Pełnomocnictwo szczególne, ustanowione np. na etapie kontroli, jest skuteczne również w postępowaniu podatkowym. Ale do akt postępowania trzeba je złożyć ponownie – wynika z wczorajszej uchwały NSA.
Pytanie sprowadzało się do tego, czy pełnomocnictwo szczególne np. dla doradcy podatkowego, należy składać do akt każdej sprawy odrębnie, a więc do akt kontroli podatkowej, akt postępowania podatkowego, akt postępowania o zabezpieczeniu, czy też może wystarczy je złożyć raz - do akt sprawy dotyczącej danego zobowiązania podatkowego (np. PIT za 2021 r.)? To drugie oznaczałoby, że pełnomocnictwo szczególne złożone np. na etapie kontroli podatkowej jest również wiążące na etapie postępowania podatkowego.
NSA uznał wczoraj, że co prawda pełnomocnictwo szczególne jest skuteczne na różnych etapach postępowania, ale trzeba je składać na każdym etapie odrębnie. Tylko wtedy wywołuje ono skutek procesowy.
W ustawie o KAS
Wprost uregulowano to w przepisach dotyczących kontroli celno-skarbowej. Zgodnie z art. 83 ust. 1b ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej pełnomocnictwo szczególne złożone podczas kontroli celno-skarbowej zachowuje skuteczność także w trakcie postępowania podatkowego przekształconego z kontroli celno-skarbowej. To oznacza, że w tym szczególnym przypadku nie trzeba ponownie składać pełnomocnictwa szczególnego. Skutek procesowy następuje z automatu, co wprost przewiduje przepis ustawy o KAS.
Były rozbieżności
Problem powstał natomiast na tle ordynacji podatkowej, a konkretnie użytego w art. 138e par. 1 terminu „w sprawie podatkowej lub innej wskazanej sprawie należącej do właściwości organu podatkowego”.
W orzecznictwie pojawiła się rozbieżność, jak to rozumieć i dlatego zwykły skład NSA skierował w tej sprawie pytanie pod uchwałę (postanowienie z 2 lutego br., sygn. akt II FSK 1402/21).
Część sądów orzekała, że pełnomocnictwo szczególne może być ustanowione jedynie do konkretnego etapu postępowania. Przykładowo, jeśli pełnomocnik został umocowany do reprezentowania podatnika w czasie kontroli, to pełnomocnictwo to nie wiąże w postępowaniu podatkowym. Część sądów orzekała natomiast, że raz ustanowione pełnomocnictwo może automatycznie być skuteczne również na etapie postępowania podatkowego.
Zasadniczo skutki doręczenia urzędowego postanowienia niewłaściwej osobie są daleko idące. Jeśli organ doręczy je podatnikowi, a powinien pełnomocnikowi, to taki błąd oznacza, że postępowanie (np. podatkowe) w ogóle nie zostało wszczęte.
Uchwała NSA
We wczorajszej uchwale NSA wyjaśnił więc, że termin „w sprawie podatkowej lub innej wskazanej sprawie należącej do właściwości organu podatkowego” może obejmować każdą sprawę należącą do właściwości organu podatkowego.
- Przykładowo, jeśli pełnomocnictwo szczególne zostało złożone do akt sprawy wymiarowej (głównej), to ma ono zastosowanie również w dodatkowych postępowaniach z nią związanych, a więc gdy organ korzysta z zabezpieczenia, wstrzymania wykonania decyzji czy nadania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji - tłumaczył wczoraj sędzia Tomasz Kolanowski.
Dodał jednak, że skutek procesowy pełnomocnictwa szczególnego następuje dopiero w momencie złożenia aktu tego pełnomocnictwa w danym trybie postępowania. A więc trzeba go złożyć odrębnie w trakcie czynności sprawdzających, odrębnie w kontroli podatkowej, kolejny raz w postępowaniu podatkowym itd.
Sędzia Tomasz Kolanowski wyjaśnił również, że jeśli podatnik nie chce za każdym razem, w różnych trybach składać pełnomocnictwa szczególnego, to może udzielić pełnomocnictwa ogólnego.
Sprawa podatnika
Początek uchwale dała sprawa podatnika, u którego naczelnik urzędu skarbowego przeprowadził kontrolę podatkową, a później postępowanie podatkowe. W związku z kontrolą mężczyzna ustanowił pełnomocnika - doradcę podatkowego. Pełnomocnictwo złożył do akt kontroli podatkowej.
Po kontroli naczelnik wydał decyzję, w której określił przybliżoną kwotę zobowiązania w PIT w wysokości prawie 670 tys. zł plus odsetki za zwłokę. Po postępowaniu kwota zobowiązania za ten sam rok wzrosła do prawie 1,4 mln zł. Uznano bowiem, że faktury wystawione przez kontrahentów podatnika nie dokumentują rzeczywistych zdarzeń gospodarczych. Naczelnik dwukrotnie zabezpieczył kwotę podatku na majątku podatnika oraz jego wspólnym majątku małżeńskim.
Zakwestionował to doradca podatnika. Twierdził, że postępowanie podatkowe nie zostało skutecznie wszczęte, bo postanowienie zostało doręczone podatnikowi zamiast jemu - pełnomocnikowi.
Z zarzutem tym nie zgodził się WSA w Gdańsku. Uznał, że skoro podatnik złożył pełnomocnictwo szczególne tylko do akt kontroli, to nie wywołuje ono skutków prawnych w zakresie postępowań: podatkowego i zabezpieczającego.
Wątpliwości co do tego nabrał jednak sąd kasacyjny i dlatego skierował on pytanie na uchwałę. ©℗
OPINIA
Potrzebna zmiana przepisów
Stanowisko NSA należy uznać za prawidłowe. Szkoda, że ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie do ordynacji podatkowej podobnej regulacji, jak w ustawie o KAS w odniesieniu do kontroli celno-skarbowej, gdzie pełnomocnictwo rozciąga się również na późniejsze postępowanie podatkowego. Nie ulega wątpliwości, że jest to istotna luka prawna, którą należy zlikwidować.
Z perspektywy sprawności procedowania niecelowe jest bowiem udzielanie przez podatnika kolejnych pełnomocnictw. Nie wydaje się przy tym trafne wskazywanie na pełnomocnictwo ogólne. Pełnomocnictwo to obejmuje wszystkie sprawy podatnika, nie tylko postępowania podatkowe. Nie każdy podatnik będzie chciał tak szeroko umocować inną osobę.©℗
orzecznictwo
Uchwała siedmiu sędziów NSA z 25 kwietnia 2022 r., sygn. akt II FPS 1/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
