Wywalczoną w sądzie wypłatę odszkodowania za nieudane wakacje nie trzeba dzielić się ze skarbówką. Inaczej, gdy sami zawarliśmy ugodę.
Zwolnione z PIT mogą być odszkodowania i zdośćuczynienia za zmarnowany urlop / Dziennik Gazeta Prawna
Wakacyjny wyjazd nie zawsze kończy się dobrymi wspomnieniami. Niższy standard hotelu niż wynikający z umowy z biurem turystycznym, zgubiony przez przewoźnika bagaż, okradziony pokój czy wypadek na wycieczce, to tylko niektóre z przykrych zdarzeń, które mogą nas spotkać w trakcie wypoczynku. Poszkodowani coraz częściej korzystają ze swoich praw i występują o rekompensaty za nieudany urlop. Niektórych może zdziwić fakt, że nie są one obojętne podatkowo. Fiskus nie zawsze jednak może domagać się daniny.

Usługi turystyczne

Lista zwolnień podatkowych obejmujących odszkodowania jest szeroka, co wynika ze specyficznego charakteru takich wypłat – mają rekompensować podatnikowi poniesioną szkodę, a nie go wzbogacać. Preferencje dotyczą też zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Podstawowa grupa zwolnień dotyczy tych odszkodowań i zadośćuczynień, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z odrębnych przepisów – art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.). Andrzej Pośniak, partner w kancelarii CMS Cameron McKenna, wyjaśnia, że zgodnie z art. 11 ustawy o usługach turystycznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 223, poz. 2268 z późn. zm.) organizator turystyki (np. biuro podróży) odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczonych przez siebie usług.
– Wypłacone na tej podstawie odszkodowanie będzie zwolnione z podatku dochodowego, pod warunkiem jednak, że zostało stwierdzone wyrokiem lub ugodą sądową – podkreśla.
Ekspert tłumaczy, że zwolnieniu nie podlegają odszkodowania, których podstawą są odrębne przepisy, jeżeli ich wypłata wynika z zawartych umów lub ugód pozasądowych, co wynika z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g.
– Ma to zapobiegać wykorzystywaniu takich pozasądowych porozumień do zmniejszania obciążenia podatkowego – komentuje Andrzej Pośniak.
Przepis art. 11 ustawy o usługach turystyki może być także podstawą wypłaty niezadowolonemu turyście zadośćuczynienia za wyrządzoną szkodę niemajątkową (krzywdę), co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 19 listopada 2012 r. (sygn. akt III CZP 79/10). Andrzej Pośniak zwraca uwagę, że w przypadku zadośćuczynień ustawodawca nie wykluczył jednoznacznie zwolnienia przy wypłacie wynikającej z umowy lub ugody pozasądowej.
– Można zatem wnioskować, że również takie zadośćuczynienia będą zwolnione z podatku – mówi ekspert CMS Cameron McKenna. Nie jest jednak wykluczone, że organy podatkowe w praktyce będą mieć inne zdanie.

Pieniądze od przewoźnika

Więcej praktycznych problemów może przysparzać kwestia opodatkowania rekompensat wypłacanych przez przewoźników lotniczych. Grzegorz Symotiuk, doradca podatkowy w Grant Thornton, wskazuje, że sprawa nie jest jednoznaczna ze względu na mnogość uregulowań dotyczących odpowiedzialności przewoźników w różnych przepisach międzynarodowych. W opinii eksperta najmniej wątpliwości budzi wypłacanie odszkodowań z tytułu odwołanych lotów, jeżeli lot zaczyna się lub kończy na terytorium Unii Europejskiej. Zasady ich wypłaty reguluje Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r.
– Określa ono wprost kwoty, jakie przysługują za odwołane loty – stwierdza Grzegorz Symotiuk.
Przepisy ustawy o PIT mówią wprawdzie o odszkodowaniach, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych. – Jednak w mojej ocenie dotyczą również odszkodowań wynikających z rozporządzeń unijnych, które są stosowane w państwach członkowskich bezpośrednio – podkreśla nasz rozmówca.
W pozostałych przypadkach (tj. tam gdzie kwestie rekompensat nie wynikają wprost z odrębnych przepisów) wypłacone odszkodowanie generalnie zwolnione jest z podatku tylko wtedy, gdy wynika z orzeczenia sądowego lub ugody sądowej. Podstawą tego zwolnienia jest art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT.
Niezależnie od zwolnienia dla odszkodowań wypłacanych na podstawie orzeczeń i ugód sądowych trzeba jednak rozpatrywać kwestie zasądzonych odsetek. Te, zdaniem organów podatkowych, są przychodem podatnika (z PIT są zwolnione jedynie odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i podobnych świadczeń).

Kradzież w hotelu

Podatku nie powinien także zapłacić turysta, który otrzymał odszkodowanie za kradzież w hotelu. Odpowiedzialność prowadzących hotele za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez gości szczegółowo regulują przepisy kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Zdaniem Doroty Gaweł, konsultanta podatkowego w ECDDP, wypłacone odszkodowanie będzie więc zwolnione z daniny na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Art. 849 k.c. wprost reguluje także zasady ustalania wysokości takiego odszkodowania. W ocenie Doroty Gaweł przesądza to o możliwości stosowania zwolnienia do uzyskanego zgodnie z tymi przepisami świadczenia.
– Nie jest więc konieczne ubieganie się o jego przyznanie na drodze sądowej – uważa Dorota Gaweł.
Zastrzega jednak, że nie skorzystamy z preferencji, gdy podstawą wypłaty będzie ugoda zawarta z hotelem inna niż sądowa (wspomniany wyjątek z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g).
Dorota Gaweł tłumaczy, że jeśli odszkodowanie podlega opodatkowaniu, to należy je kwalifikować jako przychód z innych źródeł i rozliczyć wraz z innymi przychodami opodatkowanymi według skali. Natomiast podmiot, który je wypłaca, powinien sporządzić informację PIT-8C.
– Do końca lutego następnego roku podatkowego należy ją przekazać podatnikowi oraz właściwemu urzędowi skarbowemu – wyjaśnia Dorota Gaweł.
Warto też zwrócić uwagę, że jeśli w związku z wypadkiem czy innym zdarzeniem objętym ochroną turysta otrzymuje wypłatę z tytułu ubezpieczenia osobowego, to nie będzie musiał dzielić się nią z fiskusem. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT zwolnienie obejmuje kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń zarówno osobowych, jak i majątkowych.