TEZA: Przy odmowie umorzenia zaległości podatkowych organ musi rozważyć, czy przy takiej negatywnej dla podatnika decyzji państwo nie poniesie w efekcie kosztów większych niż gdyby ulgę podatnikowi przyznało.
Sygn. akt II FSK 2588/12
WYROK NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO
z 6 listopada 2014 r.
STAN FAKTYCZNY
Podatnik zwrócił się do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o umorzenie zaległości w VAT za marzec 2004 r. oraz czerwiec i październik 2007 r. w kwocie ponad 5500 zł wraz z odsetkami za zwłokę w kwocie ponad 5000 zł, które powstały w trakcie prowadzenia przez niego działalności gospodarczej (komis samochodowy). Wniosek uzasadnił trudną sytuacją finansową, rodzinną i zdrowotną, z uwagi na które nie jest w stanie uiścić zaległości. Podatnik wskazał, że musiał zakończyć działalność. Jego żona, która zajmowała się prowadzeniem dokumentacji związanej z działalnością gospodarczą, w 2007 r. przeszła udar mózgu, w wyniku czego została sparaliżowana i wymagała intensywnej opieki, a rekonwalescencja jest kontynuowana. Małżonkowie utrzymywali się z emerytury podatnika w wysokości 802,99 zł oraz żony w kwocie 774,84 zł i dodatku pielęgnacyjnego w wysokości 153 zł (łącznie 1730,83 zł). Koszty ich utrzymania wynosiły łącznie 1278 zł. Składały się na nie: opłata za mieszkanie – 973,71 zł, energia elektryczna – 190 zł, RTV i internet – 114,80 zł.
W toku postępowania podatnik złożył kolejne zaktualizowane oświadczenie o stanie majątkowym, sytuacji rodzinnej i obciążeniach finansowych. Podatnik zadeklarował też posiadanie dwóch działek niezabudowanych oraz samochodu marki Mercedes (rok produkcji 1990) o wartości około 1000 zł.
Naczelnik urzędu decyzją z września 2011 r. uwzględnił wniosek podatnika w części dotyczącej odsetek za zwłokę. Odmówił jednak umorzenia zaległych należności podatkowych VAT w łącznej wysokości 5622,51 zł. Organ przekazał akta sprawy do komornika w celu podjęcia czynności egzekucyjnych z majątku podatnika.
Podatnik odwołał się do dyrektora izby skarbowej, który utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu decyzji, powołując się na art. 67a par. 1 pkt 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) wskazał, że z treści tego przepisu wynika, że organ może wydać pozytywną decyzję, jeżeli dostrzeże przesłanki ważnego interesu w okolicznościach sprawy, co oznacza, że prawo wyboru rozstrzygnięcia, tj. wydania decyzji negatywnej albo pozytywnej organ ma nawet wówczas, gdy takie przesłanki dostrzeże.
Konieczność ponoszenia bieżących kosztów utrzymania i realizacja spłaty zadłużeń (m.in. w banku) nie noszą znamion okoliczności wyjątkowych, uzasadniających preferencyjne potraktowanie – poprzez umorzenie całości zobowiązań podatkowych – podkreślił organ odwoławczy.
Mężczyzna złożył skargę do sądu. Powołał się na art. 2 konstytucji, tj. zasady państwa prawnego. Według niego nie do zaakceptowania jest stanowisko organu, który twierdzi, że jest uprawniony do wydania negatywnej decyzji także wówczas, gdy dostrzeże przesłanki umorzenia zaległości podatkowej. Dodał, że znajduje się w trudnej sytuacji życiowej ze względu na zły stan zdrowia swój i żony.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uznał, że decyzja organu była prawidłowa. Według sądu pierwszej instancji sytuacja podatnika jest złożona, ale stabilna. Ma bowiem wraz żoną stałe źródło dochodów, poza tym jest w posiadaniu mienia nieruchomego, które może stanowić podstawę zaspokojenia fiskusa, nie pozbawiając strony dachu nad głową. Uregulowanie zatem zaległych należności podatkowych nie odbyłoby się kosztem zaspokojenia podstawowych potrzeb egzystencjalnych strony i jego rodziny – uzasadnił sąd. Tym samym brak jest podstaw do uznania, że wystąpiła przesłanka umorzenia wnioskowanej zaległości podatkowej, a mianowicie „ważny interes podatnika” (w rozumieniu art. 67 a par. 1 ordynacji) konieczna do jej umorzenia.
NSA uchylił ten wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez wojewódzki sąd administracyjny.
UZASADNIENIE
NSA podkreślił, że użyty przez ustawodawcę w art. 67a par. 1 pkt 3 ordynacji podatkowej łącznik „lub” zobowiązuje organy podatkowe przy stosowaniu ulg w spłacie zobowiązań podatkowych do rozważenia zarówno okoliczności „ważnego interesu podatnika”, jak również przesłanki „interesu publicznego”. W ocenie sądu kasacyjnego w przepisie tym uregulowano formę pomocy budżetu państwa, która mogła być przyznana podatnikowi po to, aby egzekwując daniny publiczne, nie doprowadzić do obiektywnie istotnych, niepożądanych skutków z punktu widzenia zarówno tego podatnika, jak i interesu publicznego. Umorzenie zobowiązania podatkowego nie stanowi przywileju samego w sobie. Jest to forma pomocy udzielonej z budżetu danego związku publiczno-prawnego (Skarbu Państwa, gminy, miasta etc.) podatnikowi po to, by poprzez stosowanie zasady (egzekwowanie podatku) nie doprowadzić do skutków niepożądanych z punktu widzenia zarówno społecznego, jak też indywidualnego, odnoszącego się do osoby podatnika oraz jego najbliższych, a także osób zależnych od podatnika (np. pracowników). Chodzi zatem o to, by wskutek dochodzenia zaległości podatkowych państwo nie poniosło kosztów większych niż w wypadku zaniechania korzystania z tego uprawnienia – podkreślił NSA.