Zagraniczni kontrahenci źle rozliczają transakcje w procedurze OSS lub IOSS

Problem, zauważalny dość mocno w praktyce, dotyczy głównie zakupów internetowych za pośrednictwem platform internetowych. Polski kupujący, będący przedsiębiorcą, odnajduje na fakturze VAT naliczony według stawki 23 proc. i, co ważne, prezentowany nie w polskich złotych, ale w euro. Sprzedawcą jest podmiot zagraniczny, a na wystawionej fakturze widnieje informacja, że ma on status podatnika w innym państwie Unii Europejskiej niż Polska. Te okoliczności, a w szczególności dane z faktury dokumentującej zrealizowane świadczenia, pozwalają na przyjęcie domniemania, że sprzedawca w tym przypadku stosuje (choć nie powinien) – obowiązujące od lipca, nie tylko w Polsce, lecz w całej UE – nowe zasady pakietu VAT e-commerce zarezerwowane jedynie dla transakcji B2C (ang. business to consumer). Co więcej, fakt, że kwota polskiego VAT prezentowana jest w euro, a nie w złotych polskich, jednoznacznie świadczy o zastosowaniu procedur OSS (One Stop Shop) lub IOSS (Import One Stop Shop), w ramach których podatki lokalne – bez względu na walutę, jaka w danym państwie jest stosowana – rozliczane muszą być właśnie w euro.

Opisany powyżej sposób działania podmiotów dokonujących dostaw i świadczących usługi nie budziłby zastrzeżeń, gdyby nie to, że otrzymanie takich faktur zgłaszają polscy przedsiębiorcy zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT, posługujący się numerami VAT, a nawet VAT UE. I podstawowa ich wątpliwość, jaka pojawia się na etapie rozliczenia takiego zakupu, dotyczy tego, czy wykazany w fakturze VAT (zaprezentowany w euro) stanowi dla nabywcy podatek naliczony i jako taki podlega odliczeniu.

Długa lista wątpliwości

Jednak to niejedyne pytanie związane z takim zakupem. W zasadzie już w pierwszej kolejności należałoby się zastanowić, czy świadczący prawidłowo ustalił cenę, doliczając polski VAT. Kolejne pytanie dotyczy zaś ewentualnych obowiązków nabywcy w zakresie rozliczenia VAT należnego w ramach, odpowiednio, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów bądź importu towarów, a jeżeli chodzi o zakup usług – importu usług. Czy w takim przypadku fakt, że zagraniczni kontrahenci opodatkowali dostawę lub wykonanie usługi (prawdopodobnie w procedurze OSS), zwalnia nabywcę będącego podatnikiem VAT, prowadzącego działalność, na potrzeby której dokonuje tych zakupów, z obowiązku rozliczenia podatku należnego?

Tak naprawdę wszystkie te wątpliwości i pytania wymagają wspólnego rozstrzygnięcia, czy w ramach procedur OSS (bądź odpowiednio IOSS) musi i może być opodatkowana sprzedaż dokonywana na rzecz przedsiębiorców, którzy dokonując nabyć, działają jako podatnicy. Krótka i jednoznaczna odpowiedź brzmi: nie. Świadczenia realizowane na rzecz polskich nabywców, którzy kupując, działają jako czynni podatnicy VAT, informując o tym świadczącego, nie mogą być opodatkowane ani w procedurze OSS (zarówno w unijnej, jak i jej nieunijnej), ani w IOSS. [ramka]

Internetowe kursy językowe też są bez VAT

To wynika z przepisów

1. Prawodawca stworzył normatywny katalog świadczeń, do których może być stosowana procedura OSS. Dotyczy ona:

• podatnika posiadającego siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Unii Europejskiej, który wykonuje:

– wewnątrzwspólnotową sprzedaż towarów na odległość (WSTO),

– usługi w relacji B2C (czyli na rzecz nabywcy, który nie jest podatnikiem VAT, w praktyce najczęściej jest to konsument – stąd określenie B2C), dla których miejscem opodatkowania jest państwo członkowskie, w którym świadczący nie posiada siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej;

• podatnika nieposiadającego siedziby działalności gospodarczej ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium UE, dokonującego WSTO;

• podatnika, bez względu na to, czy ma siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności w UE, ułatwiającego przez użycie interfejsu elektronicznego zgodnie z art. 7a ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1626; dalej: ustawa o VAT) dokonanie:

– WSTO,

– krajowych (lokalnej) dostaw towarów na rzecz konsumenta.

