Raporty za pierwsze półrocze powinny uwzględniać wzrosty cen surowców, a w szczególności energii, a także inne ryzyka wpływające na funkcjonowanie jednostki. Trzeba też zapewnić odpowiednie przedziały czasowe dla prezentacji danych. Autorka jest specjalistą ds. finansów i rachunkowości, z Wydziału Zarządzania UW.

Niektóre jednostki poza standardowymi sprawozdaniami rocznymi mają obowiązek sporządzania sprawozdań śródrocznych. 30 września mija właśnie termin publikacji takich raportów za I półrocze. Ponadto jest to dzień, na który trzeba będzie sporządzić sprawozdanie za III kwartał. Warto też pamiętać, że są jednostki, które przygotowują takie sprawozdania na wewnętrzne potrzeby.
Sporządzenie sprawozdania śródrocznego w czasach kryzysu może być szczególnie trudnym zadaniem, ponieważ trzeba weryfikować szacunki i identyfikować zagrożenia, których jest wiele. Inflacja, kryzys w wielu branżach, będące konsekwencją m.in. COVID-19 oraz wojny w Ukrainie, powodują, że wyceny księgowe są wyzwaniem.

Kogo dotyczy

Obowiązek sporządzania sprawozdań śródrocznych nakłada na emitentów papierów wartościowych rozporządzenie ministra finansów z 29 marca 2018 r. w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepisami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim (Dz.U. poz. 757; dalej: rozporządzenie ministra finansów z 29 marca 2018 r.). Podmioty takie mają obowiązek przekazywać nie tylko raporty roczne, lecz także śródroczne, czyli kwartalne i półroczne. Większość emitentów przygotowuje sprawozdania finansowe roczne według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości/Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej, zatem będą oni wykorzystywać tu zasady wynikające z MSR nr 34 „Śródroczna sprawozdawczość finansowa”. Natomiast ci emitenci, którzy przygotowują sprawozdania według ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1488; dalej: u.r.) muszą pamiętać, że ta nie zawiera w tym zakresie szczegółowych wytycznych. Zatem oni też zgodnie z art. 10 ust. 3 u.r. mogą uwzględniać MSR nr 34. Standard ten ma na celu uregulowanie minimalnej treści śródrocznego raportu finansowego oraz zasad ujmowania i wyceny odnoszących się do pełnego lub skróconego sprawozdania finansowego za okres śródroczny.

Zakres

Raport półroczny emitenta zawiera półroczne skrócone sprawozdanie finansowe obejmujące okres pierwszych sześciu miesięcy roku obrotowego sporządzone zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości i poddane przeglądowi przez firmę audytorską. Ważne jest tu zapewnienie odpowiednich przedziałów czasowych dla prezentacji poszczególnych elementów sprawozdania. Musimy pamiętać, że przy wszystkich danych zawartych w półrocznym skróconym sprawozdaniu finansowym prezentuje się dane porównywalne za półrocze poprzedniego roku obrotowego. A w przypadku bilansu – zestawienia zmian w kapitale własnym i zestawienia lokat (w zakresie pozycji zagregowanych wymienionych w tabeli głównej) sporządzanego przez alternatywną spółkę inwestycyjną prezentuje się dodatkowo dane za poprzedni rok obrotowy. Materiały mają być tak przygotowane, aby zapewnić porównywalność danych przedstawionych w raporcie dla okresów roku poprzedniego z danymi dla półrocza bieżącego roku obrotowego.
Zatem w raporcie śródrocznym na koniec czerwca 2022 r. w bilansie należy zaprezentować dane zarówno na 30 czerwca 2022 r., jak i na 31 grudnia 2021 r. oraz 30 czerwca 2021 r. Z kolei rachunek zysków i strat (w przypadku podmiotów stosujących MSR nr 34 ‒ sprawozdanie z przychodów i kosztów i innych całkowitych dochodów), rachunek przepływów pieniężnych, zestawienie zmian w kapitale własnym powinny prezentować dane za okres od 1 stycznia 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. i porównawczo za okres od 1 stycznia 2021 r. do 30 czerwca 2021 r.

