Podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem osobistym. Oznacza to, że podatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód. Każdy dochód trzeba rozliczyć przed organem podatkowym i wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym.

Źródła przychodów

Opodatkowaniu PIT podlegają wszelkie uzyskane w roku podatkowym przychody z wyjątkiem zwolnionych z podatku bądź od których na podstawie Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Z kolei źródłami przychodów są: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta; działalność wykonywana osobiście; pozarolnicza działalność gospodarcza; działy specjalne produkcji rolnej; najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze; kapitały pieniężne i prawa majątkowe; odpłatne zbycie nieruchomości i praw majątkowych związanych z nieruchomościami oraz innych rzeczy; inne źródła.
Przykład 1
Opodatkowanie duchownych
Wikariusz rozpocznie pracę w parafii w grudniu 2009 r. Czy będzie mógł płacić podatek w formie ryczałtu?
Tak. Podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych opłacają osoby duchowne prawnie uznanych wyznań, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim.
Stawki ryczałtu zarówno od przychodów proboszczów, jak i przychodów wikariuszy, określone są kwotowo w załącznikach do ustawy o ryczałcie ewidencjonowanym. Ich wysokość uzależniona jest od liczby mieszkańców parafii.
Wysokość ryczałtu ustalana jest w drodze decyzji naczelnika urzędu skarbowego.



Ustawa o PIT definiuje także pojęcie przychodów. Są nimi otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Od tej zasady jest jednak kilka wyjątków. Dotyczą one przychodów z następujących źródeł: z pozarolniczej działalności gospodarczej; z działów specjalnych produkcji rolnej; z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 ustawy o PIT; z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy; nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

Obliczanie podatku

W zależności od źródła uzyskanego przychodu podatnik będzie musiał zapłacić podatek albo według zasad ogólnych, tzn. skali PIT ze stawkami 18 i 32 proc., albo według stawek zryczałtowanych.
Ustawa o PIT poza skalą PIT (patrz ramka) przewiduje następujące sposoby obliczania podatku:
● 19-proc. podatek od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej (tzw. liniowy PIT; wybór tego sposobu opodatkowania następuje poprzez pisemne oświadczenie złożone przez podatnika; dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł),
● ryczałty; dochodów (przychodów), od których pobiera się podatek w formie ryczałtu, nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł (np. 10-proc. PIT od wygranych w grach i konkursach, 75-proc. PIT od przychodów nieujawnionych lub nieznajdujących pokrycia w źródłach ujawnionych, 19-proc. PIT z odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej). Chodzi o ryczałty wymienione w art. 30 i 30a ustawy o PIT,
● 19-proc. podatek od dochodów z kapitałów pieniężnych, np. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych (dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł),
● 19-proc. podatek od dochodu uzyskanego z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych związanych z nieruchomościami nabytych po 31 grudnia 2006 r. (jeżeli nabycie nieruchomości i praw majątkowych nastąpiło do 31 grudnia 2006 r. opodatkowanie następuje według 10-proc. podatku płaconego od przychodu).



Ryczałt ewidencjonowany

Podatnicy, którzy wybrali rozliczenia z fiskusem w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, też będą musieli wypełnić roczne zeznanie podatkowe. Opodatkowaniu ryczałtem podlegają przychody osób fizycznych z pozarolniczej działalności gospodarczej, w tym również, gdy działalność ta jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych oraz w formie spółki jawnej osób fizycznych. Ryczałt można również płacić od przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze.
Warto wiedzieć, że ryczałt płacony jest od przychodu. Zatem podatnik nie ma możliwości uwzględniania kosztów uzyskania przychodów.
Przykład 2
Stawki ryczałtu
Podatnik planuje od stycznia 2010 r. rozpocząć prowadzenie małej firmy. Chce rozliczać się na zasadach ryczałtu. Czy stawki tego podatku zostały określone w ustawie?
Tak. Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zależą od rodzaju prowadzonej firmy i wynoszą:
● 20 proc. przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów, a także przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze od nadwyżki ponad kwotę stanowiącą równowartość 4 tys. euro (13 510 zł w 2009 roku),
● 17 proc. przychodów ze świadczenia niektórych usług niematerialnych m.in. pośrednictwa w handlu hurtowym, hoteli, wynajmu samochodów osobowych,
● 8,5 proc. od przychodów m.in. z działalności usługowej, w tym od przychodów z działalności gastronomicznej w zakresie sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5 proc.; od przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze do kwoty stanowiącej równowartość 4 tys. euro (13 510 zł w 2009 roku),
● 5,5 proc. od przychodów m.in. z działalności wytwórczej, robót budowlanych,
● 3 proc. od przychodów m.in. z działalności usługowej w zakresie handlu oraz z działalności gastronomicznej.
Z ryczałtu nie mogą korzystać podatnicy osiągający w całości lub w części przychody m.in. z tytułu prowadzenia aptek, działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych, działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych.



Karta podatkowa

Ostatnią formą rozliczeń podatkowych w zakresie PIT jest karta podatkowa. Opodatkowanie w formie karty podatkowej następuje na wniosek podatnika.
Wniosek za dany rok podatkowy, podatnik składa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż do 20 stycznia roku podatkowego, a jeżeli podatnik rozpoczyna działalność w trakcie roku podatkowego – przed rozpoczęciem działalności.
Przykład 3
Rozliczenia kartowiczów
Podatnik jest w trakcie zakładania firmy. Będzie opłacał kartę podatkową. Czy wysokość podatku ustali urząd skarbowy?
Tak. Stawki karty podatkowej określone są kwotowo.
Ich wysokość uzależniona jest od: rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników, liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność gospodarcza.
Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej ustalana jest w drodze decyzji naczelnika urzędu skarbowego odrębnie na każdy rok podatkowy.
Karta podatkowa jest najprostszą formą rozliczeń. Podatnicy są zwolnieni z obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.
Ważne
Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, opodatkowaniu podlega suma dochodów ze wszystkich źródeł
Podstawa prawna
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowego od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
Ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).