Dłuższe okresy przedawnienia karalności przestępstw i wykroczeń skarbowych, wyższe sankcje za uporczywe niewpłacanie w terminie podatku – to niektóre założenia projektu nowelizacji kodeksu karnego skarbowego

Rozszerzony ma być przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa. Sąd będzie mógł zobowiązać do zwrotu nie tylko uzyskanych korzyści majątkowych, ale jeżeli korzyść ta została już np. skonsumowana - także jej równowartości.
Zasadniczo projekt zmierza do zaostrzenia polityki karnej w zakresie odpowiedzialności karno-skarbowej. Ma to dotyczyć zwłaszcza przestępstw skarbowych skutkujących uszczupleniem należności podatkowych dużej wartości.
W minionym tygodniu zespół ds. programowania prac rządu dał zielone światło dla wpisania tego projektu do wykazu prac Rady Ministrów. Ministerstwo Sprawiedliwości planuje skierować projekt do 21-dniowych konsultacji publicznych.
Dotarliśmy do oceny skutków tej regulacji. Jej celem ma być podniesienie efektywności postępowań karnoskarbowych. Praktyka - jak uzasadnia resort sprawiedliwości - pokazuje, że sprawy, zwłaszcza skomplikowane, na dobrą sprawę „nie wychodzą z sądów”. Nowe prawo ma to zmienić.
Zaostrzenie polityki karnej
Projekt zakłada podwyższenie sankcji za uporczywe niewpłacanie w terminie podatku. Obecnie górna granica grzywny za wykroczenie wynosi dwudziestokrotność minimalnego wynagrodzenia. Po zmianach maksymalna wysokość grzywny w tym przypadku ma wynosić do 720 stawek dziennych.
Podwyższona będzie sankcja za uporczywe niewpłacanie w terminie podatku. Karalność przestępstwa polegającego na uszczupleniu podatku lub narażeniu na jego uszczuplenie nie będzie ustawać, nawet gdy przedawni się zobowiązanie podatkowe
Przestępstwem skarbowym ma być także niewywiązywanie się z obowiązków podatkowych w dość znacznej wysokości (powyżej pięćdziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia). Będzie to wymagało zastosowania odpowiednio surowej sankcji - zapowiada resort sprawiedliwości.
Wprowadzona ma być możliwość nadzwyczajnego obostrzenia kary w przypadkach przestępstw dotyczących akcyzy.
Nie będzie warunku częściowego wykonania kary jako przesłanki nadzwyczajnego obostrzenia kary w przypadkach tzw. recydywy skarbowej specjalnej.
Zmiany w przedawnieniu
Obecnie, mimo długiego okresu przedawnienia karalności czynów zabronionych o najwyższym zagrożeniu (10 lat), dochodzi do skrócenia okresu przedawnienia karalności do 5 lat (czyli tak jak w przypadku czynów zagrożonych niższą karą). Powodem jest przedawnienie zobowiązania podatkowego. Dlatego MS proponuje odejść od zasady, że karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Usunięty zostanie więc art. 44 par. 2 k.k.s.
Wydłużony zostanie okres przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych.
Zmienione zostaną zasady przedłużenia okresu przedawnienia karalności. Ma być tak, jak w art. 102 kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem już samo wszczęcie postępowania karnego „w sprawie”, a nie „przeciwko osobie” powoduje przedłużenie okresu przedawnienia karalności.
- Zmiana w k.k.s. zrównuje sytuację prawną sprawców przestępstw skarbowych z sytuacją sprawców przestępstw pospolitych oraz przyczyni się do lepszej ochrony interesów finansowych budżetu państwa - podkreślają projektodawcy.
Czynny żal
Projekt zakłada, że po rozpoczęciu przez organ czynności służbowej nie będzie już można złożyć czynnego żalu.
Obecnie „nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu” (art. 16 par. 1 k.k.s.).
Celem zmiany jest, aby od odpowiedzialności (karalności) mogli się uwolnić tylko ci sprawcy czynów zabronionych, którzy z własnej inicjatywy i z własnej woli ujawnią nieprawidłowości, zanim zrobi to organ, bez względu na to, czy będzie to organ ścigania czy inny uprawniony.
Nie tylko wymagalne
Kolejna zmiana ma na celu przyspieszenie postępowań oraz łatwiejsze korzystanie przez oskarżonych z czynnego żalu oraz dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. Dlatego wykreślony ma być warunek wymagalności należności publicznoprawnej.
Uznano, że to element hamujący postępowanie. - Z punktu widzenia zasad racjonalności nie sposób czekać, aż zostanie wydana decyzja wymiarowa, aby sprawca mógł skorzystać z instytucji czynnego żalu - wyjaśniają autorzy projektu.
Dobrowolne poddanie się
Sprawca przestępstwa lub wykroczenia - jeżeli będzie chciał skorzystać z dobrowolnego poddania się odpowiedzialności lub skazania bez rozprawy - nie będzie musiał uiścić w całości należności publicznoprawnej uszczuplonej czynem zabronionym.
Obecnie prawo tego wymaga, co zdaniem MS powoduje, że wnioski w tym zakresie są rzadsze, niż można by oczekiwać.
Sprawca będzie mógł zostać skazany, jeżeli uiści część należności, która jemu ,,przypadła” i zawrze stosowne porozumienie z oskarżycielem w kwestii kary i kosztów postępowania.
Zakłada się, że dzięki tej zmianie sprawca, którego rola w przestępstwie jest drugorzędna, a uzyskana przez niego korzyść niewielka, będzie skłonny współpracować z organami ścigania. Ma to służyć rozbiciu solidarności przestępczej.
Zawieszanie postępowań
Sąd nie będzie mógł zawiesić postępowania tylko dlatego, że np. nie zostało zakończone postępowanie administracyjno-podatkowe.
