Rezygnacja prezesa z pobierania honorarium może oznaczać dla zarządzanej przez niego firmy powstanie nieodpłatnego świadczenia. Istnieje jednak kilka rozwiązań, które pozwolą tego uniknąć.
ikona lupy />
Piotr Liss, RSM Poland KZWS / Media
Wśród organów podatkowych i sądów administracyjnych dominuje pogląd, że w sytuacji gdy funkcje zarządcze są wykonywane bez honorarium, to po stronie spółki pojawia się przychód z nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT. Dzieje się tak, gdy członka zarządu nie łączą ze spółką żadne relacje właścicielskie. Słowem nie posiada on jej akcji ani udziałów, jest dla spółki całkiem obcą osobą. Spółka osiąga w takim przypadku wymierną korzyść materialną, ponieważ w innym wypadku byłaby zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia członkowi zarządu.

Prezes wspólnikiem

Zupełnie inna jest sytuacja, gdy członek zarządu jest jednocześnie akcjonariuszem albo udziałowcem. Organy podatkowe uznają, że w przyszłości może on skorzystać z przysługującego mu prawa do udziału w zysku spółki, a zatem otrzyma określone świadczenie wzajemne. Może to przyjąć formę m.in. prawa do udziału w zysku (dywidendy), prawa do zbycia udziałów bądź akcji, prawa do ich umorzenia czy też prawa do uzyskania określonej kwoty z tytułu likwidacji podmiotu.
W takiej sytuacji, nawet jeśli członek zarządu, będący akcjonariuszem lub wspólnikiem, pełni swoją funkcję bez wynagrodzenia, ma osobisty cel w osiąganiu przez spółkę zysku i zwiększaniu wartości jej majątku. Można więc uznać, że w pewien sposób jego świadczenie będzie rezultatem pełnionej przez niego funkcji zarządczej. Nie mamy tu więc do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem realizowanym przez członka zarządu na rzecz spółki kapitałowej.
Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 kwietnia 2014 r. (sygn. akt II FSK 1094/12). Analogiczne stanowisko zajmują organy podatkowe, czego przykładem interpretacje indywidualne: dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 8 maja 2012 r. (nr ITPB/423-107/12/AW) i z 13 lipca 2009 r. (nr ITPB3/423-248/09/AW) oraz dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 20 sierpnia 2013 r. (nr ILPB3/423-242/13-5/EK) i z 10 lutego 2010 r. (nr ILPB3/423-1061/09-2/KS).
Dodatkowo w prawomocnym wyroku z 18 marca 2010 r. (sygn. I SA/Gd 949/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku orzekł, że nie ma również znaczenia, czy świadczenie wzajemne na rzecz zarządu ma taką samą, czy zbliżoną wartość ekonomiczną. Ważne jest to, że osoba pełniąca funkcje zarządcze może otrzymać szeroko pojęte przysporzenie majątkowe w wyniku realizacji swoich zadań.

Członek rady nadzorczej

Takie same konsekwencje podatkowe ma pełnienie funkcji członka rady nadzorczej bez wynagrodzenia. Nie ma przy tym znaczenia, że osoba ta działa, co do zasady, w interesie akcjonariuszy, a nie spółki. Z podatkowego punktu widzenia nie jest bowiem istotne, na czyją rzecz i w czyim interesie są wykonywane czynności członków rady nadzorczej. Ważne jest to, który podmiot ponosi wydatki w związku z dokonywaniem tych czynności bądź też uzyskuje z tego tytułu korzyści finansowe.
Taki wniosek płynie z interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 27 lutego 2014 r. (nr IBPBI/2/423-1572/13/SD). Podobnie orzekł WSA we Wrocławiu w wyroku z 22 stycznia 2014 r. (sygn. akt I SA/Wr 2061/13, prawomocny), a także WSA w Gdańsku w nieprawomocnych wyrokach z 16 kwietnia 2013 r. (sygn. akt I SA/Gd 306/13 oraz I SA/Gd 307/13).
Tym samym spółka, której członkowie rady nadzorczej nie będą otrzymywać wynagrodzenia i jednocześnie nie będą posiadać prawa do udziału w zysku tego podmiotu, będzie zobowiązana do wykazania przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia otrzymanego w związku z działaniami członka tego kolegium.

Pracownik wspólnika

Bywa, że funkcje zarządcze są pełnione bez wynagrodzenia przez osoby zatrudnione w podmiocie będącym udziałowcem bądź akcjonariuszem spółki. W takim wypadku również nie powstanie u spółki przychód z nieodpłatnego świadczenia. Organy podatkowe potwierdzają bowiem, że nie ma znaczenia, czy funkcje zarządcze pełni wspólnik będący osobą fizyczną, czy wspólnik będący osobą prawną poprzez swojego pracownika lub współpracownika zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej. Zarówno w jednym, jak i w drugim wypadku wspólnik otrzymuje lub otrzyma za świadczone usługi ekwiwalent w postaci dywidendy. Tym samym u spółki zależnej nie może powstać przychód z nieodpłatnych świadczeń.
Potwierdzili to dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacjach z 16 stycznia 2014 r. (nr IPPB3/423-887/13-2/GJ) i z 16 stycznia 2014 r. (nr IPPB3/423-887/13-2/GJ) i dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z 3 kwietnia 2013 r. (nr ITPB3/423-23/13/PST).

Konieczna analiza

Nie zawsze łatwo jest jednak rozstrzygnąć, czy osoba pełniąca funkcje zarządcze otrzymuje wzajemne świadczenie od spółki. Może być to problematyczne, gdy członek zarządu nie otrzymuje wynagrodzenia bezpośrednio od spółki, tylko honorarium wypłacane np. od spółki matki. Każdy przypadek wymaga zatem indywidualnej i gruntownej analizy.

Autor: Piotr Liss