Dla firm kluczowe jest, czy kupując dary dla uchodźców, mogą odliczyć podatek naliczony od takich nabyć. Wprowadzona przez ustawodawcę zachęta w postaci zerowej stawki VAT na nieodpłatne świadczenia jest niewystarczająca. Szczególnie że trzeba je przekazać przez określone organizacje
Darowizny dla uchodźców oraz walczących w Ukrainie, przekazane za pośrednictwem określonych organizacji, są objęte 0-proc. VAT. Chodzi jednak wyłącznie o darowizny towarów i nieodpłatne świadczenie usług na rzecz takich organizacji jak: Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych, podmioty lecznicze oraz jednostki samorządu terytorialnego. Przewiduje to nowe rozporządzenie ministra finansów z 3 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę VAT, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz.U. poz. 531).
Z kolei jeśli firma chce bezpośrednio pomagać Ukraińcom, to musi przekazanie takich darów opodatkować według stawki właściwej dla danego towaru lub usługi. Eksperci mówią jednak tak: stawka nie jest problemem dla firm. Istotne jest to, czy przysługuje im przy tym prawo do odliczenia VAT. Tymczasem w tym zakresie nic się nie zmieniło - co nie oznacza jednak, że sprawa jest prosta i wątpliwości nie ma.
Zdaniem dyrektora KIS
Zasada jest taka: jeśli przedsiębiorca kupił towar na potrzeby działalności, to może odliczyć VAT, ale darowizna też jest wówczas opodatkowana VAT. - Ustawodawca nie zmienił art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 196; dalej: ustawa o VAT), które normują opodatkowanie nieodpłatnych świadczeń - podkreśla Radosław Kowalski, doradca podatkowy prowadzący własną kancelarię. A Krystian Łatka, doradca podatkowy i starszy konsultant w Instytucie Studiów Podatkowych, przypomina, że prawo do odliczenia zależy od tego, czy nabyte towary lub usługi mają posłużyć działalności opodatkowanej, czyli co do zasady odpłatnej. Czynności nieodpłatne mogą być opodatkowane na zasadzie wyjątku - tylko wówczas (w pewnym uproszczeniu), gdy podatek naliczony przy nabyciu towarów wykorzystywanych do takich czynności podlegał odliczeniu. - Odliczenie podatku naliczonego jest więc możliwe, o ile podatnik nabywający towary zamierza je wykorzystać do czynności opodatkowanych, a więc w działalności gospodarczej - stwierdza Krystian Łatka. Zwraca uwagę, że dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej już od dłuższego czasu przyjmuje, że jeśli przedsiębiorca kupuje towary lub usługi i nie ma to związku z jego działalnością gospodarczą, to prawo do odliczenia nie przysługuje. Jednocześnie firma nie ma obowiązku opodatkowania przekazania towarów lub nieodpłatnego świadczenia usług. Wynika tak m.in. z interpretacji z 16 lutego 2021 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.855.2020.2.ICZ DKIS, z 27 stycznia 2020 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.803.2019.1.MSO, a także z 1 marca 2018 r., nr 0115-KDIT1-1.4012.6.2018.2.MN.
Ważny cel i decyzja
- Oczywiście nie można odmówić całkowicie słuszności tezom dyrektora KIS prezentowanym w interpretacjach, ale zagadnienie sprowadza się w istocie do tego, jak darczyńca potraktuje towary/usługi, zanim je przekaże - uważa Krystian Łatka. Przecież - tłumaczy - jeśli będzie działał z zamiarem wykorzystania w działalności handlowej (zamiar trudno udokumentować, ale np. przyjmie towar na magazyn, ujmie fakturę dotyczącą nabycia usług w ewidencji VAT, w kosztach firmy), to może VAT odliczyć. - Może przecież także zaraz zmienić zdanie, dokonać darowizny, a następnie skorzystać ze stawki preferencyjnej (jeśli przekazuje towar instytucjom z rozporządzenia ministra finansów z 3 marca br.) - dodaje Łatka. Krótko mówiąc, jeśli podatnik nabywa towar lub usługę z zamiarem dalszej odsprzedaży, a więc do działalności (zatem prawo do odliczenia przysługuje), a następnie ów zamiar się zmienia, to mamy do czynienia z inną sytuacją. W takim przypadku - wyjaśnia Krystian Łatka - podatnik nie koryguje podatku naliczonego, który odliczył, ale opodatkowuje nieodpłatne świadczenie (art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy o VAT). - Różnica sprowadza się w istocie do „zamiaru”, jaki przyświeca podatnikowi ‒ dodaje Łatka.
Tym samym w świetle powyższych wykładni mogą wystąpić w praktyce trzy sytuacje w zależności od zamiarów podatnika.
- SYTUACJA 1: Firma nabywa towary, planując wykorzystać je w działalności gospodarczej, ale później przekazuje je bezpośrednio uchodźcom. W tym przypadku odliczy podatek naliczony od nabycia, a od przekazania zapłaci VAT według stawki właściwej dla danego towaru (nie może zastosować stawki 0 proc. z rozporządzenia z 3 marca 2022 r.).
