Nowelizacja Polskiego Ładu to kolejne korzystne zmiany dla tych kategorii osób, które już wcześniej korzystały ze zwolnień fiskalnych. Przy czym płatnicy powinni pamiętać o nowej zasadzie podwyższania tego świadczenia
Od 1 lipca 2022 r. z podatku dochodowego zwolnione są zasiłki macierzyńskie przysługujące na podstawie ustawy świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Jednak zwolnienie nie jest powszechne. Przysługuje bowiem tylko ubezpieczonym, których przychody m.in. ze stosunku pracy czy z umowy zlecenia z działalności wykonywanej osobiście lub działalności gospodarczej są zwolnione z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 oraz 152-154 ustawy o podatku od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT). Chodzi o ulgi dla osób:
- w wieku do 26 lat,
- wychowujących co najmniej czworo dzieci,
- aktywnych zawodowo seniorów,
- które powróciły do Polski z zagranicy (ulga relokacyjna).
Zwolnienia przysługują do wysokości 85 528 zł na rok podatkowy. Osobom, które korzystają z nich, przyznano zatem kolejnego rodzaju zwolnienie podatkowe (w granicach limitu). Przy czym zmiany nie dotyczą pozostałych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, wyrównawczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.
Trzeba przy tym pamiętać, że zwolnienie z podatku zasiłków macierzyńskich:
- stosuje się od 1 stycznia 2022 r., jednak dopiero od 1 lipca 2022 r. płatnicy nie pobierają zaliczek na podatek; zwolnienie będzie więc w pełni zastosowane w zeznaniu rocznym, płatnicy nic nie muszą korygować w zakresie potrąconych wcześniej zaliczek na podatek;
- dotyczy zasiłków za okres wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem, tj. macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, ojcowskiego.
Natomiast osoby, które nie spełniają warunków powyższych zwolnień, nadal płacą podatek dochodowy od zasiłków macierzyńskich. [przykład 1]
Wyrównanie do 1000 zł
Kolejną zmianą, jaką przyniosła czerwcowa nowelizacja przepisów podatkowych w ramach Polskiego Ładu, są modyfikacje w sposobie obliczania podwyższenia zasiłku macierzyńskiego. W tym miejscu warto przypomnieć, że zasiłek macierzyński przysługuje osobie, która w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego urodziła lub przysposobiła dziecko. Zasiłek macierzyński wynosi:
1) 100 proc. za okres urlopu macierzyńskiego i 100 proc. za sześć tygodni w razie urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz 60 proc. za pozostały okres urlopu rodzicielskiego, lub
2) 80 proc. za okres obu urlopów, pod warunkiem złożenia przez pracownika w ciągu 21 dni od dnia porodu, wniosku o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.
Zasiłek macierzyński oblicza się na tych samych zasadach, które zostały ustanowione dla zasiłku chorobowego. W świetle podatku dochodowego zasiłki z ubezpieczenia społecznego należą do przychodów z innych źródeł. Pracodawca, który w danym roku kalendarzowym jest ich płatnikiem, ma obowiązek naliczać i pobierać zaliczki na podatek od kwot wypłacanych zasiłków.
Przepisy ustawy zasiłkowej (art. 31 ust. 3a) przewidują również automatyczne podwyższenie zasiłku macierzyńskiego w przypadku, gdyby jego wysokość obliczona zgodnie z powyższymi regułami okazała się niższa niż świadczenie rodzicielskie określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych (1000 zł). Osobami uprawnionymi do otrzymania podwyższenia zasiłku macierzyńskiego są osoby, które mają prawo do zasiłku macierzyńskiego w związku z urodzeniem się dziecka lub w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie, zarówno gdy zasiłek macierzyński przysługuje w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, w okresie urlopu wychowawczego, jak i wówczas gdy zasiłek ten przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, o ile jest spełniony warunek dotyczący kwoty tego zasiłku. Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego przysługuje w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres:
- urlopu macierzyńskiego albo urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
- urlopu rodzicielskiego.
Obecnie płatnicy powinni zwrócić uwagę na dokładne brzmienie wspomnianego art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej. W brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2022 r. stanowił on, że w przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. Podwyższenie zasiłku macierzyńskiego było zatem ustalane jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego (1000 zł) a miesięczną kwotą zasiłku macierzyńskiego, pomniejszonego o zaliczkę na podatek PIT. Ponadto - jeżeli zasiłek macierzyński przysługiwał z więcej niż jednego tytułu, a łączna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy była niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego - kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego była obliczana jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego a łączną kwotą zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy ze wszystkich tytułów.
