Finansowanie inicjatyw lub wspieranie określonych osób środkami zbieranymi publicznie jest coraz prostsze, choćby dzięki możliwości skorzystania ze specjalnych portali internetowych. Podejmowanie tego rodzaju działań przez firmy wymaga jednak znajomości zagadnień prawno-podatkowych

Katalog celów, na jakie przeznaczane są zbiórki, jest szeroki i obejmuje, np. gromadzenie środków finansowych na leczenie, pomoc osobom w trudnej sytuacji życiowej czy inicjatywy kulturalne, w tym finansowanie twórców za pomocą regularnych wpłat. Zbiórki są prowadzone przez organizacje charytatywne, osoby prywatne oraz przedsiębiorców, m.in. tych, którzy postanowili wesprzeć zaatakowaną przez Rosję Ukrainę i jej obywateli. Ostatnim przykładem tego rodzaju kwesty jest chociażby udana zbiórka pieniędzy na zakup bayraktara, z której środki finalnie zostaną rozdysponowane wśród ukraińskich organizacji charytatywnych.

Jakie wymogi administracyjne

Na wstępnie warto poruszyć zagadnienie możliwości organizowania zbiórek. Ustawa z 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1672) nakłada na organizatora zbiórki wymóg zgłoszenia jej do organów administracyjnych. Należy jednak zaznaczyć, że zgodnie z definicją ustawową zbiórką publiczną jest pozyskiwanie gotówki lub rzeczy w miejscu publicznym na określony, zgodny z prawem i pozostający w sferze zadań publicznych cel. Obowiązkiem zgłoszenia objęte są więc w szczególności wszelkie kwesty, w czasie których nieograniczona liczba osób może w anonimowy sposób wpłacić dowolną sumę pieniędzy osobie kwestującej.
Tak ukształtowana definicja nie obejmuje zbiórek internetowych i zgodnie z przyjętą interpretacją zbiórki pieniędzy prowadzone w sieci nie wymagają rejestracji, gdyż w ich przypadku nie dochodzi do przekazania gotówki, rozumianej jako fizyczne pieniądze. Zbiórki publicznej nie stanowią również inicjatywy organizowane w zakładach pracy, szkołach czy w gronie znających się osób.

Czy powstaje przychód

Niezależnie jednak od sposobu przeprowadzenia zbiórki i jej celu należy rozważyć konsekwencje na gruncie prawa podatkowego, które mogą powstać po stronie organizatora. Kluczowe jest, czy organizator uzyskuje środki we własnym imieniu, czy też jest pośrednikiem, który przeprowadza zbiórkę na rzecz innych beneficjentów. Istotne znaczenie ma również cel samej zbiórki.
Zacznijmy od rozważenia sytuacji, gdy zbiórka organizowana jest przez przedsiębiorcę. Przyjmijmy, że firma w celu kształtowania relacji z lokalną społecznością postanawia wybudować plac zabaw na własnym terenie, deklarując przeznaczenie większości kwoty ze środków własnych, a resztę zbierając w postaci zbiórki prowadzonej wśród pracowników i kontrahentów. W takiej sytuacji środki zebrane w ramach zbiórki przez przedsiębiorcę zasadniczo mogą być potraktowane jako stanowiąca przychód podatkowy darowizna. Jeżeli jednak przyjmiemy, że spółka jest jedynie pośrednikiem i nie zbiera środków na własne potrzeby, to trudno twierdzić, że uzyskuje przychód w świetle przepisów podatkowych. Podobna kwalifikacja będzie miała miejsce np. w sytuacji pracodawcy przeprowadzającego publiczną zbiórkę pieniędzy na leczenie chorego pracownika. Organy podatkowe potwierdzają, że jeżeli organizator zbiórki jest jedynie pośrednikiem w przekazywaniu środków na rzecz beneficjenta, wówczas ewentualny obowiązek podatkowy powstanie tylko po stronie tego faktycznego beneficjenta (np. w interpretacji indywidualnej dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 9 września 2020 r., nr 0115-KDIT3.4011.443.2020.2.AD).
Analogiczne będą skutki zbierania w ramach zbiórki środków, które zostaną przekazane przez organizatora na cele statutowe organizacji pożytku publicznego. Jeśli przedsiębiorca będzie tylko pośrednikiem w zbieraniu pieniędzy, które zostaną przekazane na rzecz fundacji czy stowarzyszenia, wówczas to ta organizacja rozpozna przychód z tytułu darowizny. W stosunku do przychodu będzie można skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania w tej części, w jakiej środki zostaną przeznaczone przez organizację na realizację celów statutowych w ramach działalności pożytku publicznego.

Jakie koszty można rozpoznać

W naszym przykładzie, tj. budowy placu zabaw, wydatki na realizację takiego projektu ze środków własnych spółki mogą zostać ujęte w kosztach podatkowych, ponieważ są ponoszone w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Taka kwalifikacja jest możliwa, jeśli wydatki te spełnią ogólne warunki uznania ich za koszty podatkowe i nie stanowią darowizny. W ocenie organów podatkowych wydatki ponoszone w związku z realizacją programów w ramach polityki społecznej odpowiedzialności biznesu, m.in. na budowę infrastruktury użytecznej dla lokalnej społeczności, mogą stanowić koszty uzyskania przychodu (takie stanowisko wyraził dyrektor KIS, np. w interpretacji z z 1 lipca 2020 r., nr 0111-KDIB1-2.4010.186.2020.1.BD). W tym zakresie pomocne może okazać się posiadanie polityk CSR i odpowiednie dokumentowanie ponoszonych wydatków.
Inna kwalifikacja podatkowa będzie miała zastosowanie, jeżeli dana inicjatywa jest sfinansowana ze zbiórki publicznej, a organizator występuje wyłącznie w roli pośrednika, czyli nie wykazuje przychodu podatkowego w związku z zebranymi funduszami. W takiej sytuacji organizator kwesty nie będzie mieć prawa do rozpoznania jako kosztu podatkowego wydatków na sfinansowanie inicjatywy, ponieważ ponoszony przez niego wydatek nie jest finansowany ze środków własnych. Nie będzie mieć również prawa odliczenia od dochodu darowizny sfinansowanej z zebranych środków i przekazanej na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Nie powinno być jednak wątpliwości, że przedsiębiorca będący organizatorem zbiórki może zaliczyć do kosztów podatkowych wydatki związane z jej przeprowadzeniem, np. wydatki marketingowe, reklamowe czy opłaty na rzecz portali internetowych, za pomocą których organizuje zbiórkę. Warunkiem jest jednak ponoszenie takich kosztów ze środków własnych, a nie z funduszy zebranych od uczestników.

Wspierający mogą być spokojni

O zapłatę podatku nie muszą się martwić wspierający. Obowiązek przeanalizowania obowiązku podatkowego i ewentualnej zapłaty podatku spoczywa na końcowym beneficjencie, czyli organizatorze – jeżeli gromadzi środki na własne potrzeby – lub na podmiocie, któremu środki są przekazane – w modelu, w którym organizator występuje jako pośrednik.
Warto natomiast odnotować możliwość skorzystania przez darczyńców z odliczenia od dochodu wartości darowizny (do 6 proc. dochodu dla podatników PIT i do 10 proc. dochodu dla podatników CIT). Jest to możliwe, jeżeli świadczenie zostanie przekazane co do zasady na rzecz organizacji realizującej cele pożytku publicznego. Trudno będzie za taki podmiot uznać przedsiębiorcę, natomiast darowizny na rzecz osób fizycznych w ogóle nie podlegają odliczeniu od dochodu.

Co z VAT

W przypadku zbiórek pieniężnych organizowanych przez podatnika VAT oraz przekazania środków z nich uzyskanych na rzecz beneficjentów nie dojdzie do powstania obowiązku podatkowego w VAT. Jeżeli jednak ze zbiórki zostanie sfinansowany zakup towarów lub usług, które następnie będą przekazane ostatecznemu odbiorcy, to organizator musi rozstrzygnąć, czy ma obowiązek naliczenia VAT od takiego przekazania i czy może odliczyć VAT od zakupu.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że w przypadku niektórych zbiórek pieniężnych świadczenie może nie stanowić darowizny. Takie sytuacje w praktyce będą rzadsze, ale mogą wystąpić w ramach tzw. finansowania społecznościowego, w którym twórcy zbierają fundusze na realizację określonego projektu, jednocześnie zobowiązując się do świadczenia zwrotnego na rzecz finansujących (crowdfunding sprzedażowy). Jeżeli beneficjent ma wykonać świadczenie w zamian za otrzymane środki pieniężne, wtedy jego obowiązek w VAT co do zasady powstanie, a zagadnieniem, na które należy zwrócić szczególną uwagę, jest określenie podstawy opodatkowania. Trzeba rozstrzygnąć, czy jest nią cała wpłata otrzymana od organizatora, czy też wartość świadczenia zwrotnego beneficjenta.
Kontynuujemy cykl, w którym przedstawiamy różne przykłady działań podejmowanych przez firmy w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Szczegółowo analizujemy w nim podatkowe konsekwencje różnych działań, wskazując przy tym, w jakich sytuacjach występuje ryzyko przyjęcia przez fiskusa niekorzystnej dla podatników wykładni. Kolejne części publikujemy co dwa tygodnie. Dotychczas ukazały się artykuły:
• „Promujesz rowery wśród swoich pracowników lub klientów? Sprawdź skutki fiskalne” – dodatek Podatki i Księgowość z 13 czerwca 2022 r. (DGP nr 113),
• „Czy opłaca się inwestować w «zielone» auta” – dodatek Podatki i Księgowość z 27 czerwca 2022 r. (DGP nr 122),
• „Więcej zieleni może dać też korzyści podatkowe” – dodatek Podatki i Księgowość z 11 lipca 2022 r. (DGP nr 132).
• „Preferencje podatkowe tylko dla wybranych form pomocy humanitarnej” – dodatek Podatki i Księgowość z 25 lipca 2022 r. (DGP nr 142)