- SYTUACJA 2: Firma nabywa towary na potrzeby działalności gospodarczej i też później przekazuje je uchodźcom, ale nie bezpośrednio (jak w sytuacji 1), a za pośrednictwem organizacji określonych w rozporządzeniu z 3 marca 2022 r. Tutaj firma odliczy podatek naliczony od nabycia, ale do darowizny zastosuje stawkę 0 proc.
- SYTUACJA 3: Firma nabywa towary od razu z myślą o ich przekazaniu w darowiźnie na rzecz uchodźców. W tym przypadku nie może odliczyć VAT, ale nie opodatkowuje też ich nieodpłatnego przekazania - nie może więc zastosować do darowizny stawki 0 proc., nawet gdy towary trafią do organizacji wskazanych w rozporządzeniu z 3 marca 2022 r.
- Jeśli już w chwili nabycia podatnik wie, że nabywane towary nie są przeznaczone do działalności gospodarczej (wykonania czynności odpłatnych), a np. do przekazania jako darowizna dla uchodźców, to nie ma prawa do odliczenia VAT, bo zamierza wykonać czynności, które nie mieszczą się w zakresie opodatkowania - podsumowuje Łatka. Ale nie wszyscy się z tym zgadzają. Radosław Kowalski idzie o krok dalej. Jego zdaniem nie ma żadnej podstawy, aby ograniczać prawo do odliczenia także w przypadku, gdy przedsiębiorca kupił towar od razu z myślą nieodpłatnego przekazania. - Jeżeli podatnik kupił towar z zamiarem przekazania bezinteresownej darowizny, to na etapie zakupu, poprzez decyzję o odliczeniu VAT lub nie, decyduje o dalszym losie podatkowym w VAT tej darowizny - stwierdza Kowalski. Ekspert uważa bowiem, że jeżeli podatnik kupił towar w celu przekazania w ramach darowizny, to na zasadzie wyjątku może podjąć decyzję: odliczyć VAT i opodatkować nieodpłatne przekazanie albo nie odliczać VAT i nie opodatkowywać darowizny.
Co z usługami
Daniel Więckowski, doradca podatkowy i partner w LTCA, zauważa, że gorzej sytuacja wygląda z nieodpłatnym świadczeniem usług, np. z udostępnieniem miejsc noclegowych w hotelach czy zapewnieniem transportu. - Regulacje prawne są w tym zakresie nieubłagane, nieodpłatne świadczenie usług niezwiązane z działalnością podatnika powoduje konieczność ich opodatkowania VAT - stwierdza Więckowski. Radosław Kowalski uważa, że tak powinno pozostać. Zwraca on jednak uwagę, że jeżeli podatnik zamierzałby się promować poprzez świadczenie darmowych usług, to takie świadczenie - jako powiązane z działalnością - nie podlega opodatkowaniu VAT. Daniel Więckowski dodaje, że naturalnym rozwiązaniem jest więc szukanie związku pomiędzy działalnością charytatywną na rzecz Ukraińców a prowadzoną działalnością. - Dlatego dużą popularnością cieszy się teza o budowaniu marki przedsiębiorcy, który pomagając uchodźcom, prowadzi swoistego rodzaju działalność CSR. Moim zdaniem postępowanie takie jest obarczone ryzykiem (przynajmniej teoretycznie). Dlatego też z pewnym niedosytem przyjęte przez firmy zostało rozporządzenie ministra finansów z 3 marca br. - mówi Więckowski.
Czy można uwzględnić w kosztach
Niestety firmy, które bezpośrednio przekażą towary Ukraińcom, nie mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów (dalej: KUP) wydatków, jakie poniosły na zakup darów. Zgodnie bowiem z zasadami ogólnymi PIT i CIT, jeśli wydatek nie ma związku z przychodem, to nie może być KUP. Inaczej będzie natomiast, jeśli firma przekaże darowizny za pośrednictwem organizacji pożytku publicznego, jednostek samorządu terytorialnego, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych lub placówek medycznych. Na mocy ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583) firma będzie mogła bowiem zaliczyć do KUP koszty wytworzenia lub cenę nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych wskazanym podmiotom w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy. - Ze szczególnych ułatwień w podatku dochodowym mogą skorzystać tylko ci darczyńcy, którzy zdecydują się na wspieranie wymienionych w ustawie instytucji. Pozostali, dla których najważniejsza była pomoc bezpośrednia, tu i teraz, niestety nie skorzystają z takich benefitów - potwierdza Daniel Więckowski. Radosław Kowalski dodaje, że firmy, które zbierają dary od innych w celu przekazania Ukraińcom, muszą też uważać, by nie narobić sobie przychodu z nieodpłatnego świadczenia bez możliwości rozliczenia kosztów podatkowych i odliczenia od dochodu. ©℗
poleca