2. Przez WSTO rozumie się dostawę towarów wysyłanych lub transportowanych przez dostawcę lub na jego rzecz, w tym wtedy gdy dostawca uczestniczy pośrednio w transporcie lub wysyłce towarów, z terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium państwa członkowskiego zakończenia wysyłki lub transportu towarów do nabywcy, który jest:

a) podatnikiem podatku od towarów i usług lub osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od towarów i usług, którzy nie mają obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 9 ustawy o VAT, lub

b) podatnikiem podatku od wartości dodanej lub osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, którzy nie mają obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów odpowiadającego wewnątrzwspólnotowemu nabyciu towarów, o którym mowa w art. 9 ustawy o VAT (WNT), lub

c) podmiotem niebędącym podatnikiem

– pod warunkiem że dostarczane towary nie są nowymi środkami transportu ani towarami instalowanymi bądź montowanymi z uruchomieniem lub bez niego (jak w art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT).

Podkreślić trzeba też, że WSTO jest pojęciem obiektywnym, więc bez znaczenia jest to, czy strony chcą lub nie chcą, aby dostawa stanowiła WSTO.

Biorąc jednak pod uwagę powyższe, należy ponad wszelką wątpliwość stwierdzić, że WSTO nie występuje w tych przypadkach, w których nabywcą towarów jest polski czynny podatnik VAT zobligowany do rozliczania WNT na zasadach ogólnych.

3. Nieunijna procedura OSS ma zastosowanie do opodatkowania usług świadczonych w relacji B2C na rzecz konsumenta z UE przez świadczącego z państwa trzeciego.

4. Z kolei procedura IOSS ma zastosowanie wówczas, gdy ma miejsce sprzedaż na odległość towarów importowanych (SOTI), a rzeczywista wartości towarów dostarczanych w takiej przesyłce nie przekracza 150 euro i nie są to towary akcyzowe.

5. Zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 2 pkt 22b ustawy o VAT, przez SOTI rozumie się dostawę towarów wysyłanych lub transportowanych przez dostawcę lub na jego rzecz, w tym wtedy gdy dostawca uczestniczy pośrednio w transporcie lub wysyłce towarów, z terytorium państwa trzeciego do nabywcy na terytorium państwa członkowskiego, który jest:

a) podatnikiem podatku od towarów i usług lub osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od towarów i usług, którzy nie mają obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 9 ustawy o VAT, lub

b) podatnikiem podatku od wartości dodanej lub osobą prawną niebędącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, którzy nie mają obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów odpowiadającego wewnątrzwspólnotowemu nabyciu towarów, o którym mowa w art. 9 ustawy o VAT, lub

c) podmiotem niebędącym podatnikiem

– pod warunkiem że dostarczane towary nie są nowymi środkami transportu ani towarami instalowanymi bądź montowanymi z uruchomieniem lub bez (jak w art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT).

Uwaga! Uwzględniając powyższe, należy stwierdzić, że SOTI nie występuje w tych przypadkach, w których nabywcą towarów jest polski czynny podatnik VAT. Podobnie jak OSS, również procedura IOSS nie może być stosowana, jeżeli towary – nawet pochodzące z państwa trzeciego, o rzeczywistej wartości nieprzekraczającej 150 euro – są dostarczane do podatnika. Innymi słowy, procedury OSS oraz IOSS nie mogą mieć zastosowania w relacji B2B. ©℗

Co dalej

Stosowanie przez zagranicznych kontrahentów takich procedur, jak się zdaje, jest efektem błędów interpretacyjnych lub braku odpowiedniej komunikacji, w ramach której nabywca wykazałby, że działa jako klient biznesowy, będący polskim czynnym podatnikiem VAT. Jeżeli jednak zagraniczny podmiot dokonujący świadczenia na rzecz polskiego zarejestrowanego podatnika VAT, stosując którąś z tych procedur, naliczył polski VAT, to działania takie należy uznać za błędne, a podatek za bezpodstawnie wykazany.

Biorąc to pod uwagę, należy stwierdzić, że w takim przypadku polskiemu nabywcy nie przysługuje prawo do rozliczenia VAT wykazanego w euro w otrzymanych fakturach. W rzeczywistości bowiem szczególne procedury – przewidziane dla transakcji B2C – nie mogą mieć zastosowania, a polski nabywca – działając jako podatnik VAT, który generalnie jest objęty obowiązkiem rozliczania VAT w ramach odwrotnego obciążenia – powinien dokonać samodzielnego rozliczenia nabycia i zapewne opodatkować wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów albo import towarów (w zależności od transakcji), albo import usług. Dokonując opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów czy importu usług, należy zastosować ogólne zasady wyznaczania podstawy opodatkowania. To oznacza, że jeżeli mimo błędnego rozliczenia kwota do zapłaty dla świadczącego jest stała (tj. opodatkowanie było metodą w stu lub po prostu nabywca nie ma rzeczywistej możliwości wymuszenia na świadczącym właściwego rozliczenia transakcji), to podstawą opodatkowania jest cena zapłacona dostawcy/świadczącemu usługę. ©℗