12 kwietnia weszło w życie rozporządzenie nr 282/2011 do dyrektywy VAT. Uchyliło ono poprzednie rozporządzenie, a będzie się je stosować od 1 lipca. Przez 2,5 miesiąca nie obowiązuje żadne rozporządzenie UE w tym zakresie.
Poza licznymi nowelizacjami VAT w przepisach krajowych, również ustawodawca europejski nie pozwala podatnikom się nudzić. Od 1 lipca będzie stosowane nowe rozporządzenie ustanawiające środki wykonawcze do VAT (nr 282/2011). Problem w tym, że nowe rozporządzenie UE weszło w życie 12 kwietnia, uchylając jednocześnie poprzednie nr 1777/2005 z 17 października 2005 r. Jednak nowe regulacje podatnicy zastosują dopiero od początku lipca. I tak pojawił się problem, co z okresem od 12 kwietnia do 30 czerwca.
Według Andrzeja Nikończyka, doradcy podatkowego, partnera w Kancelarii KNDP, w tym czasie nie obowiązują ani dotychczasowe rozporządzenie, ani nowe.
– Może to powodować liczne problemy dla podatników, w szczególności w transakcjach międzynarodowych czy u osób świadczących usługi elektroniczne, które definiowane są w tych aktach – ostrzega Andrzej Nikończyk.
Zasada ciągłości
Wydaje się, że w nowym rozporządzeniu unijnym zabrakło przepisów przejściowych stanowiących wprost o tym, które przepisy obowiązują w okresie między 12 kwietnia a 30 czerwca 2011 r.
Zoja Choromańska, konsultant w TPA Horwath, uważa, że biorąc pod uwagę zasadę ciągłości prawa, intencją legislatora było uchylenie starego rozporządzenia od 1 lipca 2011 r., tj. w dniu, od którego nowe rozporządzenie będzie miało zastosowanie.
Maria Kukawska, partner w Stone & Feather Tax Advisory, zwraca uwagę, że polska ustawa o VAT uwzględniała zmiany wynikające z poprzedniego rozporządzenia Rady 1777/2005. W ustawie znajdują się nawet bezpośrednie odwołania do tego rozporządzenia. Jednak niezależnie od zmian w ustawie o VAT, które powodowane są rozporządzeniami wykonawczymi Rady, trzeba przypomnieć, że rozporządzenia obowiązują bezpośrednio (nie jest wymagana ich dodatkowa implementacja).
– Rozporządzenie w kształcie wspólnotowym będzie stosowane w Polsce od 1 lipca 2011 r. Na razie polskie przepisy o VAT mogą zachować obecne odwołania do poprzedniego rozporządzenia – co de facto będzie oznaczało, że stare rozporządzenia będzie wkomponowane w ustawę o VAT do 1 lipca – stwierdza Maria Kukawska.
Nowe definicje
Nowe rozporządzenie UE wprowadza od dawna oczekiwaną definicję siedziby czy stałego miejsca prowadzenia działalności, ale również – jak podkreśla Andrzej Nikończyk – nakłada na podatników obowiązki związane z weryfikacją statusu czy charakteru, w jakim działa kontrahent.
Maria Kukawska ocenia te zmiany jako techniczne czy wręcz polegające na doprecyzowaniu definicji stosowanych na potrzeby ustawy o VAT.
– Dla niektórych jednak podmiotów jednak niewielkie zmiany definicyjne mogą spowodować zasadnicze zmiany w opodatkowaniu VAT – mówi Maria Kukawska.
Ekspert dodaje, że definicja miejsca siedziby działalności gospodarczej podatnika wskazuje, że ma to być miejsce, gdzie podejmowane są kluczowe dla przedsiębiorstwa decyzje. Może być to miejsce zupełnie inne niż adres siedziby rejestrowej podatnika.
Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy, partner w MDDP, analizując tę definicję stwierdza, że w przypadku gdy wskazane kryteria nie pozwalają z całą pewnością ustalić miejsca siedziby podatnika, decydującym kryterium jest miejsce, gdzie zapadają istotne decyzje dotyczące zarządzania.
Zoja Choromańska dodaje, że podatnicy będą musieli zweryfikować miejsce siedziby przedsiębiorstwa, np. w sytuacji, gdy zarząd firmy podejmujący istotne decyzje przebywa w innym państwie niż to, w którym mieści się zarejestrowana siedziba jednostki.
Rozporządzenie stanowi wprost, że sam adres pocztowy nie może być uznany za miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, co oznacza to, że weryfikacji w celu ustalenia siedziby usługobiorcy nie będzie można raczej ograniczać do sprawdzenia jedynie wyciągu z rejestru handlowego klienta.
Pole do różnych interpretacji otwiera również definicja usług restauracyjnych i cateringowych. Dość jasno rozporządzenie stwierdza, że w obu tych przypadkach, co oczywiste, musi występować istotny element usług wspomagających/pozwalających na konsumpcję.
– Brak elementu usługowego oznacza, że nie mamy do czynienia z usługą, a z dostawą towarów – tłumaczy Maria Kukawska.
Nasza rozmówczyni spodziewa się, że kwestia istnienia bądź nieistnienia elementu usługowego będzie przedmiotem ożywionej dyskusji z organami podatkowymi.
Polska ustawa o VAT w obecnym kształcie wspomina o usługach gastronomicznych czy nabywaniu gotowych posiłków. Warto zatem – jak podpowiada Maria Kukawska – by nowelizacja przewidując ewentualny chaos nazewniczy, z góry wprowadziła zmiany w tym zakresie, tak by dostosować polskie przepisy do terminologii unijnej.
Dodatkowe obowiązki
Podstawowym celem rozporządzenia UE nr 282/ 2011jest zapewnienie jednolitego stosowania systemu VAT. Na ten aspekt zwraca uwagę Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy, partner w MDDP. Wskazuje ona, że oprócz kwestii regulowanych w dotychczas obowiązującym rozporządzeniu z 2005 r. nowe określa zasady interpretacji przepisów dyrektywy w wielu nowych tematach. Co istotne, w niektórych z nich nakładając na podatników zestaw nowych obowiązków.
– Ciekawym zagadnieniem jest sposób weryfikacji statusu usługobiorcy – mówi Agnieszka Bieńkowska.
Rozporządzenie zobowiązuje usługodawcę do ustalenia, czy nabywając usługę, działa on jako podatnik. O ile usługodawca nie posiada odmiennych informacji, może uznać, że nabywca usługi prowadzący działalność na terenie Unii ma status podatnika, jeżeli nabywca ten przekazał mu swój numer VAT i usługobiorca uzyska potwierdzenie ważności tego numeru, a także dane w zakresie nazwy i adresu przypisanych temu numerowi.
– W Polsce dane takie można uzyskać w Ministerstwie Finansów, w departamencie wymiany informacji o VAT – podpowiada Agnieszka Bieńkowska.
W przypadku klientów spoza Unii dane te należy ustalać na podstawie zaświadczenia wydanego przez właściwe organy podatkowe usługobiorcy, potwierdzające, że prowadzi on działalność gospodarczą i na uprawnienie do otrzymania zwrotu VAT w trybie przepisów o zwrocie tego podatku dla firm zagranicznych niemających siedziby na terytorium Wspólnoty.