Do naszego referatu podatkowego wpłynęło pismo o umorzenie zaległości w podatku od nieruchomości, które zostało złożone przez spadkobiercę dłużnika. Postępowanie w tej sprawie przeciwko spadkobiercy nie było dotąd prowadzone, lecz urząd miasta posiada dane, że jest dłużnikiem z innego tytułu, oraz informację, że osoba ta nie ma majątku. Czy mogę więc wydać decyzję o umorzeniu zaległości w podatku od nieruchomości?
Dla oceny prawnej opisanej sytuacji kluczowe znaczenie mają okoliczności faktyczne. Z nich zaś wynika, że pierwotnie dłużnikiem gminy (z tytułu podatku od nieruchomości) była osoba, która zmarła, a zobowiązanie z tego tytułu przeszło na spadkobiercę.
Otóż faktycznie ww. ustawa umożliwia stosowanie różnych preferencji w zakresie spłaty zobowiązań podatkowym. Świadczy o tym, w szczególności treść art. 67a ordynacji podatkowej, w którym postanowiono, że organ podatkowy, na wniosek podatnika, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
1) odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2) odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
3) umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Ponadto umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej umorzono zaległość podatkową.
Warunki zastosowania ulgi
Jednakże fakultatywna możliwość zastosowania choćby ulgi w postaci – umorzenia zaległości podatkowej – nie uchyla całej ścieżki proceduralnej, która musi być zastosowana w stosunku do dłużnika – a więc spadkobiercy z ww. tytułu. To zaś oznacza, że wójt gminy (jako organ podatkowy) nie może w aktualnym stanie faktycznym stosować ww. ulgi, bowiem w pierwszej kolejności musi zostać wydana stosowna decyzja dotycząca odpowiedzialności spadkobiercy za ww. długi. W tym zaś zakresie na uwagę zasługują regulacje art. 100 i art. 102 par. 2 ordynacji w powiązaniu z art. 1025 par. 2 kodeksu cywilnego.
Z pierwszego z ww. artykułów ordynacji wynika, że organ podatkowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji. Jeżeli zaś deklaracja złożona przez spadkodawcę jest nieprawidłowa lub jej nie złożono, to orzekając o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobierców, organ podatkowy jednocześnie ustala lub określa kwoty, o których mowa w art. 21 par. 3 i 3a, art. 24 lub art. 74a. Termin płatności zobowiązań wynikających z tej decyzji wynosi 14 dni od dnia doręczenia. Z kolei zgodnie z ww. art. 102 par. 2 ww. ustawy w miejsce strony zmarłej w toku postępowania w sprawach dotyczących praw i obowiązków wymienionych w art. 97 wstępują jej spadkobiercy. Przy czym domniemywa się, że spadkobiercą jest osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia.
Na temat zależności pomiędzy statusem spadkobiercy a możliwością stosowania dla niego ulg wypowiedział się m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z 10 października 2009 r. (sygn. akt I SA/Bk 434/09). Wskazał on, że obciążenie spadkobiercy zobowiązaniami składkowymi jest możliwe dopiero po wydaniu decyzji określającej zobowiązanie konkretnego spadkobiercy na podstawie ww. art. 100 ordynacji podatkowej. Z kolei w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 23 maja 2018 r. (sygn. akt I SA/Po 1215/17) podkreślono m.in., że: „Dla skutecznego rozstrzygnięcia w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowe konieczne jest istnienie przedmiotu postępowania, a więc zaległości o ściśle określonej wysokości oraz podmiotu – podatnika zobowiązanego do zapłaty określonego podatku. Wobec braku decyzji, o której mowa w art. 100 par. 1 Ordynacji podatkowej, nie sposób ustalić, czy skarżący w istocie był uprawniony do złożenia wniosku o udzielenie ulgi, a więc czy był on zobowiązany do zapłaty zaległego podatku”.
Z powyższych wyroków wynika jednoznacznie, że brak decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy uniemożliwia wydanie decyzji w sprawie ulg określonych w ordynacji podatkowej (np. decyzji w sprawie umorzenia zadłużenia).
Możliwe jest ponowienie wniosku
Jednak z formalnego punktu widzenia złożony wniosek należy rozpatrzyć w świetle właściwych regulacji wspomnianej ustawy. Zastosowanie winny zaś mieć dwie regulacje, tj. art. 165a par. 1 w zw. z art. 165 par. 1 i 3. Z pierwszej normy wynika, że gdy żądanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z jakichkolwiek innych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Z kolei z drugiej grupy regulacji wynika, że postępowanie podatkowe wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Datą wszczęcia takiego postępowania jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu.
Zatem w opisanej w pytaniu sytuacji brak jest podstaw prawnych do wydania decyzji w sprawie umorzenia zaległości podatkowej w stosunku do spadkobiercy. W konsekwencji wniosek o umorzenie zaległości winien być załatwiony poprzez wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania – z uwagi na brak decyzji o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy za ww. długi podatkowe. Po przeprowadzeniu tej procedury możliwe będzie jednak ponowienie wniosku przez spadkobiercę w sprawie umorzenia zaległości podatkowej – który, rzecz jasna, musi być przedmiotem wnikliwej oceny pod względem podstaw do zastosowania tej ulgi.
Podstawa prawna
• art. 67a , art. 97, art. 100, art. 102 par. 2, art. 165 par. 1 i 3, art. 165a par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325)
