Aby uniknąć daniny od ustanowienia służebności mieszkania dla rodziców, wystarczy jej zapisanie w akcie notarialnym.
W 2007 r. matka podarowała córce nieruchomość. Sporządzony został akt notarialny. W tym samym akcie córka ustanowiła na rzecz obojga rodziców nieodpłatną osobistą służebność mieszkania, dzięki której mogą do końca życia korzystać z lokalu. Zostało to potwierdzone odpowiednim wpisem w księdze wieczystej. Notariusz nie pobrał daniny – ani od darowizny, ani od ustanowienia prawa służebności – zgodnie z art. 4a ust. 1 oraz art. 4 ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 93, poz. 768 z późn. zm.), ponieważ była to transakcja pomiędzy najbliższą rodziną.
Rodzice nie zgłosili nabycia służebności mieszkania do urzędu skarbowego, bo uznali, że – podobnie jak w przypadku darowizny – wystarczy, iż jest to zapisane w akcie notarialnym. Fiskus wydał jednak wobec nich decyzję, w której określił wysokość należnej daniny. Jego zdaniem aby uniknąć zapłaty podatku, rodzice powinni zawrzeć z córką odrębną notarialną umowę ustanowienia służebności. W innym przypadku powinni zgłosić jej nabycie w obowiązującym wtedy terminie jednego miesiąca (dziś sześć miesięcy) do urzędu skarbowego. Skoro tego nie uczynili, powinni zapłacić podatek.
Sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, który przyznał rację rodzicom. Zgodził się, że zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy każde nabycie praw lub rzeczy przez najbliższą rodzinę na podstawie aktu notarialnego nie musi być dodatkowo zgłaszane do urzędu skarbowego, aby uniknąć daniny. Dotyczy to także darmowej służebności. Potwierdził to NSA, oddalając skargę kasacyjną izby skarbowej. Sędzia Jacek Brolik w pełni zgodził się z argumentami WSA.
Wyrok jest prawomocny.
Służebność mieszkania to nie to samo co umowa dożywocia. W pierwszym przypadku osoba w podeszłym wieku może mieszkać – w przypadku służebności ustanowionej nieodpłatnie – w lokalu bez ponoszenia dodatkowych kosztów (np. za media), a w drugim przypadku nabywca mieszkania powinien nie tylko udostępnić jej lokal, lecz także zapewnić dożywotnią opiekę
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lipca 2013 r., sygn. akt II FSK 2315/11.
