Przegląd ten jest częścią szerszych prac zmierzających do gruntownej reformy systemu VAT w Unii Europejskiej. Przedstawiciele Dyrekcji Generalnej ds. Podatków i Unii Celnej, dokonując wstępnej oceny bieżącej struktury stawek VAT, wyznaczyli ramy konsultacji publicznych. Osiem spośród dziewięciu przedstawionych respondentom pytań dotyczyło konkretnych branż. Z tego powodu znaczną część uczestników przeglądu stanowili przedstawiciele sektorów gospodarki, w których zastosowanie znajdują obniżone stawki podatku.
Z raportu KE wynika, że stosowanie obniżonych stawek nie powoduje naruszenia konkurencji na wspólnym rynku. Uczestnicy konsultacji wskazywali, że ewentualne zakłócenia wynikać mogą z nieuprawnionego stosowania przez poszczególne państwa członkowskie stawek obniżonych na dostawy towarów i świadczenie usług innych niż wymienione w dyrektywie 2006/112/WE.
Respondenci podkreślali również, że w sektorach objętych konsultacjami za stosowaniem stawek obniżonych przemawiają zarówno czynniki natury ekonomicznej, prawnej, jak i społecznej. Natomiast zdaniem KE preferencyjne opodatkowanie dostaw wody oraz produktów energetycznych, a także usług związanych z usuwaniem odpadów, jest sprzeczne z innymi celami UE, w szczególności dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego. Zdaniem znacznej części podmiotów zaangażowanych w przegląd nieuprawnione jest jednak realizowanie tego typu założeń kosztem wzrostu obciążenia fiskalnego związanego z konsumpcją towarów i usług o podstawowym znaczeniu dla gospodarstw domowych. Z innej strony stosowanie różnorodnych stawek podatku wiąże się ze wzrostem kosztów administracyjnych i operacyjnych, odczuwalnych w szczególności przez małych i średnich przedsiębiorców. Przykłady dobrze obrazujące to zjawisko występują w branży budownictwa mieszkaniowego.
Istotny problem stanowi też niedostosowanie systemu VAT do rozwiązań powstałych w wyniku postępu technologicznego. W zgodnej opinii respondentów usunięcie obecnego zróżnicowania w opodatkowaniu usług radiowych i telewizyjnych dostarczanych online i tradycyjnym sposobem powinno stać się jednym z priorytetów planowanej reformy. W tożsamy sposób powinny być traktowane e-booki i książki wydawane w tradycyjnej formie.
Poza odpowiedziami na poszczególne zagadnienia przegląd dostarczył wielu uwag szerszej natury na temat systemu podatków zharmonizowanych. Z raportu wynika, że zdaniem przedstawicieli większości grup interesów mechanizmy VAT nie są właściwym narzędziem do kształtowania preferowanych postaw i modeli zachowań wynikających z pozafiskalnych założeń polityki UE.
Przeprowadzone konsultacje stanowią jeden z elementów dalszego procesu oceny zasadności utrzymania stawek obniżonych VAT. Komisja Europejska zapowiedziała przedstawienie wyników ogółu prac w bieżącym roku. Przedstawiciele organu UE podkreślają, że na obecnym etapie prac nie zakładają likwidacji preferencyjnych stawek. Zarazem informują jednak o przeprowadzeniu analiz skutków budżetowych tego typu zabiegu. Do dokonania ewentualnej zmiany wymagana byłaby zgoda państw członkowskich.

Michał Borowski, menedżer zespołu VAT w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy
Tomasz Groszyk, konsultant w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy