Poza właściwą ceną sprzedaży strony transakcji mogą umówić się, że nabywca przekaże sprzedawcy (usługodawcy) dodatkowe świadczenia, najczęściej pieniężne. W jaki sposób właściwie ustalać podstawę opodatkowania VAT takich transakcji?
Zasady określania podstawy opodatkowania świadczenia określa art. 29 ust. 1 ustawy o VAT.
Przepis ten wprowadza regułę generalną właściwą dla większości transakcji odpłatnych, zgodnie z którą podstawą opodatkowania jest obrót – a zatem kwota należna z tytułu sprzedaży netto. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy.
Tak sformułowany przepis oznacza, że w przypadku gdy poza samą ceną strony transakcji umówiły się, że nabywca – w efekcie dokonanej transakcji, przekaże sprzedawcy (usługodawcy) jeszcze dodatkowe świadczenia, najczęściej pieniężne, wówczas wartość tych świadczeń powinna zostać uwzględniona w podstawie opodatkowania wykonanej usługi czy sprzedanego towaru. Zatem w przypadku gdy podatnik np. wykonał usługę i w ramach odpłatności za tę usługę otrzymał kwotę pieniężną oraz inne świadczenie – kwotą należną jest wartość całego świadczenia, które jest należne od nabywcy usługi. Obejmuje to także wartość świadczeń osób trzecich, jeżeli jako efekt świadczenia przez podatnika są one należne. Ale – co ma znaczenie krytyczne – należność ta musi wynikać z tej konkretnej czynności opodatkowanej. Tym samym oznacza to, że jeżeli nabywca przekazuje na rzecz dostawcy (świadczącego usługę) pewne kwoty pieniężne, które nie są bezpośrednio związane z daną czynnością opodatkowaną, wówczas takie kwoty nie będą stanowić elementu składowego świadczenia, do którego nabywca jest zobowiązany w związku z wykonaną przez kontrahenta czynnością opodatkowaną. A zatem nie staną się elementem obrotu wynikającego z danej czynności.
Przykładem zastosowania omawianej regulacji jest przypadek, gdy strony transakcji rozdzielają w sposób bezzasadny wartość należności na kwotę należności i odsetki. Gdy odsetki nie mają charakteru karnego względnie odszkodowawczego, wówczas mogą stanowić w istocie element składowy ceny, co oznacza, że ich wartość wejdzie do podstawy opodatkowania wykonanej przez podatnika czynności, co potwierdził SN w wyroku z 26 maja 2000 r. (sygn. akt III RN 166/99). Sąd uznał, że odsetki związane z rozłożeniem zapłaty ceny należnej na raty stanowią w istocie rzeczy element składowy tej ceny i dlatego nie mogą być traktowane jako świadczenie uboczne z tytułu opóźniania się dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego.
Tomasz Michalik
doradca podatkowy, partner w MDDP