Wspólnicy powinni analizować akty notarialne związane z umowami spółek, bowiem podatek od przekształceń spółek mógł zostać pobrany w zawyżonej kwocie. Podatnicy mogą odzyskać nadpłatę podatku od czynności cywilnoprawnych.
Problem związany z ustaleniem prawidłowej podstawy opodatkowania od przekształceń spółek wynika z regulacji obowiązujących przed 2009 rokiem. Do tamtego roku przekształcenie spółek na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych podlegało podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC) jako zmiana umowy spółki. Podatek wynosił 0,5 proc. Przy ustalaniu właściwej podstawy opodatkowania w niektórych spółkach dokładnej analizy wymagało wiele aktów notarialnych związanych z określeniem kwot wkładów do spółek czy zmianami wartości kapitału zakładowego.
Obecnie w związku z nowelizacją przepisów podatkowi nie podlegają umowy spółki i ich zmiany, które związane są z łączeniem spółek kapitałowych.
Podstawa opodatkowania
Zgodnie z przepisami ustawy o PCC (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym do końca 2008 roku za zmianę umowy spółki uważano m.in. przekształcenie, podział lub łączenie spółek (także kapitałowych), jeżeli ich wynikiem było zwiększenie majątku spółki lub podwyższenie kapitału zakładowego. Podstawę opodatkowania stanowiła wartość majątku wniesionego do spółki lub wartość kapitału zakładowego.
Filip Siwek, szef departamentu podatkowego w Kancelarii Prawnej Skoczyński Wachowiak Strykowski, zauważa, że zgodnie z tym przepisem obliczenie wysokości podatku wydawało się nieskomplikowane i od kwoty podwyższenia kapitału zakładowego w spółce przejmującej lub kwoty kapitału zakładowego w spółce nowo zawiązanej pobierano 0,5-proc. podatek.
W przypadku połączeń podatek był pobierany przez notariusza podczas sporządzania aktu notarialnego dotyczącego połączenia.
– Pobierając podatek, notariusze mogli nie mieć wystarczających danych pozwalających na pobranie niższej kwoty – dodaje Filip Siwek.
Mariusz Unisk, doradca podatkowy w Instytucie Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy, podkreśla, że na gruncie nieprecyzyjnego poprzedniego brzmienia przepisów „wartość majątku wniesionego do spółki” należało odnosić jako podstawę opodatkowania wyłącznie do spółki osobowej, a „wartość kapitału zakładowego” jako podstawę opodatkowania spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia lub połączenia.
Marek Kolibski, doradca podatkowy, radca prawny, wspólnik w kancelarii KNDP, podkreśla, że jeśli przejęcie było zrównane ze zmianą umowy spółki, to podstawę opodatkowania stanowiła wartość kapitału zakładowego, o którą był podwyższany kapitał zakładowy spółki przejmującej (przy połączeniu w drodze przejęcia przez istniejącą spółkę) lub spółki nowo zawiązanej (przy połączeniu przez zawiązanie nowej spółki).
Aby uniknąć podwójnego opodatkowania kapitału zakładowego przejmowanej spółki, do końca 2008 roku istniał mechanizm wyłączenia z podstawy opodatkowania wartości kapitału zakładowego spółki przejmowanej.
Zmniejszenie podatku
Jak wyjaśnia Jan Furtas, konsultant podatkowy w Instytucie Studiów Podatkowych, przepisy pozwalały odliczyć od podstawy opodatkowania wartość wkładów spółki osobowej albo wartość kapitału zakładowego spółki kapitałowej wynikających z umowy spółki lub jej zmiany, związanej m.in. z łączeniem spółek, która była opodatkowana PCC przed dokonaniem tych czynności.
W sytuacji jednak gdy dokonanie czynności cywilnoprawnej odbywa się w formie aktu notarialnego, obowiązek obliczenia, poboru i wpłaty podatku ciąży na notariuszach, którzy jako płatnicy odpowiedzialni są za pobór podatku. Powinni oni wziąć pod uwagę wszelkie odliczenia wpływające na obliczenie wysokości podstawy opodatkowania.
Jak tłumaczy Filip Siwek, wysokość PCC pobranego przez notariusza od podwyższenia kapitału zakładowego wynika z każdego kolejnego aktu notarialnego. W niektórych spółkach może to być nawet kilkanaście aktów notarialnych. Dlatego w niektórych przypadkach prawidłowe ustalenie możliwego odliczenia mogło być skomplikowane, gdyż wymagało sprawdzenia wszystkich poprzednich aktów, czy podatek był pobrany.
Zdaniem Macieja Zaręby, doradcy podatkowego w KPMG, nie można wykluczyć, że wskutek błędu podstawa opodatkowania nie została ustalona w prawidłowej wysokości.
Na uwadze trzeba mieć przy tym obowiązki wynikające z ustawy – Prawo o notariacie. Notariusz sporządzający akt notarialny dotyczący połączenia powinien wyjaśnić, dlaczego PCC z tego tytułu podlega pobraniu w takiej, a nie innej wysokości. Przed pobraniem PCC z tytułu połączenia notariusz powinien w szczególności zwrócić uwagę, że podstawa opodatkowania powinna zostać pomniejszona o kwoty już opodatkowane przed połączeniem.
– Jednocześnie notariuszowi powinny zostać dostarczone wszelkie wymagane informacje odnośnie do kwot wkładów czy kapitału zakładowego opodatkowanych PCC przed połączeniem – dodaje Maciej Zaręba.
Zwrot nadpłaty
Jak mówi Mariusz Unisk, braki w dokumentacji przedstawionej przez podatnika oraz ryzyko po stronie notariusza skutkowały często poborem podatku w wysokości wyższej od należnej.
– Warto zatem przeanalizować wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych pobieranego przez notariuszy podczas połączeń spółek dokonanych przed 2009 rokiem. Może się okazać, że podatek został nadpłacony i są podstawy do jego zwrotu – dodaje Filip Siwek.
Jeśli więc spółka przejmująca lub nowo zawiązana uzna, że notariusz pobrał PCC z tytułu połączenia nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, to może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty do urzędu skarbowego na podstawie art. 75 par. 1 Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).