Likwidacja firmy prowadzonej przez osoby fizyczne – czy to w formie jednoosobowej działalności, czy w ramach spółki osobowej – wiąże się z koniecznością dopełnienia formalności w organach rejestracyjnych oraz ZUS. Zamknięcie działalności oznacza też konieczność zakończenia spraw podatkowych. Obowiązki rozliczeniowe mogą wystąpić zarówno w podatku dochodowym, jak i VAT.
Dla byłych przedsiębiorców istotne jest, że w podatku dochodowym likwidacja działalności gospodarczej nie skutkuje obecnie obowiązkiem zapłaty podatku od remanentu likwidacyjnego. Warto przypomnieć, że taka danina występowała w przepisach do końca 2010 r. Dochód z likwidacji opodatkowany był zryczałtowanym 10-proc.
PIT. Podatek należało uiścić w terminie płatności zaliczki za ostatni miesiąc (kwartał) prowadzenia działalności. W związku z tym, że dochód z remanentu likwidacyjnego podlegał opodatkowaniu, nie trzeba było płacić podatku w przypadku późniejszej sprzedaży składników majątku pozostałych po likwidacji firmy. Obecnie opodatkowanie jest przesunięte właśnie do momentu ich zbycia.
Na potrzeby ewentualnej zapłaty takiego odroczonego PIT
podatnicy sporządzają na dzień likwidacji działalności wykaz składników majątku (zgodnie z definicją ustawową chodzi tu aktywa w rozumieniu ustawy o rachunkowości – t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 330 z póź. zm., a więc wykaz obejmuje m.in. środki trwałe). Obowiązek jego sporządzenia wynika z art. 24 ust. 3a ustawy o PIT. Powinien on zawierać co najmniej następujące dane:
● wydatki poniesione na nabycie, w tym kwotę zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów,
● sumę odpisów amortyzacyjnych,
a w przypadku spółki osobowej – także wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce na dzień likwidacji.
Podatek przy sprzedaży
Konieczność rozliczenia z fikusem może wystąpić, gdy podatnik będzie chciał sprzedać składniki majątku pozostałe po likwidacji firmy. Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 17 ustawy o
PIT przychodem z działalności gospodarczej są bowiem przychody z odpłatnego zbycia składników majątku:
● otrzymanych w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną lub wystąpieniem wspólnika z takiej spółki.
Przy rozliczeniu podatkowym takiego zbycia pomocne będą dane zawarte w wykazie składników majątku sporządzonym na dzień likwidacji firmy, o którym była mowa powyżej. Istotne jest to, że opodatkowanie będzie miało miejsce tylko przy sprzedaży dokonanej przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu likwidacji działalności. Po tym okresie podatek nie wystąpi.
Dochód ze sprzedaży podlega opodatkowaniu na zasadach stosowanych przed likwidacją działalności (skala progresywna lub podatek liniowy PIT). Oznacza to, że podatnik musi pamiętać o obliczeniu i wpłacie zaliczki na PIT oraz złożeniu zeznania podatkowego (PIT-36 lub PIT-36L) po zakończeniu roku podatkowego, w którym doszło do zbycia.
Przychód do opodatkowania powstanie także u byłego przedsiębiorcy, który rozliczał się ryczałtem ewidencjonowanym. Jeżeli zatem przykładowo zlikwidował on działalność gospodarczą, a rok później sprzedał towary ujęte w remanencie likwidacyjnym, pozostałe na dzień likwidacji firmy, to obowiązany jest do zapłacenia ryczałtu od uzyskanego przychodu. Stosuje taką stawkę podatku, z jakiej korzystał w okresie prowadzenia działalności gospodarczej. Przychód musi wykazać w zeznaniu rocznym PIT-28, składanym do 31 stycznia następnego roku.
Opisane zasady opodatkowania nie mają zastosowania do nieruchomości mieszkaniowych (art. 14 ust. 2c ustawy o PIT). W tym wypadku stosuje się ogólne przepisy o opodatkowaniu przychodu ze zbycia nieruchomości (art. 30e ustawy o PIT), o ile jest ona sprzedawana przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie (po tym czasie jest zwolniona z opodatkowania).
Zamknięcie księgi
Dla podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów likwidacja działalności gospodarczej wiąże się z zamknięciem ewidencji przychodów. Z rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2003 r. nr 152, poz. 1475) wynika, że na dzień likwidacji trzeba sporządzić spis z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków. Jego zakres jest więc węższy niż wykazu składników majątku.
Także podatnicy opodatkowani ryczałtem mają obowiązek sporządzenia na dzień likwidacji spisu z natury. Obejmują nim dodatkowo rzeczowe składniki majątku związane z wykonywaną działalnością, niebędące środkami trwałymi, zaliczane do wyposażenia (art. 20 ust. 1 ustawy o podatku zryczałtowanym). Ponieważ likwidacja działalności wiąże się z zamknięciem ewidencji przychodów do celów opodatkowania ryczałtem, sporządzony wpis należy w niej uwzględnić. Zestawienie powinno być przechowywane wraz z ewidencją.
