Przekazanie majątku w testamencie zapisem windykacyjnym będzie objęte podatkiem od spadków i darowizn.
Zapis windykacyjny to nowa forma rozporządzenia majątkiem w testamencie. Ma umożliwić przekazanie spadkobiercy konkretnych przedmiotów, np. mieszkania córce, a firmy synowi, co do tej pory nie było możliwe w polskim prawie.
Osoba, która otrzyma zapis windykacyjny, będzie płacić podatek od spadków i darowizn. Przepisy zrównują bowiem podatkowo zapis z dziedziczeniem ustawowym lub testamentowym, zapisem zwykłym czy poleceniem testamentowym. Zwolniona z podatku będzie najbliższa rodzina, tj. małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha.
Różnica między zapisem zwykłym a windykacyjnym będzie dotyczyć jedynie momentu powstania obowiązku podatkowego. Przy zapisie zwykłym obowiązek podatkowy powstaje dopiero z chwilą jego wykonania. Przy zapisie windykacyjnym obowiązek podatkowy powstanie z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
– Osoba otrzymująca składniki majątkowe zapisem windykacyjnym może być zobowiązana zgłosić je do opodatkowania, jeszcze zanim faktycznie wejdzie w ich posiadanie – ostrzega Marcin Sikora, doradca podatkowy w Kancelarii Sikora i Wspólnicy.
Nowelizacja kodeksu cywilnego, która wprowadza te zmiany, została uchwalona przez Sejm i czeka na rozpatrzenie przez Senat.
Katalog zdarzeń podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn zostanie rozszerzony. Zmiana jest efektem wprowadzenia do kodeksu cywilnego nowej formy rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci, tj. zapisu windykacyjnego. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca będzie mógł postanowić, że oznaczona osoba nabędzie przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Jak wyjaśnia Joanna Szydlik, adwokat z zespołu kancelarii adwokackich RS Adwokaci, przedmiotem zapisu windykacyjnego może być: rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawa majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności.
Takie nabycie np. samochodu, domu czy akcji nie będzie obojętne podatkowo. W ustawie o podatku od spadków i darowizn zapis windykacyjny zostanie objęty opodatkowaniem na równi z dziedziczeniem ustawowym lub testamentowym, zapisem zwykłym, czy poleceniem testamentowym.
Uchwalone przez Sejm zmiany w przepisach czekają teraz na rozpatrzenie w Senacie.
Obowiązek podatkowy
Marcin Sikora, doradca podatkowy w Kancelarii Sikora i Wspólnicy, podkreśla, że należy zwrócić uwagę na ważną różnicę pomiędzy zapisem windykacyjnym i dotychczas funkcjonującym zapisem zwykłym, skutkującą w sposobie opodatkowania. W przypadku zapisu windykacyjnego własność składników majątkowych nim objętych będzie przechodzić na nabywcę już w momencie otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy. Tymczasem zapis zwykły skutkuje jedynie zobowiązaniem spadkobiercy do jego wykonania.
– Różnica ta będzie miała również odzwierciedlenie w odmiennych zasadach powstawania obowiązku podatkowego – dodaje Marcin Sikora.
Przy zapisie zwykłym obowiązek podatkowy powstaje dopiero z chwilą jego wykonania. Natomiast przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego obowiązek podatkowy powstanie z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
– Pomimo że nabycie przedmiotu zapisu nastąpi już z chwilą śmierci spadkodawcy, to moment powstania obowiązku podatkowego powinien być przesunięty, tak jak to przewidziano w nowelizacji – mówi Kamil Łukasik, prawnik w kancelarii Chałas i Wspólnicy.
Wynika to z tego, że uprawniony z zapisu windykacyjnego może przysporzenia nie przyjąć. Nie może zatem dochodzić do sytuacji, gdy w takich okolicznościach powstawanie obowiązek podatkowy.
– Z drugiej strony należy pamiętać, że przy nabyciu składników majątkowych na skutek zapisu windykacyjnego może być konieczne ich zgłoszenie do opodatkowania, jeszcze zanim faktycznie wejdziemy w ich posiadanie – stwierdza Marcin Sikora.



Zwolnienia z podatku
Nie w każdym przypadku nabywca majątku w drodze zapisu windykacyjnego będzie musiał rozliczyć się z fiskusem. Także przy tym sposobie nabycia będzie funkcjonować całkowite zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny, tj. małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy.
– Osoby te skorzystają ze zwolnienia pod warunkiem zgłoszenia nabycia naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, postanowienia częściowego stwierdzającego nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia – wyjaśnia Joanna Szydlik.
Przy braku zgłoszenia zapis windykacyjny będzie opodatkowany na ogólnych zasadach (w sposób określony dla nabywców zaliczonych do tzw. I grupy podatkowej). Nasza rozmówczyni przypomina, że w takiej sytuacji podstawę opodatkowania będzie stanowić wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia (przy nabyciu w drodze zapisu windykacyjnego będzie to chwila otwarcia spadku) i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
W przypadku gdy osoba, na rzecz której zostanie uczyniony zapis windykacyjny, zostanie obciążona obowiązkiem wykonania zapisu zwykłego, wartość obciążenia z tego tytułu będzie stanowiła ciężar zapisu.
– Dodatkowo podstawę opodatkowania przy zapisie windykacyjnym będzie można pomniejszyć m.in. o koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, koszty pogrzebu, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów i poleceń zamieszczonych w testamencie czy wypłaty z tytułu zachowku – wylicza Joanna Szydlik.
Ulga mieszkaniowa
W przypadku gdy podatnik w drodze zapisu windykacyjnego nabędzie nieruchomość będzie miała zastosowanie tzw. ulga mieszkaniowa. Na ten aspekt zwraca uwagę Marlena Kucińska, radca prawny. Ulga dotyczy nabycia własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie.
– Ulga ta pozwala nie płacić podatku od nieruchomości do 110 mkw. powierzchni użytkowej i po spełnieniu określonych warunków ma zastosowanie do nabywców ze wszystkich trzech grup podatkowych – wyjaśnia Marlena Kucińska.
Nasza rozmówczyni wskazuje, że w przypadku większości osób zaliczanych do I grupy podatkowej ulga ma zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy osoby te nie korzystają z pełnego zwolnienia od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Całkowitym zwolnieniem z podatku nie zostali objęci znajdujący się w I grupie podatkowej: zięciowie, synowe oraz teściowie.
Zmiany w przepisach mają wejść w życie po pół roku od ich ogłoszenia. Nowe regulacje podatkowe będą dodatkowo wymagały modyfikacji wzorów formularzy podatkowych do rozliczenia podatku od spadków i darowizn. Konieczne będzie ich uzupełnienie o nowy tytuł nabycia, jakim ma być zapis windykacyjny.