Kwota uzyskana od osoby trzeciej wskutek działu spadku ze zniesieniem współwłasności nie jest przychodem dla celów podatku dochodowego – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

Chodziło o kobietę, która odziedziczyła po matce jedną trzecią udziału w mieszkaniu. Taki sam udział w nieruchomości uzyskał jej brat, natomiast czwórka dzieci nieżyjącego drugiego brata – po jednej dwunastej. Po podpisaniu aktu poświadczenia dziedziczenia oraz przyjęcia spadku przez wszystkich spadkobierców brat miał zamiar podarować prawa wynikających ze spadku na rzecz swojego syna.
Następnie wszyscy spadkobiercy chcieli dokonać działu spadku ze zniesieniem współwłasności na rzecz obdarowanego. Bratanek miał ich spłacić. Podatniczka podkreśliła, że spłata nie przekroczy wartości przysługujących spadkobiercom udziałów spadkowych.
Jeden podatek wyklucza drugi
Uważała, że kwota, którą uzyska tytułem spłaty, będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W związku z tym nie można zakwalifikować jej jako przychodu z odpłatnego zbycia udziału w nieruchomości, bo to, co jest objęte podatkiem od spadków i darowizn, nie jest opodatkowane podatkiem dochodowym (w myśl art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT).
Kobieta przywołała wyrok z 28 lipca 2017 r. (sygn. akt II FSK 1432/16), w którym NSA orzekł, że w razie otrzymania przez spadkobiercę spłaty od nabywcy udziału w spadku stanowiącej równowartość udziału tego spadkobiercy, nie powstaje przyrost majątku, więc nie ma przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o PIT.
Fiskus: nie w tej sytuacji
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził jednak, że o braku przychodu można mówić wyłącznie w sytuacji, w której jeden spadkobierca otrzymuje kwotę ekwiwalentną do wartości udziału spadkowego od drugiego spadkobiercy. Natomiast w tym przypadku – jak podkreślił – dojdzie do odpłatnego zbycia udziału w nieruchomości w formie zniesienia współwłasności na rzecz osoby trzeciej. W związku z tym – uznał – powstanie przychód z odpłatnego zbycia udziału nieruchomości dokonanego przed upływem pięciu lat od nabycia, zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT.
Przypomnijmy, że w obecnym stanie prawnym, tj. od 2019 r., okres pięciu lat jest liczony od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie (lub wybudowanie) nieruchomości przez spadkodawcę, a nie przez spadkobiercę. Wynika to z art. 10 ust. 5 ustawy o PIT.
Sprawa dotyczyła jednak poprzedniego stanu prawnego, gdy ów pięcioletni okres był liczony od nabycia nieruchomości w spadku.
Bez przysporzenia nie ma przychodu
Z interpretacją organu nie zgodził się WSA w Gliwicach (sygn. akt I SA/Gl 756/18). Wskazał na ugruntowany w orzecznictwie pogląd, że jeżeli w wyniku działu spadku nie doszło do przyrostu mienia spadkobiercy w stosunku do wartości nabytego uprzednio udziału spadkowego, to czynność taka nie może być utożsamiana z nabyciem nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT.
Sąd przychylił się również do stanowiska pełnomocnika kobiety, że dla oceny, czy po stronie podatniczki wystąpi przychód, nie ma znaczenia, iż zniesienie współwłasności nastąpi na rzecz syna jednego ze spadkobierców. Pełnomocnik przywołał tu art. 1053 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym nabywca spadku wstępuje w prawa i obowiązki spadkobiercy.
Sąd podzielił też pogląd, że interpretacja organu mogłaby prowadzić do podwójnego opodatkowania spłaty dokonanej w wyniku zniesienia współwłasności – podatkiem od spadków i darowizn oraz PIT.
Z argumentacją WSA zgodził się Naczelny Sąd Administracyjny. Stwierdził, że w przedstawionej sprawie nie ma mowy o przysporzeniu i bez znaczenia jest to, że przed działem spadku została dokonana darowizna na rzecz bratanka.
– Nabywca tego spadku wchodzi w prawa i obowiązki spadkobiercy na mocy art. 1053 kodeksu cywilnego – podkreśliła raz jeszcze sędzia Beata Cieloch.
Sąd wziął również pod uwagę to , że darowizna była na rzecz bratanka, a więc osoby, która np. przy odrzuceniu spadku przez ojca również wchodziłby w krąg spadkobierców.

orzecznictwo

Wyrok NSA z 19 listopada 2021 r., sygn. akt II FSK 379/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia