- Obecny model egzekucji się nie sprawdza. Zanim jednak wdrożymy w życie zupełnie nową ustawę (a mamy takie plany), potrzebne są zmiany punktowe, już od 1 stycznia 2021 r. - mówi Arkadiusz Jedynak, dyrektor departamentu poboru podatków w Ministerstwie Finansów.
ikona lupy />
DGP
Ministerstwo Finansów zapowiedziało w ostatnim czasie wprowadzenie wielu zmian do przepisów o egzekucji należności administracyjnych. Część z nowości dotyczyć ma reformy struktury organów odpowiedzialnych za pobór zaległego podatku, pozostałe mają na celu przyśpieszenie i ułatwienie prowadzenia postępowania przeciw zobowiązanemu. Co więc ma się zmienić?
Obecnie za egzekucję zaległego podatku odpowiedzialne są zarówno terenowe urzędy skarbowe, jak i urzędy wyspecjalizowane, które obsługują największych podatników. Naszym zdaniem tak określony system nie do końca się sprawdza i dlatego potrzebna jest reforma. Docelowo chcemy więc, aby pobór zaległego podatku pozostawał w kompetencji terenowych urzędów skarbowych. Przemawia za tym prosty rachunek przychodów i kosztów. Urzędnicy pracujący w wyspecjalizowanych urzędach skarbowych odpowiedzialni są wprawdzie za obsługę dużej liczby tytułów wykonawczych, ale jednak ciągle liczby te są znacząco mniejsze niż w pozostałych urzędach. Jednocześnie porównanie wskaźnika efektywności egzekucji przemawia za lokalnymi urzędami skarbowymi, które mimo większej liczby spraw do obsłużenia, potrafią wyegzekwować większe kwoty zaległej daniny.
Kiedy możemy liczyć na wejście w życie nowej struktury organów egzekucyjnych?
Założeniem jest, by doszło do tego już 1 stycznia 2021 r. Planujemy przeprowadzić zmiany w drodze rozporządzenia, więc taki termin jest jak najbardziej realny. Nie wykluczamy jednak opóźnienia z uwagi na epidemię COVID-19.
Pomysł na nową strukturę organów egzekucyjnych budzi jednak kontrowersje wśród urzędników administracji skarbowej…
Rozumiemy pewne kontrowersje i niepokój, które może budzić reforma, ale naszym zdaniem jest ona niezbędna, aby zwiększyć kwoty egzekwowanych przez KAS zaległych podatków. Chciałbym też uspokoić, że celem zmian nie są zwolnienia pracowników.
Na przełomie 2019 i 2020 r. głośno było o tzw. projekcie Reality. Wtedy również lansowano zmiany w strukturze egzekucji, aby osiągnąć opisane przez pana cele. Szły one jednak w zupełnie innym kierunku. Coś się zmieniło?
Tak, tamta koncepcja jest już nieaktualna. Nie oznacza to jednak, że porzuciliśmy inne komponenty projektu Reality. Przypomnę, że planowaliśmy scalenie komórek egzekucyjnych w urzędach skarbowych, a w perspektywie trzech lat powstać miały wyspecjalizowane wojewódzkie urzędy egzekucji administracyjnej. Z tego ostatniego nie rezygnujemy, choć prawdopodobnie działanie to nie zostanie zrealizowane w ciągu najbliższych trzech lat. Samo scalenie komórek egzekucyjnych w poszczególnych urzędach miało być dobrowolne i jak wynikało z informacji, które otrzymaliśmy, nie cieszyło się wielkim zainteresowaniem. Nie opłacało się więc brnąć dalej w pierwotną koncepcję, która wymagała wdrożenia odpowiednich zmian w systemach informatycznych itp. Pierwotne cele chcemy osiągnąć innymi metodami. Obciążenie pracą poszczególnych pracowników komórek egzekucji zmaleje, niższe będą koszty poboru zaległej daniny, a urzędnicy skoncentrują się na trudnych i bardziej skomplikowanych postępowaniach egzekucyjnych.
Zapewniam też, że nie porzuciliśmy tych komponentów projektu Reality, które dotyczą systemów informatycznych. Systemy te będą działać w sposób zautomatyzowany i w taki właśnie sposób przeszukiwać będą bazy dostępne organom egzekucyjnym.
A co z planem zajmowania odpowiedniej kwoty na rachunku bankowym na poczet zaległości wynoszącej do 500 zł?
Nie rezygnujemy z niego. Chcemy również, by docelowo zobowiązany otrzymywał z urzędu skarbowego informację o zajęciu rachunku bankowego za pośrednictwem poczty hybrydowej. Pracujemy także nad automatycznym i elektronicznym pozyskiwaniem informacji o majątku zobowiązanego z ewidencji prowadzonych przez inne organy administracji publicznej.
Jakie zyski przyniesie reforma? Mam na myśli m.in. obciążenie pracą urzędników, liczby dotyczące tytułów wykonawczych i wyegzekwowanych kwot podatku. Czy są szacunki, które by tego dotyczyły?