Co zawiera

Sporządzając raport śródroczny, zawsze należy pamiętać o umieszczeniu w nim wszystkich elementów wymienionych w par. 68 rozporządzenia ministra finansów z 29 marca 2018 r. Mogą się one nieco różnic w zależności od sektora działalności, w którym działa emitent – nieco inne wymogi są stawiane firmom, a inne bankom czy zakładom ubezpieczeń.
Zgodnie z rozporządzeniem minimalny zakres informacji dodatkowej to wskazanie wielu informacji, które są niezbędne, aby czytelnik sprawozdania mógł zrozumieć zmiany, jakie nastąpiły w stosunku do ostatniego rocznego sprawozdania finansowego. Oprócz objaśnienia zagadnień wskazanych wyżej warto sprawdzić, czy we właściwy sposób odniesiono się do takich zagadnień, jak:
  • istotne transakcje nabycia i sprzedaży rzeczowych aktywów trwałych,
  • istotne zobowiązania z tytułu dokonania zakupu rzeczowych aktywów trwałych,
  • istotne rozliczenia z tytułu spraw sądowych,
  • korekty błędów poprzednich okresów,
  • niespłacenie kredytu lub pożyczki lub naruszenie istotnych postanowień umowy kredytu lub pożyczki, w odniesieniu do których nie podjęto żadnych działań naprawczych do końca okresu sprawozdawczego,
  • zmiana w klasyfikacji aktywów finansowych w wyniku zmiany celu lub wykorzystania tych aktywów,
  • emisja, wykup i spłata nieudziałowych i kapitałowych papierów wartościowych,
  • wypłacona lub zadeklarowana dywidenda, łącznie i w przeliczeniu na jedną akcję, z podziałem na akcje zwykłe i uprzywilejowane.
Obowiązkiem każdej jednostki sporządzającej raport śródroczny jest wskazanie zdarzeń, które wystąpiły po dniu, na który sporządzono kwartalne skrócone sprawozdanie finansowe, nieujętych w tym sprawozdaniu, które mogą w znaczący sposób wpłynąć na przyszłe wyniki finansowe. Mogą to być takie zdarzenia jak zmiany w organach zarządczych lub nadzorujących, [przykład 1] zawarcie istotnych umów lub porozumień, [przykład 2] rozpoczęcie procesów restrukturyzacyjnych lub oszczędnościowych. Oczywiście mogą to być też inne zdarzenia, które w ocenie kierownictwa jednostki, jako odpowiedzialnego za sporządzenie raportu śródrocznego, mogą być istotne dla czytelników. Będzie to obecnie nadal COVID-19 i skutki agresji na Ukrainie. [przykład 3]

Przykład 1

Zmiany w organach
„9 sierpnia 2022 r. P.G. złożył oświadczenie dotyczące rezygnacji z pełnienia funkcji prezesa Zarządu z tym samym dniem. W związku z powyższym Rada Nadzorcza powierzyła wiceprezesowi Zarządu pełnienie obowiązków na czas do dnia rozstrzygnięcia postępowania kwalifikacyjnego na członków Zarządu XI kadencji”.
Audytorzy zarabiają najwięcej na innych usługach niż audyt
Audytorzy zarabiają najwięcej na innych usługach niż audyt

Zobacz również

Przykład 2

Umowa
„18 lipca 2022 r. została zawarta umowa na linię gwarancyjną pomiędzy Spółką a Bankiem X z limitem odnawialnym w wysokości 15 mln zł, udostępnionym do 31 grudnia 2023 r. W ramach ww. umowy w dniu 25 lipca 2022 r. dla obiektów mających status składowiska odpadów zmieniona została forma funduszu rekultywacji z wyodrębnionego rachunku bankowego na gwarancje bankowe wystawione na zlecenie spółki”.

Przykład 3

COVID-19
„Biorąc pod uwagę ryzyko pojawienia się nowych mutacji wirusa SARS-CoV-2, wciąż istnieje umiarkowana niepewność co do rozwoju ewentualnej kolejnej fali pandemii COVID-19 i w konsekwencji jej wpływu na sytuację gospodarczo-społeczną w kraju i na świecie. Istotna dla gospodarki krajowej i światowej będzie skuteczność przyjętych szczepionek w stosunku do możliwych nowych mutacji wirusa. Spodziewane ożywienie gospodarcze w kraju i na świecie w miarę poprawy sytuacji pandemicznej zostało wyhamowane przez konflikt zbrojny w Ukrainie, którego wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe, ceny energii, dostęp do nawozów sztucznych może nie tylko całkowicie zatrzymać odbicie się gospodarki światowej po pandemii, lecz także wywołać globalną recesję. Jednostka Dominująca na bieżąco monitoruje międzynarodową sytuację gospodarczą w celu oceny jej potencjalnego negatywnego wpływu na Grupę Kapitałową XX S.A. i podjęcia wyprzedzających działań ograniczających ten wpływ”.