Po 1 lipca 2022 r.
W brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2022 r. przepis ten stanowi, że w przypadku gdy miesięczna kwota ustalonego przez płatnika zasiłku macierzyńskiego jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. Jaka jest różnica i na czym polega zmiana? Otóż w zacytowanym przepisie nie ma już mowy o pomniejszeniu zasiłku o zaliczkę na podatek dochodowy przy ustalaniu, czy podwyższenie przysługuje. Wysokość podwyższenia również oblicza się jako różnicę między kwotą zasiłku (bez pomniejszenia o zaliczkę PIT), a kwotą świadczenia rodzicielskiego. Innymi słowy, obecnie prawo do podwyższenia zasiłku macierzyńskiego i jego kwotę oblicza się z pominięciem zaliczki na podatek. W konsekwencji dla potrzeb ustalenia podwyższenia zasiłku macierzyńskiego operujemy wartością zasiłku (potocznie - brutto).
Zapewne takie ukształtowanie art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej ma związek z wprowadzeniem wyżej opisanego zwolnienia z PIT zasiłków macierzyńskich dla osób, które spełniają warunki ulg podatkowych. U nich bowiem zaliczka na podatek nie występuje. Jednak ustawodawca uogólnił powyższą normę i nie zawarł w niej żadnego dodatkowego warunku lub zastrzeżenia, że pominięcie zaliczki na podatek przy ustalaniu zasiłku macierzyńskiego dotyczy tylko osób korzystających ze zwolnień podatkowych. Tak więc za właściwy można uznać wniosek, zgodnie z którym nowa treść art. 31 ust. 3a ustawy dotyczy zarówno osób korzystających z zerowego PIT, u których zasiłki macierzyńskie nie są opodatkowane, jak i pozostałych ubezpieczonych, którzy ulg w PIT nie mają.
U osób niekorzystających ze zwolnienia podatkowego przy ustalaniu miesięcznej kwoty zasiłku macierzyńskiego, na podstawie której jest wyznaczana kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego, nie uwzględnia się jednak zaliczki na podatek. Natomiast zasiłek do wypłaty należy ustalić po pobraniu tej zaliczki, o ile taka wystąpi (por. przykład 3 s. D1). Z kolei podwyższenie do zasiłku macierzyńskiego było i jest zwolnione z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 82a ustawy o PIT.
Jeżeli zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, kwota podwyższenia jest ustalana w stosunku do pomniejszonej proporcjonalnie kwoty świadczenia rodzicielskiego. Kwotę świadczenia rodzicielskiego za część miesiąca oblicza się poprzez podzielenie miesięcznej kwoty świadczenia rodzicielskiego przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, za który zasiłek macierzyński przysługuje (wynik podlega zaokrągleniu do 1 gr według ogólnych zasad), oraz pomnożenie przez liczbę dni, za które przysługuje zasiłek macierzyński. Otrzymany wynik podlega zaokrągleniu do 10 gr w górę. [przykład 2 s. D1]
przykład 1
Zaliczka konieczna, lecz będzie niższa
Pracownica (27 lat) 2 lipca urodziła drugie dziecko. Nie korzysta z żadnego ze zwolnień podatkowych. Za dzień 1 lipca przysługuje jej zasiłek chorobowy, a od 2 lipca zasiłek macierzyński. Pracodawca jest płatnikiem zasiłków i za lipiec jest obowiązany pobrać zaliczkę na podatek od obu zasiłków. Jednak stawka podatku wynosi już 12 proc., a nie 17 proc.
przykład 2
Za część miesiąca
Przychody pracownicy (24 lata) ze stosunku pracy są zwolnione z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT. Pracownica, która 3 lipca 2022 r. urodziła dziecko, poinformowała pracodawcę, że w ciągu 21 dni od dnia porodu złoży wniosek o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni oraz bezpośrednio po nim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze 32 tygodni. Zasiłek macierzyński będzie przysługiwał w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru za cały okres 52 tygodni, począwszy od 3 lipca 2022 r. Pracownica jest zatrudniona na 1/4 etatu z wynagrodzeniem 755 zł. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej wynosi 651,49 zł (755 zł - 13,71 proc.).
