Dla firmy udzielającej nieodpłatnego świadczenia na rzecz organizacji pozarządowych lub bezpośredniego beneficjenta kluczowe są możliwość rozpoznania związanych z tym wydatków w kosztach uzyskania przychodu oraz skutki w zakresie VAT - piszą ekspertki z MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy.

Magdalena Zamoyska, doradca podatkowy i partner w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy
Maria Bogrycewicz, konsultant w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy
Kontynuujemy cykl, w którym przedstawiamy różne przykłady działań podejmowanych przez firmy w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Szczegółowo analizujemy w nim podatkowe konsekwencje różnych działań, wskazując przy tym, w jakich sytuacjach występuje ryzyko przyjęcia przez fiskusa niekorzystnej dla podatników wykładni. Kolejne części publikujemy co dwa tygodnie. Dotychczas w dodatku Podatki i Księgowość ukazały się artykuły:
• „Promujesz rowery wśród swoich pracowników lub klientów? Sprawdź skutki fiskalne” (DGP nr 113 z 13 czerwca 2022 r.),
• „Czy opłaca się inwestować w «zielone» auta” (DGP nr 122 z 27 czerwca 2022 r. ),
• „Więcej zieleni może dać też korzyści podatkowe” (DGP nr 132 z 11 lipca 2022 r.),
• „Preferencje podatkowe tylko dla wybranych form pomocy humanitarnej” (DGP nr 142 z 25 lipca 2022 r.),
• „Wydatki związane ze zbiórką nie zawsze będą kosztem” (DGP nr 152 z 8 sierpnia 2022 r.).
Usługi pro bono cechują się dobrowolnością i brakiem otrzymywanego w zamian wynagrodzenia. Mogą polegać na wykonywaniu wszelkich czynności, które pozwalają na uzyskanie niezbędnej pomocy przez osoby lub instytucje, które nie są w stanie samodzielnie ponieść kosztów rynkowych danej usługi. Mogą to być np. nieodpłatne usługi prawne, ale także inne świadczenia, jak sfinansowanie remontu obiektu użyteczności publicznej, zapewnienie zakwaterowania, transportu, przeprowadzenie kursów doszkalających czy organizacja wycieczek lub wakacji dla dzieci i młodzieży.
Pomimo braku ekwiwalentności ze strony beneficjenta usługi wskazana działalność może przynosić przedsiębiorcy korzyści. Wiążą się one z budowaniem w świadomości klientów wizerunku firmy pomocnej i zaangażowanej w problemy społeczne, co jako narzędzie marketingowe może przełożyć się na zainteresowanie ofertą danego podmiotu – i co najważniejsze – na poprawę konkurencyjności, wzrost lojalności konsumentów oraz osiąganych wyników finansowych.

Warunki uznania za KUP

Co do zasady wydatki związane z realizowanym programem w ramach odpowiedzialności społecznej biznesu (CSR) mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodu, pod warunkiem że spełniają ogólne przesłanki wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1812; dalej: ustawa o CIT) i analogicznie z art. 22 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1692; dalej: ustawa o PIT). Po pierwsze, muszą mieć więc na celu osiągnięcie przychodu lub zachowanie albo zabezpieczenie jego źródła (warunek ten należy uznać za spełniony z uwagi na spodziewane korzyści opisane powyżej). Po drugie, nie mogą zostać wyłączone z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o CIT (art. 23 ust. 1 ustawy o PIT). Wydatki związane ze społeczną odpowiedzialnością biznesu nie mogą zatem stanowić kosztów reprezentacji ani darowizn. Warto wskazać, że świadczenie usług pro bono nie stanowi darowizny w rozumieniu prawa cywilnego, co może mieć miejsce w przypadku nieodpłatnego przekazania rzeczy lub praw.
Przykładem pozytywnego stanowiska organów podatkowych jest interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 5 stycznia 2021 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.365.2020.6.SG, w której za zasadne uznano odniesienie w ciężar kosztów podatkowych nieodpłatnego świadczenia wnioskodawcy w postaci prac projektowych oraz budowlanych związanych z udostępnieniem mieszkańcom powiatu, na terenie którego prowadzona jest działalność gospodarcza, ambulatorium w celu zwiększenia dostępności do usług medycznych. Pismo potwierdza więc, że nieodpłatne usługi świadczone w ramach realizowanej polityki CSR wykraczają poza znamiona zwykłej reprezentacji, mając znacznie szerzej zakreślone cele.
Wydatki związane ze zbiórką nie zawsze będą kosztem
Wydatki związane ze zbiórką nie zawsze będą kosztem