Ważna jest kontynuacja

Niezależnie jednak od zakresu szczegółowych ujawnień każdy podmiot, podobnie jak w sprawozdaniu rocznym, ma obowiązek odniesienia się do tego, czy sprawozdanie zostało przygotowane przy założeniu kontynuowania działalności. Jest to teraz szczególnie ważne w związku ze znaczącymi wzrostami cen surowców, w szczególności energii, problemami ze sprzedażą w niektórych branżach (np. deweloperska) czy z zakupami (np. firmy sprowadzające niektóre metale czy podzespoły z Dalekiego Wschodu).
MSR nr 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych”, podobnie jak ustawa o rachunkowości (art. 7 i 54), wskazuje na konieczność przeanalizowania wszystkich dostępnych informacji aż do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego, w szczególności w odniesieniu do płynności i koncentracji ryzyka. Jeśli w wyniku tych analiz stwierdzono, że sprawozdanie należy sporządzić przy założeniu kontynuacji działalności, konieczne jest rozważenie, czy niektórych danych nie należy dodatkowo ujawnić oraz wyjaśnić czytelnikom raportu, czy i w jakim zakresie z działalnością jednostki wiąże się niepewność. Komitet Standardów Rachunkowości w swoich rekomendacjach „Sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności w warunkach rosyjskiej agresji na Ukrainę” wskazuje, że jeżeli jednostka uzna, iż skutek rosyjskiej agresji na Ukrainę jest tzw. zdarzeniem korygującym, czyli mającym wpływ na działalność jednostki, to konieczna będzie weryfikacja wartości, w tym szacunkowych, najpóźniej na dzień bilansowy i aktualizacja tych wartości w księgach rachunkowych roku obrotowego, za który jest sporządzane sprawozdanie finansowe, a także odpowiednich pozycji aktywów lub pasywów bilansu. KSR zaznaczył, że przykładami zdarzeń korygujących w tym przypadku mogą być korekta przychodów ze sprzedaży wykazanych w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym jednostki za rok obrotowy oraz uzyskanie informacji o tym, że na dzień bilansowy wartość składnika aktywów na skutek utraty wartości była niższa od wykazanej w księgach rachunkowych jednostki. [przykłady 4 i 5]

Przykład 4

Ryzyka
„Najistotniejszymi kategoriami ryzyka związanymi z wojną w Ukrainie i wpływającymi na funkcjonowanie Spółki i Grupy są:
• wzrost cen paliw oraz nośników energii,
• zaburzenia w łańcuchu dostaw i dostępność materiałów (np. stal), paliw i energii na rynkach międzynarodowych,
• zaburzenia oraz ograniczenia logistyczne w transporcie międzynarodowym,
• możliwe światowe spowolnienie gospodarcze lub recesja,
• potencjalne nadzwyczajne zmiany przepisów prawa,
• zmienność notowań miedzi na rynkach metali,
• zmienność kursu walutowego USD/PLN,
• wzrost cen materiałów i usług wynikający z obserwowanej wysokiej inflacji,
• ogólna niepewność na rynkach”.

Przykład 5

Spółka giełdowa
„Z punktu widzenia Spółki skutkiem pandemii COVID-19 oraz wskazanym w nocie 5.7 skutkiem wojny na Ukrainie jest ich wpływ na ryzyko rynkowe związane z wahaniami cen metali oraz indeksów giełdowych w I półroczu 2022 r. Kurs akcji Spółki na koniec I półrocza 2022 r. spadł o 31 proc. w stosunku do notowań na koniec I kwartału 2022 r. oraz o 15 proc. w stosunku do końca 2021 r. W tych samym okresach indeks WIG spadł o 17 proc. i 23 proc., a WIG20 o 20 proc. i 25 proc. W konsekwencji zmiany cen akcji kapitalizacja Spółki spadła na koniec I półrocza 2022 r.”.
W pkt 2.3 rekomendacji KSR zaznaczono też, że jeżeli w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę do dnia zatwierdzenia sprawozdania została podjęta wiążąca decyzja o zaprzestaniu prowadzenia działalności, to jednostka sporządza sprawozdanie finansowe przy założeniu braku kontynuacji działalności (por. pkt 4.1 KSR nr 14) i stosuje art. 29 u.r.

Prawidłowa wycena

Generalną zasadą jest, iż informacje liczbowe sporządza się zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości, z zastosowaniem zasady wyceny aktywów i pasywów oraz pomiaru wyniku finansowego netto określonych na dzień bilansowy. Oczywiście należy uwzględnić korekty z tytułu rezerw, zmiany odpisów aktualizujących wartość składników aktywów, zmiany rezerwy i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Oznacza to, że jednostki nie mogą zrezygnować z ujmowania w sprawozdaniu półrocznym skutków trudniejszych zagadnień. Zabronione jest też stosowanie rozwiązań, które powodowałyby, że sposób ujmowania zdarzeń w trakcie roku różniłby się od sposobu ich pokazywania w sprawozdaniu rocznym. Podkreślają to m.in. par. 66 ust. 5 oraz par. 68 ust. 1 rozporządzenia ministra finansów z 29 marca 2018 r. W ich świetle półroczne (podobnie jak kwartalne) skrócone sprawozdanie finansowe będące składnikiem raportu kwartalnego zawiera informację dodatkową obejmującą informacje o zasadach przyjętych przy sporządzeniu raportu, w tym informacje o zmianach stosowanych zasad (polityki) rachunkowości oraz informacje o istotnych zmianach wielkości szacunkowych.
Na kwestię prawidłowej wyceny i wspomniane wyżej korekty duży wpływ mogą mieć konsekwencje wynikające z trwającego kryzysu i wojny w Ukrainie. Zdarzenia te wymagają utworzenia rezerw, ale przede wszystkim uwzględnienia przy ich tworzeniu skutków negatywnych zdarzeń. [przykład 6]

Przykład 6

Tworzenie rezerw
Spółka A jest stroną wiążącej umowy na dostawę 100 samochodów. Umowa jest tak skonstruowana, że jeśli spółka się z niej nie wywiąże, to będzie musiała zapłacić odszkodowanie. Spółka na początku września nie dostarczyła jeszcze samochodów, które były zakontraktowane na maj 2022 r. w związku z brakiem podzespołów. Spółka będzie musiała zapłacić odszkodowanie, jeśli kontrakt nie zostanie zrealizowany do końca września 2022 r. W świetle informacji posiadanych we wrześniu jest praktycznie pewne, że spółka nie wywiąże się z umowy, zatem w sprawozdaniu na 30 czerwca (raport półroczny) musi ująć rezerwę na prawdopodobne odszkodowanie. Z kolei w sprawozdaniu na 30 września (za trzy kwartały), ponieważ wtedy minie już termin realizacji umowy, spółka będzie musiała przekształcić rezerwę w zobowiązanie.
Konieczne jest też przeanalizowanie wszelkich wskazówek dotyczących potrzeby dokonania odpisów aktualizacyjnych i objaśnienie okoliczności ich ustalania. Dotyczy to wszystkich składników aktywów, przy czym w praktyce najczęściej zapasów, gdzie należy wskazać z informacjach dodatkowych dane o odpisach aktualizujących wartość zapasów do wartości netto możliwej do uzyskania i odwróceniu odpisów z tego tytułu. [przykład 7]

Przykład 7

Odpis
Spółka na koniec I kwartału dokonała odpisu aktualizacyjnego dotyczącego braku możliwości sprzedaży w sklepie w Kijowie. W II kwartale 2022 r. sytuacja się unormowała i sprzedaż powróciła do poziomu sprzed agresji rosyjskiej. Spółka powinna zmniejszyć wysokość odpisu aktualizacyjnego dotyczącego tych składników aktywów.
O zmianach w zakresie odpisów – ich tworzeniu, wykorzystywaniu czy rozwiązywaniu ‒ należy poinformować w informacji dodatkowej. [przykład 8]

Przykład 8

Informacja o istotnych zmianach
„Na 30 czerwca 2022 r. Grupa oszacowała przewidywane przepływy z tytułu spłaty należności z tytułu pożyczek udzielonych S.G. i S.C., w wyniku, czego dokonano odwrócenia odpisu z tytułu utraty wartości w kwocie 83 mln zł”.
Jeśli w trakcie pierwszych miesięcy 2022 r. jednostka zmieniła politykę rachunkowości, w szczególności sposób wyceny aktywów lub pasywów, to musi pamiętać, że skutki takiego postępowania ujmowane są jako zysk/strata z lat ubiegłych oraz konieczne jest zapewnienie porównywalności danych za poprzedni okres poprzez odpowiednie przekształcenie informacji. [przykład 9]

Przykład 9

Polityka rachunkowości
W III półroczu 2022 r. spółka dokonała kilku zmian w prezentacji danych w sprawozdaniu finansowym w zakresie prezentacji aktywa i zobowiązania z tytułu podatku odroczonego. Od stycznia 2022 r. aktywa i zobowiązania z tytułu podatku odroczonego są wykazywane per saldo w jednej pozycji jako różnica. Musi zapewnić porównywalność tych danych z danymi za poprzedni okres.©℗