System wymiany między państwami unijnymi danych o dochodach podatników wymaga licznych poprawek – twierdzi Europejski Trybunał Obrachunkowy w najnowszym sprawozdaniu specjalnym.

Dotyczy on lat 2014–2019, a trybunał skupił się w nim na pięciu krajach unijnych: Polsce, Cyprze, Niderlandach, Włochach i Hiszpanii. Unijni audytorzy badali lata.
Raport został już przekazany Parlamentowi Europejskiemu, Radzie UE oraz parlamentom narodowym. Krytyka spadła zarówno pod adresem Komisji Europejskiej, jak i poszczególnych państw członkowskich.
Trybunał wytknął KE m.in. to, że przepisy o wymianie informacji nie dotyczą wielu kategorii dochodów, w tym m.in. ze sprzedaży kryptowalut. Ponadto, zdaniem ETO, wymiana informacji o transgranicznych interpretacjach indywidualnych (i uprzednich porozumieniach cenowych) powinna jak najszybciej objąć również te, które są wydawane na rzecz osób fizycznych. Obecnie zamożni Europejczycy korzystają z ochrony, którą dają im zagraniczne interpretacje i unikają w ten sposób opodatkowania całości swoich dochodów – twierdzi trybunał.
Poszczególne państwa członkowskie zostały skrytykowane za to, że nie przekazują sobie wszystkich wymaganych prawem informacji, a te, które tą drogą do nich trafiają, nie są należycie wykorzystywane.

Wymiana automatyczna

Zasadniczo wymiana informacji o dochodach odbywa się w dwóch trybach: na wniosek i automatycznie.
Wymiana automatyczna dotyczy informacji o dochodach z pensji, wynagrodzeń dyrektorów, z ubezpieczeń na życie, emerytur i rent oraz dochodów z nieruchomości. Odbywa się zgodnie z dyrektywą 2011/16/EU z 15 lutego 2011 r., a w Polsce zgodnie z ustawą o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 343 ze zm.).
Zdaniem ETO w tym trybie powinny być wymieniane informacje także o innych dochodach, w tym uzyskiwanych ze sprzedaży wirtualnych walut, z dywidend niepowierniczych (wypłacanych za pośrednictwem niepowierniczego rachunku bieżącego przez spółkę z jednego kraju UE wspólnikowi lub akcjonariuszowi z innego kraju UE).
Do zarzutów tych ustosunkowała się już Komisja Europejska. Zwróciła uwagę na dwie nowelizacje dyrektywy 2011/16/EU, które poszerzą zakres wymiany informacji. Pierwsza z nich, czyli dyrektywa DAC7, zakłada przesyłanie za granicę informacji o dochodach uzyskanych za pomocą platform internetowych (tzw. platform współdzielenia). Nowelizacja została już zaakceptowana przez państwa członkowskie i powinna wejść w życie od 2023 r.
Natomiast na wstępnym etapie prac jest druga nowelizacja (dyrektywa DAC8), zakładająca wymianę informacji o dochodach z kryptowalut. Nie wiadomo, kiedy wejdzie ona w życie.
Jeśli idzie o wymianę informacji o dywidendach niepowierniczych, to Bruksela poinformowała, że musi dopiero rozważyć, czy nowe przepisy będą ich również dotyczyć.
Drugi problem, na który zwrócił uwagę ETO, dotyczy braku wymiany między państwami unijnymi nawet tych informacji, o których mowa w obecnych przepisach. Dyrektywa 2011/16/EU pozwala przesyłać za granicę tylko dane, które są natychmiast dostępne fiskusowi. Wiele krajów wysyła w związku z tym limitowaną liczbę informacji, bo np. w ogóle ich nie gromadzi (np. o wynagrodzeniach dyrektorów, dochodach z ubezpieczenia na życie).
Komisja Europejska ma to stopniowo zmieniać od 2024 r. Docelowo państwa unijne będą musiały obowiązkowo automatycznie wymieniać wszystkie te informacje.
Przydałoby się także – jak wynika z raportu – by fiskus w badanych krajach należycie wykorzystywał (do własnych celów) informacje, które otrzymuje z zagranicy.