Zasiłek macierzyński za 29 dni lipca 2022 r. przysługuje ubezpieczonej w kwocie 504,02 zł:
651,49 zł : 30 = 21,72 zł
21,72 zł x 80 proc. = 17,38 zł
17,38 zł x 29 dni = 504,02 zł (brutto)
Kwota podwyższenia do świadczenia rodzicielskiego:
1) kwota świadczenia rodzicielskiego, do której zasiłek macierzyński ulega podwyższeniu w lipcu (od 3 do 31 lipca): 1000 zł : 31 dni = 32,26 zł 32,26 zł x 29 dni = 935,54 zł; po zaokrągleniu 935,60 zł
2) podwyższenie zasiłku macierzyńskiego za okres 3-31 lipca: 935,60 zł - 504,02 zł = 431,58 zł
Za sierpień kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego wyniesie 461,22 zł:
• zasiłek za okres od 1 do 31 sierpnia: 17,38 zł x 31 dni = 538,78 zł (brutto)
• kwota świadczenia rodzicielskiego, do której zasiłek macierzyński ulega podwyższeniu w sierpniu (od 1 do 31 sierpnia): 1000 zł
• podwyższenie zasiłku macierzyńskiego za okres 1-31 sierpnia: 1000 zł - 538,78 zł = 461,22 zł
przykład 3
Bez PIT-2
Załóżmy, że pracownica z przykładu 2 nie korzysta z ulgi podatkowej, jej przychody są opodatkowane według zasad ogólnych, nie złożyła oświadczenie PIT-2. Jak wygląda rozliczenie za sierpień?
Otóż kwota podwyższenia nadal wynosi 461,22 zł. Natomiast zasiłek do wypłaty 473,78 zł:
538,78 zł; po zaokrągleniu 539 zł
539 zł x 12 proc. = 64,68 zł; po zaokrągleniu 65 zł - zaliczka na podatek
Zasiłek do wypłaty: 538,78 zł - 65 zł = 473,78 zł
Łącznie zasiłek i podwyższenie: 473,78 zł + 461,22 zł = 935 zł
Wniosek z tego jest taki, że osoby, których ulgi podatkowe nie dotyczą, a które nie złożyły oświadczenia PIT-2, nie otrzymają na rękę 1000 zł, a kwotę pomniejszoną o zaliczkę na podatek. Gdyby bowiem pracownica złożyła PIT-2, zaliczka na podatek wyniosłaby 0 zł i wówczas kwota zasiłku wraz z podwyższeniem osiągnęłaby poziom świadczenia rodzicielskiego.©℗
Jeżeli zasiłek macierzyński przysługuje z więcej niż z jednego tytułu, a łączna kwota zasiłku macierzyńskiego jest niższa od kwoty świadczenia rodzicielskiego, kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego jest obliczana jako różnica między kwotą świadczenia rodzicielskiego a łączną kwotą zasiłku macierzyńskiego ze wszystkich tytułów. [przykład 4] ©℗
przykład 4
Z kilku tytułów
Zleceniobiorca wykonuje jednocześnie dwie umowy zlecenia (A i B), z których podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Z obu umów, za pośrednictwem płatników, opłaca również składki chorobowe dobrowolnie. Zleceniobiorcy przysługują z umów zleceń zasiłki macierzyńskie z tytułu urodzenia dziecka 1 sierpnia 2022 r. Zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu wynosi 100 proc. podstawy wymiaru. Podstawa zasiłku macierzyńskiego przysługującego od płatnika A wynosi 560,88 zł. Zasiłek macierzyński z tego tytułu za sierpień 2022 r. wynosi 579,70 zł, co wynika z następujących obliczeń:
560,88 zł : 30 = 18,70 zł
18,70 zł x 100 proc. = 18,70 zł
18,70 zł x 31 dni = 579,70 zł
Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego z tytułu umowy z płatnikiem B wynosi 345,16 zł. Zasiłek macierzyński z tego tytułu za sierpień 2022 r. wynosi 356,81 zł:
345,16 zł : 30 = 11,51 zł
11,51 zł x 100 proc. = 11,51 zł
11,51 zł x 31 dni = 356,81 zł
Kwota podwyższenia zasiłku macierzyńskiego za okres od 1 do 31 sierpnia 2022 r. wynosi 63,49 zł:
579,70 zł + 356,81 zł = 936,51 zł
1000 zł - 936,51 zł = 63,49 zł
Podwyższenie wypłaci ZUS, ponieważ to on jako jeden z płatników zasiłku jest do tego upoważniony ustawowo.
Podstawa prawna
•art. 31 ust. 1-3c, art. 62 ust. 5 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
•art. 20, art. 21 ust. 1 pkt 148, pkt 152-154 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
•art. 18 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265),
•art. 17c ust. 5 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