Zobacz również
Spełniając ogólne zasady możliwości zaliczenia wydatków do kosztów podatkowych, warto, aby podatnik pamiętał o odpowiednim udokumentowaniu realizowanej strategii CSR oraz ponoszonych kosztów. Należy przez to rozumieć np. zawarcie umów z podmiotami, na rzecz których podejmowane są działania, czy archiwizowanie informacji o podejmowanych przedsięwzięciach.

Podatek należny i naliczony

Po stronie przedsiębiorcy mogą pojawić się wątpliwości, czy z tytułu wykonania nieodpłatnej usługi pojawi się obowiązek zapłaty VAT. Zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561; dalej: ustawa o VAT) opodatkowaniu VAT podlega nieodpłatne świadczenie usług m.in. dla celów innych niż działalność gospodarcza podatnika. A contrario, aby usługa pro bono nie podlegała opodatkowaniu VAT, musi istnieć związek takiej nieodpłatnej usługi z działalnością gospodarczą podatnika opodatkowaną VAT.
Przykładem powyższych świadczeń jest udzielanie bezpłatnych porad prawnych. W odpowiedzi na składane w przeszłości interpelacje (m.in. nr 14064 z 2017 r., a wcześniej także nr 2850 z 2012 r.) resort finansów zajmował stanowisko, że usługi prawne w formule pro bono wpisują się w zakres prowadzonej działalności gospodarczej, ponieważ jako działalność prospołeczna kreują pozytywny wizerunek przedsiębiorcy wśród obecnych i potencjalnych klientów oraz potencjalnie mogą przełożyć się na wysokość osiąganych przychodów. W konsekwencji usługi pro bono nie powinny podlegać opodatkowaniu VAT. Potwierdzają to również wydawane interpretacje podatkowe (np. dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 30 sierpnia 2016 r., nr 1061-IPTPP3.4512.396.2016.1.IŻ).
Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia pozostawało jednak, czy analogiczna argumentacja może mieć również zastosowanie do innego typu usług świadczonych nieodpłatnie w ramach działalności dobroczynnej. Ministerstwo Finansów konsekwentnie odmawia wydania objaśnień lub interpretacji ogólnej w tym zakresie, uznając treść przepisów za niebudzącą wątpliwości. Należy jednak odnotować, że w swoich ostatnich wyjaśnieniach przedstawionych w odpowiedzi na pismo skierowane przez jedną z fundacji (sygn. PT3.8102.2.2022) przedstawiciel resortu potwierdził, iż jeśli podejmowane czynności są bezpośrednio umotywowane budowaniem wizerunku, zwiększeniem rozpoznawalności i zamiarem pozyskania nowych klientów, to podmiot świadczący nieodpłatnie takie usługi nie zapłaci VAT. Przyjęcie odmiennej interpretacji przepisów ustawy o VAT byłoby kontrowersyjne. Skoro działalność charytatywna traktowana jest powszechnie jako element CSR, trudno odmówić jej związku z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy. Kluczowe wydaje się jednak – podobnie jak w przypadku podatków dochodowych – argumentowanie i udokumentowanie, że dane nieodpłatne świadczenie usługi jest realizowane konsekwentnie w ramach przyjętej przez przedsiębiorcę polityki CSR i stanowi jej przejaw.
Należy dodać, że wydatki na wykonanie usług z zakresu CSR – jako pośrednio wpływające na wielkość działalności opodatkowanej VAT – powinny wiązać się z prawem podatnika do odliczenia podatku naliczonego, co zostało potwierdzone np. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 kwietnia 2019 r., sygn. akt I FSK 561/17. Dotyczył on sytuacji, w której spółka ponosiła wydatki związane z finansowaniem remontów obiektów społecznie użytecznych. W powyższym orzeczeniu sąd stwierdził, że jeżeli strategia marketingowa firmy odwołuje się do koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu, to może mieć ona związek z działalnością opodatkowaną VAT. ©℗