiekunka może jednak proporcjonalnie potrącić kwotę zagranicznej daniny.
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 9, art. 20 ust. 1, art. 42a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.). Art. 12 ust. 1 pkt 2 lit. r, art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 ze zm.). Art. 28c, art. 43 ust. 1 pkt 23 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).