Oczywiście, że tak. W 2019 r. 101 pracowników wyspecjalizowanych urzędów skarbowych miało do załatwienia 145 323 tytuły wykonawcze, co daje średnio 1439 tytułów na etat. W tym samym czasie pozostałe urzędy skarbowe, zatrudniając 4117 osób, miały do załatwienia niemal 18 mln spraw, co w przeliczeniu na etat dało 4353 tytułów. Są to oczywiście dane średnie, obrazują jednak konieczność innego – bardziej wyrównanego – wykorzystania potencjału pracowników.
Zwraca też naszą uwagę efekt finansowy. Urzędy wyspecjalizowane wyegzekwowały 832 mln zł, podczas gdy pozostałe 4,8 mld zł, z czego same tylko duże urzędy skarbowe – 2,3 mld zł. Udział tytułów wykonawczych zakończonych przez zapłatę w okresie 90 dni przy zastosowaniu jednego środka egzekucyjnego w wyspecjalizowanych urzędach oscyluje wokół 14 proc., wobec średnio 18 proc. wskaźnika w pozostałych urzędach skarbowych.
Jak do tych zmian, o których rozmawiamy, mają się inne – również planowane w zakresie w egzekucji administracyjnej?
Są wobec siebie komplementarne. Tak jak wspomniałem, obecny model egzekucji się nie sprawdza. Sama ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ma już prawie 55 lat i z całą pewnością nie przystaje do obecnych realiów, chociażby w zakresie zupełnie nieżyciowych przepisów o wyłączeniach spod egzekucji. Zanim jednak wdrożymy w życie zupełnie nową ustawę (a mamy takie plany), potrzebne są zmiany punktowe. Redakcja DGP opisywała niedawno projekt nowelizacji ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej i innych ustaw, który ma na celu odformalizowane tymczasowego zajęcia ruchomości należących do dłużnika. Do wykazu prac legislacyjnych trafił też kolejny projekt nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ma on na celu m.in. prostszą egzekucję z nieruchomości, uzyskanie podstawy do wyszukiwania informacji o majątku wspólnym małżonków i ich ustroju małżeńskim, automatyczne uzyskiwanie danych z Rejestru Należności Publicznoprawnych.
Planowane zmiany w postępowaniu egzekucyjnym w administracji
Jaki dokument Czego dotyczy Na jakim jest etapie
Założenia do projektu nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – Organ będzie mógł prowadzić egzekucję nie tylko z wynagrodzenia za pracę, ale również ze świadczenia chorobowego wypłacanego przez pracodawcę w okresie zatrudnienia.– Koszty upomnienia będą przedawniały się wraz z wygaśnięciem należności pieniężnej objętej tym upomnieniem. – Organy egzekucyjne będą mogły automatycznie uzyskiwać dane z Rejestru Należności Publicznoprawnych. – Organ egzekucyjny będzie mógł automatycznie weryfikować dane zawarte w tytule wykonawczym z danymi zawartymi w KRS. – Organ będzie mógł uzyskiwać dane m.in. o składnikach majątku małżonka dłużnika, jeśli będą mieli wspólność majątkową.– Dłużnicy podatkowi, którzy zapłacą przelewem, będą mieli niższą stawkę opłaty egzekucyjnej niż płacący gotówką. – Usprawniona zostanie egzekucja z nieruchomości. Na razie są to założenia. Zostały przedstawione w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów.Rząd planuje przyjąć projekt nowelizacji w I kw. 2021 r.
Rozporządzenie zmieniającego strukturę organów egzekucyjnych Krajowej Administracji Skarbowej MF chce, aby jedynymi organami odpowiedzialnymi za egzekucję niepobranych danin publicznoprawnych (np. podatków i składek na ubezpieczenie społeczne) były terenowe urzędy skarbowe. Obecnie odpowiadają za to urzędy terenowe oraz urzędy wyspecjalizowane, które obsługują największych podatników Projekt nie został jeszcze zaprezentowany, ale MF chce, aby wszedł on w życie już od 1 stycznia 2021 r. Data ta może zostać przesunięta z uwagi na epidemię koronawirusa.
Reforma Egzekucji Administracyjnej Legislacja, Informatyzacja, Transformacja – zarzucony częściowo projekt tzw. Reality MF nadal chce docelowo:– utworzyć wojewódzkie urzędy egzekucji administracyjnej,– zajmować środki na rachunku bankowym na poczet zaległości wynoszącej do 500 zł. Na razie są to wyłącznie założenia, które nie zostały nawet wpisane do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. MF częściowo zrezygnowało z pierwotnie przedstawionej koncepcji, ale część rozwiązań (m.in. wymienione obok) zostanie włączona do innych projektów.
Nowelizacja ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej i innych ustaw Przewiduje, że fiskus będzie mógł tymczasowo, na 36 godzin, zajmować ruchomości (np. samochody). Projekt nie został jeszcze przekazany do konsultacji publicznych.