Obecnie postępowanie karnoskarbowe jest oparte na ścisłej relacji z postępowaniami administracyjno-skarbowymi. MS chce od tego odejść.
W tym celu ma być zmieniony art. 114a k.k.s. Obecnie pozwala on na zawieszenie postępowania, jeżeli jego prowadzenie jest w istotny sposób utrudnione ze względu na toczące się postępowanie przed organami kontroli skarbowej, organami podatkowymi, organami celnymi lub sądami administracyjnymi.
MS proponuje, by możliwość zawieszenia postępowania z uwagi na te przyczyny była tylko na etapie postępowania przygotowawczego.
Przestępstwa dewizowe…
Zmiany obejmą też niezgłoszenie przywozu do kraju albo wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych albo podanie nieprawdy w tym zgłoszeniu. Dotychczas czyny te były zagrożone karą grzywny za wykroczenie skarbowe (a więc do wysokości dwudziestokrotności minimalnego wynagrodzenia).
Projekt zakłada, że jeżeli kwota niezgłoszona do granicznej kontroli dewizowej będzie wyższa od małej wartości, to sprawca odpowie za przestępstwo skarbowe. Jeżeli będzie równa lub niższa, to odpowie jak za wykroczenie skarbowe.
…hazardowe…
Będą nowe przestępstwa m.in.:
  • udostępniania środków, nieruchomości lub pomieszczeń do urządzania lub prowadzenia gier hazardowych,
  • utrudniania czynności służbowych osobom uprawnionym do kontroli urządzeń i prowadzenia gier hazardowych.
Wprowadzona ma być sankcja za udostępnienie środków lub nieruchomości do urządzania lub prowadzenia gier losowych, na automatach etc. bez wymaganej koncesji lub zezwolenia. Przewidziano do 360 stawek dziennych, a w wypadku mniejszej wagi - jak za wykroczenie skarbowe.
- Potrzeby praktyki wskazują, że uzasadnione jest pociąganie do odpowiedzialności również osób, które udostępniają środki, a przede wszystkim powierzchnie różnych nieruchomości do urządzania lub prowadzenia nielegalnych gier hazardowych - podkreśla MS.
…oraz inne
Nowe będą też przestępstwa:
  • paserstwa towarów pochodzących z nielegalnej produkcji,
  • posiadania, przechowywania, przewożenia, przesyłania lub przenoszenia podrobionych lub przerobionych znaków akcyzy.
Przejęcie mienia
Projekt wprowadza instytucję zrzeczenia się prawa własności przedmiotów, które nie mogą zostać dopuszczone do obrotu lub zatrzymane w związku z popełnieniem czynu zabronionego (nowy art. 137a k.k.s.).
Jeżeli sprawca zrzeknie się własności przedmiotów czynu zabronionego i wyrazi zgodę na ukaranie, to dostanie grzywnę wymierzoną mandatem.
Przepadek i niszczenie
Będzie więcej przypadków, w których rzeczy będą niszczone po orzeczeniu przez sąd przepadku. Chodzi m.in. o: urządzenia do produkcji wyrobów tytoniowych, suszu tytoniowego, płynu do papierosów elektronicznych czy urządzenia i automaty do gier.
Obecnie fakultatywne zarządzenie zniszczenia - przy orzeczeniu przepadku - jest dopuszczalne tylko, gdy sprzedaż przejętych przedmiotów jest niemożliwa, znacznie utrudniona lub nieuzasadniona albo gdy nie odpowiadają one warunkom dopuszczenia do obrotu w kraju.
- Urządzenia do nielegalnej produkcji wyrobów tytoniowych nie nadają się do legalnej produkcji, a demontaż automatów do gier powoduje ich uszkodzenie, więc legalnie działające podmioty nie są zainteresowane ich kupnem - argumentuje MS.©℗
OPINIA
ikona lupy />
prof. SGH Dominik J. Gajewski Zakład Prawa Podatkowego SGH / nieznane
Polski kodeks karny skarbowy będzie wyróżniał się restrykcyjnością
Zaproponowane rozwiązania legislacyjne należy uznać za niezwykle daleko idące wswojej restrykcyjności. Główną ideą przyświecającą zaostrzeniu penalizacji jest podwyższenie skuteczności walki zuchylaniem się od opodatkowania, czyli przestępstwami skarbowymi na dużą skalę.
Chociaż zaproponowane rozwiązania mają służyć zwalczaniu przestępczości zorganizowanej wzakresie uchylania się od opodatkowania, to należy stwierdzić, że będzie to gruntowna zmiana wzakresie zwiększenia penalizacji wykroczeń iprzestępstw, która obejmie znacznie szerszy krąg podatników niż dotychczas.
Na szczególną uwagę zasługują nowe rozwiązania dotyczące czynnego żalu, m.in. brak możliwości jego składnia po rozpoczęciu przez organ czynności służbowej. Zaproponowane zostały również istotne zmiany wzakresie rozszerzenie możliwości stosowania instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, atakże instytucji skazania bez rozprawy. To również przemawia za oceną, że regulacje staną się zdecydowanie bardziej restrykcyjne.
Kolejna kluczowa zmiana dotyczy wydłużenia okresu przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych oraz modyfikacja zasad przedłużenia okresu przedawnienia karalności na wzór art. 102 kodeksu karnego, według którego przedłużenie tego okresu powoduje wszczęcie postępowania karnego „wsprawie”, anie „przeciwko osobie”.
Wprowadzenie proponowanych zmian niewątpliwie spowoduje, że polski kodeks karny skarbowy będzie wyróżniał się na tle innych europejskich aktów prawnych jako bardzo restrykcyjny.
Współpraca Katarzyna Jędrzejewska