...i na wniosek

Mniej uwag ETO dotyczy wymiany informacji na wniosek. Trybunał zwrócił jednak uwagę, że często nie jest weryfikowana jakość i aktualność przekazywanych danych.
Pomóc mogłoby w tym szybkie ustanowienie krajowych systemów nadzoru nad przepływem takich informacji.

Rachunki finansowe

Uwagi ETO dotyczą również automatycznej wymiany informacji o rachunkach finansowych (m.in. o odsetkach, dywidendach, saldach kont itp.) realizowanej na podstawie tzw. dyrektywy DAC2. Okazało się bowiem, że tylko jedno z pięciu badanych państw kontrolowało jakość przesyłanych informacji. We wszystkich z państw brakowało szczegółowych procedur kontrolnych wobec instytucji finansowych.
Wszystkie zbadane przez ETO państwa przewidują wprawdzie kary za nieprzesyłanie wymaganych informacji (w Polsce jest to nawet milion złotych), ale w praktyce sankcje te nie są nakładane. Trybunał wątpi też, czy wysokość tych kar jest wystarczająca, aby pełniły one efekt odstraszający.

Transgraniczne interpretacje i APA

Krytyka unijnych audytorów dotyczy również wymiany informacji o transgranicznych interpretacjach indywidualnych i uprzednich porozumieniach cenowych (ang. advanced pricing agreements – APA).
Przekazywane dane były często zbyt ogólne i przez to niemożliwe do wykorzystania przez zagranicznego fiskusa. Ponadto, zdaniem ETO, wymiana powinna dotyczyć także transgranicznych interpretacjach wydawanych na rzecz osób fizycznych. Ograniczyłoby to, zdaniem trybunału, unikanie opodatkowania przez zamożnych Europejczyków.
Przypomnijmy, że realizowana od 2017 r. wymiana informacji o transgranicznych interpretacjach i APA była odpowiedzią na aferę LuxLeaks, gdy na jaw wyszło specjalne podejście władz Luksemburga do korporacji, które miały siedzibę w tym kraju. Zawierały one specjalne porozumienia z rządem (interpretacje), które gwarantowały korporacjom płacenie niższych podatków.
W Polsce interpretacje mają wprawdzie inny charakter, ale i tak, jeżeli mają charakter transgraniczny, a nie dotyczą osób fizycznych, powinny być przekazywane za granicę.
Najmniej uwag ETO dotyczy wymiany realizowanej na podstawie dyrektyw: DAC4 (dotyczącej wymiany informacji pozyskiwanych od największych grup kapitałowych) oraz DAC5 (dotyczącej informacji o beneficjentach rzeczywistych). ©℗
Wymiana informacji w unijnych przepisach
Nowelizacje dyrektywy 2011/16/EU, określane skrótowo jako:
DAC 1 – wymiana informacji na wniosek (od 2013 r.) oraz automatyczna wymiana informacji o pensjach, wynagrodzeniach dyrektorów, emeryturach i rentach, ubezpieczeniach na życie i dochodzie z nieruchomości (od 2015 r.)
DAC2 – automatyczna wymiana informacji o rachunkach finansowych (od 2016 r.)
DAC3 – wymiana informacji o transgranicznych interpretacjach indywidualnych i uprzednich porozumieniach cenowych (od początku 2017 r.)
DAC4 – wymiana informacji pozyskiwanych od największych grup kapitałowych (od połowy 2017 r.)
DAC5 – wymiana informacji o beneficjentach rzeczywistych
DAC6 – wymiana informacji o transgranicznych schematach podatkowych (od 2020 r. w całej UE, a w Polsce – już rok wcześniej); raport ETO nie dotyczy wymiany realizowanej w tym trybie
DAC7 – wymiana informacji o dochodach uzyskanych za pomocą internetowych platform współdzielenia (powinna wejść w życie od początku 2023 r.)
DAC8 – wymiana informacji o dochodach z kryptowalut (data wejścia w życie nie jest znana)