Karalność wykroczeń lub przestępstw skarbowych może się przedawnić. Przedawnienie karalności nie jest tożsame z przedawnieniem zobowiązania. Urzędnicy mogą prowadzić egzekucję, mimo że nie mogą ukarać podatnika.
Urzędy skarbowe egzekwują należności podatkowe mimo upływu przedawnienia karalności. Podstawą do takiego działania jest – zdaniem fiskusa – nieprzedawnione zobowiązanie podatkowe.
Niezależni eksperci dają zielone światło dla tej procedury.
– Przedawnienie zaległości podatkowej powoduje automatycznie przedawnienie karalności. W drugą stronę ta zasada nie działa – stwierdza Marek Kolibski, radca prawny, doradca podatkowy, wspólnik w kancelarii KNDP Kolibski, Nikończyk, Dec & Partnerzy.

Terminy ustawowe

Przepisy karne skarbowe dotyczące przedawnienia karalności czynów zabronionych w przypadku przestępstw są powiązane z przepisami podatkowymi dotyczącymi przedawnienia zobowiązań podatkowych. Mariusz Machciński, doradca podatkowy, partner w Stone & Feather Tax Advisory, zwraca uwagę, że terminy przedawnienia takich czynów wynoszą 5 lub 10 lat w zależności od ustawowego zagrożenia karą.
W przypadku przestępstw polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności podatkowych ich karalność ustaje, jeśli przedawniło się zobowiązanie podatkowe. Okres przedawnienia, podobnie jak w przypadku zobowiązań podatkowych, liczy się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności uszczuplonego lub narażonego na uszczuplenie podatku.
– Przedawnienie przestępstwa lub wykroczenia karnego skarbowego nie powoduje automatycznie przedawnienia zaległości podatkowej – stwierdza Marek Kolibski.
Również Agnieszka Tałasiewicz, partner w Ernst & Young, podkreśla, że sytuacja, kiedy przedawnia się karalność czynu zabronionego przed przedawnieniem należności podatkowej nie wpływa w żaden sposób na kwestie egzekucji tej należności.
– Oznacza to, że nie istnieje żadna przeszkoda, aby mimo wygaśnięcia karalności z kodeksu karnego skarbowego nadal egzekwować nieprzedawnioną należność podatkową – argumentuje Agnieszka Tałasiewicz.
Jednocześnie dodaje, że istnieje odwrotna zależność – karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.
Czyli bez względu na przewidziany przez kodeks karny skarbowy termin przedawnienia karalności przestępstwa możliwość ukarania sprawcy wygaśnie również wtedy, gdy wcześniej przedawni się zobowiązanie podatkowe.



Szczególne okoliczności

W Ordynacji podatkowej mamy aż 9 przypadków, gdy bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu lub przerwaniu. Wśród nich – jak wymienia Marek Kolibski – jest wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, która to czynność zawiesza bieg terminu przedawnienia.
Termin przedawnienia po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
Nie ulegają przedawnieniu jedynie zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednak po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.
Mariusz Machciński dla zobrazowania tych regulacji podaje przykład zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Taka sytuacja przerywa okres przedawnienia zobowiązania podatkowego, ale nie przerywa biegu przedawnienia przestępstwa karnego skarbowego.
– W takim przypadku zobowiązanie podatkowe będzie nieprzedawnione mimo przedawnienia się karalności czynu na gruncie kodeksu karnego skarbowego. Podobna sytuacja dotyczy wykroczeń, które przedawniają się po roku od czasu ich popełnienia – mówi Mariusz Machciński.
Z kolei Marek Koliński ostrzega, że często spotykaną i naganną praktyką urzędów skarbowych jest wszczynanie postępowania karnego skarbowego niemającego oparcia w zgromadzonych dowodach tylko po to, aby zawiesić bieg terminu przedawnienia podatku.
Najczęściej postanowienie o wszczęciu jest wydawane w ostatnich miesiącach 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Podatnik niewiele może

Nasza analiza potwierdza, że w niektórych przypadkach organy podatkowe będą miały prawo do określenia wysokości zobowiązania podatkowego, mimo że upłynął termin przedawnienia karalności. Krzysztof Gratka, starszy konsultant w Accreo Taxand, stwierdza, że sytuacja taka wystąpi, gdy postępowanie karne skarbowe nie zostanie wszczęte w terminie roku od popełnienia wykroczenia, natomiast postępowanie w sprawie określenia wysokości zobowiązania podatkowego zostanie zainicjowane i zakończone przed upływem terminu przedawnienia określonego w przepisach Ordynacji podatkowej.
– Tym samym przedawnienie karalności nie może być utożsamiane z upływem terminu do określenia wysokości zobowiązania podatkowego, gdyż organy podatkowe mogą konsekwentnie egzekwować należności – tłumaczy Krzysztof Gratka.
Co w takim przypadku może podatnik? Według Mariusza Machcińskiego podatnik w takich sytuacjach ma ograniczone pole działania. To, co na pewno może zrobić, to sprawdzić, czy w sprawie nie występują mimo wszystko okoliczności łagodzące.
Warto także zweryfikować i sprawdzić działania organów podatkowych pod kątem dopięcia przez nie wszystkich wymogów proceduralnych dla egzekucji zobowiązań podatkowych.