Przedsiębiorca, który zapłaci za fakturę wystawioną przez podmiot znajdujący się na sankcyjnej liście ministra spraw wewnętrznych i administracji, może zaliczyć taki wydatek do kosztów uzyskania przychodu – poinformowało Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie DGP

Spytaliśmy o to w związku z ustawą z 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz.U. poz. 835). Stała się ona podstawą prawną dla utworzenia przez ministra spraw wewnętrznych i administracji krajowej listy sankcyjnej, na którą trafiły zarówno osoby fizyczne, jak i podmioty popierające rosyjską agresję na Ukrainę. Na liście znaleźli się zarówno rosyjscy oligarchowie, jak i niektóre firmy prowadzące działalność w Polsce.
Obecność na liście wiąże się m.in. z wykluczeniem z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego i zakazem choćby pośredniego przekazywania takiemu podmiotowi środków finansowych. Kto naruszy przepisy w tym zakresie, naraża się na karę administracyjną do 20 mln zł, a osobom fizycznym grozi kara pozbawienia wolności na minimum trzy lata.
Powstaje pytanie, co w sytuacji, jeśli podatnik mimo wszystko opłaci fakturę wystawioną przez podmiot znajdujący się na sankcyjnej liście. Czy może zaliczyć taki wydatek do kosztów uzyskania przychodu?

Jest koszt

Teoretycznie przeszkodą mógłby tu być art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy o CIT (analogicznie art. 23 ust. 1 pkt 61 ustawy o PIT), zgodnie z którym do podatkowych kosztów nie zalicza się wydatków wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Przepis ten jednak nie ma zastosowania, ponieważ – jak wyjaśniło MF w odpowiedzi – przepisy ustawy sankcyjnej „nie przesądzają o nieważności stosunków gospodarczych między kontrahentami, wśród których znajduje się podmiot objęty sankcjami na mocy decyzji MSWiA, a jedynie statuują zakaz transferu wartości majątkowych na rzecz podmiotu, który został umieszczony na liście sankcyjnej”.
W rezultacie taki wydatek może być zaliczony do kosztów uzyskania przychodu na zasadach ogólnych.

Korekta na ogólnych zasadach…

Spytaliśmy również, czy jeśli podatnik zaliczy wydatek do podatkowych kosztów, ale nie opłaci faktury w ciągu 90 dni od upływu terminu płatności zobowiązania, to musi skorygować rozliczenia zgodnie z przepisami o tzw. uldze na złe długi, nawet jeśli fakturę wystawił podmiot znajdujący się na liście sankcyjnej (będący polskim rezydentem, w relacjach z zagranicznym kontrahentem nie stosuje się ulgi na złe długi – art. 18f ust. 10 pkt 3 CIT i analogicznie art. 26i ust. 10 pkt 3 PIT).
MF odpowiedziało, że w takiej sytuacji należy postępować zgodnie z art. 26i ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT oraz art. 18f ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT. To oznacza, że dłużnik musi zwiększyć podstawę opodatkowania o kwotę nieuregulowanych zobowiązań.
Korekta podstawy opodatkowania ma bowiem na celu „ekonomiczne wyeliminowanie z wyniku podatkowego kosztu, który nie obciążył majątku podatnika”– wyjaśniło MF.

…ale nie w 2022 r.

Przypomnijmy, że do końca 2022 r. nie muszą korygować kosztów dłużnicy, którzy ponieśli negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu epidemii koronawirusa, a ich przychody spadły o co najmniej 50 proc. w porównaniu do analogicznego okresu w poprzednim roku podatkowym. Pozwalają im na to: art. 38i ustawy o CIT i art. 52q ustawy o PIT. ©℗
Odpowiedzi MF na pytania DGP
Czy podatnik, który opłaci fakturę wystawioną przez podmiot znajdujący się na liście sankcyjnej MSWiA, ma prawo zaliczyć wydatek do kosztów uzyskania przychodu? Wydaje się, że przeszkodą mogłaby być treść art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy o CIT i art. 23 ust. 1 pkt 61 ustawy o PIT?
Fakt umieszczenia zgodnie z decyzją ministra spraw wewnętrznych i administracji na tzw. liście sankcyjnej podmiotu, na rzecz którego dokonywana jest zapłata z tytułu transakcji handlowej, nie przesądza o braku możliwości zaliczenia przez podatnika podatku dochodowego takiego wydatku do kosztów uzyskania przychodu, przy założeniu spełnienia pozostałych przesłanek, od których ustawy podatkowe (tj. art. 22 ustawy o PIT oraz art. 15 ustawy o CIT) uzależniają taki koszt. Ocena ta znajduje swoje uzasadnienie w charakterze regulacji, które stanowią część krajowego porządku prawnego wraz z wejściem w życie ustawy z 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Przepisy przywołanej ustawy poprzez odwołanie się do środków sankcyjnych nie przesądzają o nieważności stosunków gospodarczych między kontrahentami, wśród których znajduje się podmiot objęty sankcjami na mocy decyzji ministra MSWiA, a jedynie statuują zakaz transferu wartości majątkowych na rzecz podmiotu, który został umieszczony na liście sankcyjnej.
Dokonanie zapłaty na rzecz takiego podmiotu nie podlega przepisom z art. 23 ust. 1 pkt 61 ustawy o PIT oraz korelującego z nim art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy o CIT. Przedmiotowe przepisy przewidują wyłączenia dla wydatków służących sfinansowaniu czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Stosownie jednak do tego, co wyżej przedstawiono, ustawa z 13 kwietnia 2022 r. nie wprowadza generalnego zakazu zawierania transakcji z podmiotami, wobec których minister MSWiA podjął decyzję o zastosowaniu wskazanych w tej decyzji sankcji, przewidując wyłącznie określone reperkusje za przekazanie aktywów w celu realizacji zobowiązania wynikającego z tej transakcji.
Zapłata za fakturę na rzecz podmiotu widniejącego na liście, o której mowa w art. 2 ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, nie stanowi samoistnej przeszkody w zaliczeniu kwoty tego wydatku do kosztów uzyskania przychodu.
Czy jeśli wydatek na rzecz podmiotu znajdującego się na liście został zaliczony do kosztów uzyskania przychodu, ale wystawiona przez taki podmiot faktura nie została opłacona przez 90 dni od upływu terminu płatności zobowiązania, to dłużnik ma obowiązek dokonać korekty podstawy opodatkowania?
Sytuacja, w której podatnik zobowiązany do zapłaty ujmie dany wydatek w księgach podatkowych jako koszt uzyskania przychodu, natomiast płatność za daną transakcję zawartą z podmiotem, wobec którego wydano decyzję o zastosowaniu określonych sankcji, nie nastąpiła w ciągu 90 dni od terminu zapłaty przewidzianego przez kontrahentów w umowie, na fakturze bądź innym rachunku, wypełnia dyspozycję przepisów art. 26i ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT oraz art 18f ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT. To obliguje dłużnika do korekty podstawy opodatkowania poprzez jej odpowiednie zwiększenie (odpowiednio: zmniejszenie straty) o kwotę nieuregulowanych zobowiązań względem podmiotu, który na podstawie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego został objęty zakazem przekazywania na jego rzecz wartości majątkowych.
Korekta podstawy opodatkowania w tym przypadku ma na celu jedynie ekonomiczne wyeliminowanie z wyniku podatkowego kosztu, który nie obciążył majątku podatnika. W przypadku jego uregulowania podatnik będzie uprawniony do odpowiedniej korekty zwrotnej podstawy opodatkowania (odpowiednio: straty) o zapłaconą kwotę zobowiązania.