W ubiegłym roku Polska Agencja Nadzoru Audytowego sprawdziła 42 firmy audytorskie. Aż 93 proc. z nich zgodziło się na formę zdalną – wynika ze sprawozdania z działalności PANA za 2020 r.
Przypomnijmy, że agencja została utworzona z początkiem 2020 r. i ma być antidotum na wcześniejszą kiepską jakość nadzoru nad biegłymi rewidentami i firmami audytorskimi. Decyzja o jej utworzeniu zapadła w 2018 r., tuż po głośnej aferze z udziałem GetBacku. Spółka została oskarżona o to, że prezentowała w księgach rachunkowych dane niezgodnie z przepisami.
Rząd uznał, że winny jest m.in. dotychczasowy nadzór nad biegłymi rewidentami, zwłaszcza ten, który był sprawowany w ramach samorządu audytorów. Wówczas bowiem kontrolami zajmowały się dwa organy: Komisja Nadzoru Audytowego (która funkcjonowała przy ministrze finansów) i Krajowa Komisja Nadzoru, działająca w ramach Polskiej Izby Biegłych Rewidentów.
Z początkiem 2020 r. obowiązki te przejęła PANA. Poza weryfikowaniem ustawowych badań sprawozdań finansowych zajmuje się ona także sprawdzaniem innych usług atestacyjnych audytorów.
Online też po pandemii
Agencja nie ruszyła z kontrolami od razu. Pierwsza kontrola została wszczęta dopiero w maju, kolejne w lipcu i były przeprowadzane zdalnie. Taką możliwość w czasie epidemii dała jedna z tarcz antykryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 737).
Do przeprowadzenia zdalnie czynności kontrolnych potrzebna jest jednak zgoda kontrolowanego. W przeciwnym razie pozostaje tryb tradycyjny, czyli w siedzibie danego podmiotu.
Nowy sposób kontroli wywołał wiele wątpliwości wśród firm audytorskich, ale ostatecznie zgodziło się na niego aż 93 proc. weryfikowanych firm – wynika z danych PANA.
Przepisy o kontroli zdalnej mają być wprowadzone już na stałe do ustawy o biegłych rewidentach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1415), a nie tylko na czas pandemii. Agencja zwróciła się z taką inicjatywą do Ministerstwa Finansów, a resort nie zgłosił obiekcji. Poinformował o tym prezes PANA Marcin Obroniecki na zeszłotygodniowej konferencji prasowej.
Efekty kontroli
Do końca grudnia 2020 r. PANA wykonała 42 kontrole. Szesnaście z nich dotyczyło firm audytorskich przeprowadzających ustawowe badania sprawozdań finansowych jednostek zainteresowania publicznego (JZP), natomiast 26 – podmiotów, które nie przeprowadzały takich audytów.
Łącznie skontrolowano 105 akt badań, w tym 65 akt w podmiotach audytujących JZP (średnio 4 akta badania na kontrolowany podmiot) oraz 40 akt badań w pozostałych firmach (średnio 1,8 akt badania na kontrolowany podmiot). Przeciętna liczba błędów wynajdywanych u firm badających JZP wynosiła 16, a u pozostałych – 14.
Kontrolujący mieli zastrzeżenia m.in. odnośnie do planowania przez firmy audytorskie badań sprawozdań finansowych (w szczególności w zakresie identyfikacji i szacowania ryzyka w badanym podmiocie) i gromadzenia dowodów badania.
PANA stwierdziła też nieprawidłowości w zakresie wewnętrznej kontroli jakości.
Sprawy dyscyplinarne…
Do końca 2020 r. agencja przygotowała 10 raportów z kontroli. Nieprawidłowości nie wykryto w trzech firmach audytorskich. Pięciu zalecono korektę systemu kontroli jakości, a siedmiu – poprawę procedur badania.
PANA prowadziła w ubiegłym roku 39 dochodzeń dyscyplinarnych względem audytorów (z czego 15 spraw było kontynuowanych z lat poprzednich). Jedno dochodzenie zostało umorzone z uwagi na brak popełnienia przewinienia dyscyplinarnego.
Zapadło jedno prawomocne orzeczenie nakładające na audytora karę pieniężną. Kilka spraw PANA wniosła do sądów, pozostałe jeszcze się wówczas nie zakończyły.
Sprawy dyscyplinarne dotyczyły zarówno nieprzestrzegania przepisów, jak i kodeksu etyki, przykładowo braku stosownej dokumentacji, niewykazania należytego zawodowego sceptycyzmu. Wątpliwości agencji budziły też przyjęte przez audytorów procedury wyznaczania poziomu ryzyka badania.
…i administracyjne
PANA podejmowała też rozstrzygnięcia w prowadzonych postępowaniach administracyjnych (względem podmiotów audytorskich i audytorów). W ubiegłym roku prowadziła 64 takie postępowania, w tym – w zakresie nałożenia kary administracyjnej, skreślenia z rejestru biegłych rewidentów, skreślenia z listy firm audytorskich, wpisu do rejestru biegłych rewidentów, wpisu na listę firm audytorskich. ©℗
Firmy audytorskie i biegli rewidenci