Obowiązki w VAT
W przypadku likwidacji jednoosobowej działalności, a także spółki cywilnej oraz osobowej spółki handlowej powstaje obowiązek rozliczenia VAT. Opodatkowaniu podlegają towary własnej produkcji oraz te, które po nabyciu nie zostały odsprzedane i pozostały po rozwiązaniu firmy. Celem tego przepisu jest opodatkowanie towarów, w stosunku do których przedsiębiorca skorzystał z prawa do odliczenia podatku naliczonego, a nie stały się one przedmiotem dostawy, w związku z czym nie powstał VAT należny.
W celu rozliczenia należy sporządzić spis z natury na dzień likwidacji. Informację o nim, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego, należy dołączyć do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień zamknięcia firmy.
Podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy jej nie ma – koszt wytworzenia, określone w dniu rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.
Dostawa towarów objętych spisem z natury podlega zwolnieniu z VAT przez 12 miesięcy od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania działalności, pod warunkiem rozliczenia podatku od tych towarów.
PIT za ostatni miesiąc (kwartał) prowadzenia działalności należy zapłacić do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu (kwartale), w którym zlikwidowano firmę, a jeśli likwidacja ma miejsce w grudniu – do dnia złożenia zeznania rocznego
Przykład: Dochód na dzień likwidacji
Przychód (kolumna 9) 300 000,00
Wysokość kosztów uzyskania przychodów poniesionych w roku podatkowym: 99 000,00
Wartość remanentu na początku roku podatkowego 15 000,00
Plus wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów (kolumna 10) 50 000,00
Plus wydatki na koszty uboczne zakupu (kolumna 11) 5000,00
Minus wartość remanentu likwidacyjnego 20 000,00
Plus kwota pozostałych wydatków (kolumna 14) 50 000,00
Minus wartość wynagrodzeń w naturze ujętych w innych kolumnach księgi 1000,00
Ustalenie dochodu na dzień likwidacji działalności gospodarczej
Przychód 300 000,00
Minus koszty uzyskania przychodów 99 000,00
Dochód na dzień likwidacji działalności gospodarczej 201 000,00
Jak zamknąć księgi podatkowe i rachunkowe
W jaki sposób zamknąć księgę podatkową w związku z likwidacją jednoosobowej działalności gospodarczej?
Aby dokonać zamknięcia księgi, należy sporządzić spis z natury, czyli remanent likwidacyjny. Objęte są nim towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcja w toku, wyroby gotowe, braki i odpady. Wyceny tych składników należy dokonać według cen zakupu. W dniu zakończenia działalności trzeba podsumować poszczególne kolumny księgi. Można tego dokonać na dwa różne sposoby. Jeżeli podatnik w ciągu roku sumował kwoty z kolumn miesięcznie i dodatkowo narastająco poprzez dodanie pozycji, w której wpisywał w poszczególnych kolumnach sumę od początku roku, to takie podsumowanie w dniu likwidacji wyznacza sumy przychodów i kosztów z działalności gospodarczej. Jeżeli natomiast podatnik nie dokonywał podsumowania zapisów księgi w poszczególnych miesiącach narastająco od początku roku, to w dniu zakończenia działalności gospodarczej musi na oddzielnej stronie w księdze sporządzić zestawienie przychodów i kosztów. W tym celu trzeba wpisać do właściwych kolumn sumy z poszczególnych miesięcy i dodać je.
Czy spis z natury ma wpływ na ustalenie końcowego dochodu?
Podatnik ma obowiązek ustalić finalny dochód. Stanowi on różnicę pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania powiększoną o różnicę pomiędzy wartością remanentu likwidacyjnego i początkowego w danym roku podatkowym (jeżeli wartość remanentu likwidacyjnego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego) lub pomniejszoną o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i likwidacyjnego (jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa).
Spis z natury odgrywa więc ważną rolę w kalkulacji dochodu na dzień zakończenia działalności. Jednak jego głównym celem jest zbadanie faktycznej ilości składników majątku znajdujących się w magazynie podatnika, a następnie uzgodnienie tego stanu z ilością wynikającą z odpowiednich dokumentów księgowych i ewidencji.
Przepisy nie przewidują, aby przy ustaleniu dochodu na dzień likwidacji uwzględniać rzeczowe składniki majątku związanego z wykonywaną działalnością, niebędące środkami trwałymi. Te składniki podatnik zobowiązany jest ująć w wykazie składników majątku na dzień likwidacji. Jednak pozostaje to bez wpływu na rozliczenia podatkowe związane z likwidacją.
A jakie czynności związane z likwidacją podejmują podatnicy prowadzący księgi rachunkowe?
Mają oni obowiązek przeprowadzić na dzień poprzedzający postawienie ich w stan likwidacji inwentaryzację rzeczowych i pieniężnych składników majątku. Jednocześnie podmioty prowadzące pełną rachunkowość muszą dokonać wyceny aktywów po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania. Nie mogą być one wyższe od cen nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Muszą też dokonać kalkulacji rezerw na dodatkowe koszty spowodowane zaniechaniem kontynuowania działalności.
Podstawa prawna
Art. 14 ust. 2 pkt 17, art. 24 ust. 3a ustawy z 26 lipca 1997 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.). Art. 20 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizycznej (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.). Art. 14 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 z późn. zm.).
