Sporządzanie sprawozdań, w tym raportów śródrocznych, w czasie pandemii nie jest łatwym zadaniem. Zwrócić uwagę należy na wiele aspektów, które w innych warunkach byłyby rutynowymi czynnościami. Czasu jest już niewiele, bo o ile sytuacja pandemiczna nie ulegnie zmianie, to termin na ich opublikowanie upłynie pod koniec września. Dlatego teraz jest to najgorętszy okres prac, bo trzeba nie tylko sporządzić sprawozdanie, lecz także poddać je przeglądowi przez biegłego rewidenta.
Duże grono jednostek sporządza sprawozdania finansowe na dzień bilansowy będący ostatnim dniem danego roku obrotowego i prezentuje w nich dane za cały rok. Są jednak podmioty, które na podstawie przepisów prawa lub dobrowolnie przygotowują śródroczne sprawozdania finansowe. Powodem może być ocena kondycji finansowej jednostki przez bank czy pożyczkodawcę. Wtedy przydatne są właśnie sprawozdania śródroczne.
Dla spółek będących emitentami papierów wartościowych, których rok obrotowy pokrywa się z kalendarzowym, zbliża się obecnie termin publikacji raportów za I półrocze 2020 r. Raport półroczny i skonsolidowany raport półroczny emitentów papierów wartościowych za I półrocze (lub II kwartał) przekazuje się jednocześnie, w dniu określonym przez emitenta w raporcie bieżącym, wskazującym na terminarz przekazywania danych, nie później jednak niż w terminie trzech miesięcy od dnia zakończenia półrocza roku obrotowego, którego dotyczy. Tak wskazuje par. 79 ust. 5 rozporządzenia ministra finansów w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepisami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim. Raport półroczny i skonsolidowany raport półroczny są przekazywane wyłącznie za pierwsze półrocze danego roku obrotowego. W przypadku sprawozdań śródrocznych za I kwartał 2020 r. terminy te zostały przesunięte o dwa miesiące, co wynikało z rozporządzenia ministra finansów w sprawie określenia innych terminów wykonania niektórych obowiązków sprawozdawczych i informacyjnych. Przepisy te nie dotyczą jednak sprawozdań za II kwartał i pierwsze półrocze. Zatem jeśli sytuacja ze względu na pandemię nie ulegnie zmianie, to termin na opublikowanie tych sprawozdań upłynie 30 września 2020 r.
Konieczne analizy
W czasie pandemii emitenci muszą zwrócić uwagę na ryzyka i ich potencjalne skutki wynikające ze zmian funkcjonowania gospodarki, przyzwyczajeń klientów. Zarówno Polska Izba Biegłych Rewidentów, jak i Komisja Nadzoru Finansowego zwracają uwagę na konieczność przeanalizowania wszelkich okoliczności, które mogą wpłynąć na zagrożenie kontynuacji działalności przez jednostki w wyniku skutków COVID-19. Przy ocenie, czy założenie kontynuacji działalności jest możliwe, zarówno Międzynarodowy Standard Rachunkowości 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” (większość emitentów sporządza sprawozdania według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej), jak i ustawa o rachunkowości (art. 7 i 54) wskazują na konieczność przeanalizowania wszystkich dostępnych informacji aż do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego, w szczególności w odniesieniu do płynności i koncentracji ryzyka. Jeśli w wyniku tych analiz stwierdzono, że sprawozdanie należy sporządzić przy założeniu kontynuacji działalności, to konieczne jest rozważenie, czy niektórych danych nie należy dodatkowo ujawnić i wyjaśnić czytelnikom raportu, czy i w jakim zakresie wiąże się z działalnością jednostki niepewność. [przykład 1]
przykład 1
Kontynuowanie działalności
Śródroczne skrócone skonsolidowane sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez spółki Grupy podlegające konsolidacji w dającej się przewidzieć przyszłości, mimo wystąpienia okoliczności dotyczących pandemii koronawirusa COVID-19 mających wpływ na kontynuację działalności Grupy w najbliższej przyszłości. W marcu 2020 r. w wielu krajach, gdzie obecna jest Grupa, ze względu na rozprzestrzenianie się pandemii wirusa COVID-19 decyzjami rządów tych krajów zostały zamknięte placówki handlowo-usługowe, w których Grupa posiada sklepy stacjonarne wszystkich swoich marek. Wprowadzone przez rządy restrykcje i zalecenia pozostania w domach spowodowały niemal całkowite wstrzymanie sprzedaży stacjonarnej, przez co z dnia na dzień Grupa czasowo utraciła możliwość generowania przychodów ze sprzedaży w tym kanale dystrybucji. W tej sytuacji jedynym źródłem przychodów do maja, tj. czasu stopniowego zmniejszania ograniczeń, stał się sklep internetowy. W celu zabezpieczenia płynności finansowej i utrzymania działalności Zarząd podjął wiele działań związanych z redukcją kosztów i wydatków (w tym planowanych inwestycji), zwiększeniem sprzedaży w kanale internetowym oraz pozyskaniem rządowych środków pomocowych i dodatkowego finansowania bankowego. W II kwartale, po otwarciu galerii handlowych, sprzedaż w tym segmencie wzrosła, ale Zarząd Grupy nadal prowadzi działania intensyfikujące sprzedaż internetową. W sklepach stacjonarnych sprzedaż prowadzona jest z uwzględnieniem wszystkich zaleceń sanitarnych.
Co do ujawnienia
Przypomnieć też trzeba, że MSR 1 wymaga ujawnienia informacji o założeniach dotyczących przyszłości oraz innych głównych źródłach niepewności szacunków na koniec okresu sprawozdawczego, z którymi związane jest istotne ryzyko wystąpienia w ciągu kolejnego roku obrotowego istotnej korekty wartości bilansowych aktywów i zobowiązań, takich jak aktywa trwałe podlegające utracie wartości (z wyjątkiem aktywów i zobowiązań wycenianych w wartości godziwej na podstawie ostatnio obserwowanych cen rynkowych). Ujawnienia te muszą być prezentowane w sposób ułatwiający użytkownikom sprawozdań finansowych zrozumienie osądów kierownictwa co do przyszłości oraz innych kluczowych źródeł niepewności dotyczących szacunków. Charakter i zakres dostarczonych informacji będzie się różnił w zależności od charakteru założenia i innych okoliczności. [przykłady 2 i 3]
przykład 2
Spadek cen ropy
Na skutek spadku cen ropy i gazu związanego z destabilizacją rynku w wyniku pandemii COVID-19 nastąpił spadek popytu oraz cen sprzedaży produktów Grupy. Grupa dokonała wyceny wartości zapasów do poziomu wartości netto możliwej do uzyskania i rozpoznała odpisy aktualizujące z tego tytułu w kwocie xxx (szczegółowe informacje zamieszczono w nocie).
przykład 3
Utrata wartości niefinansowych aktywów trwałych
Na dzień kończący okres sprawozdawczy Grupa dokonała oceny, czy istnieją przesłanki wystąpienia utraty wartości niefinansowych aktywów trwałych. W związku z obecną sytuacją rynkową związaną z pandemią COVID-19 i na podstawie zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych informacji, takich jak spadek cen surowców i produktów, spadek rynkowych stóp procentowych, obniżony popyt i ceny sprzedaży, Grupa oceniła, że może być to przesłanką wskazującą na utratę wartości niefinansowych aktywów trwałych. Przeprowadzone testy wskazały na konieczność rozpoznania przez Grupę odpisów aktualizujących w łącznej kwocie xxxx zł (szerzej opisanych w nocie). ©℗
Przykłady rodzajów informacji, które jednostka jest zobowiązana ujawnić, są następujące:
- charakter założenia lub innej niepewności szacowania,
- wrażliwość wartości bilansowych na metody, założenia i szacunki leżące u podstaw ich obliczeń, w tym przyczyny wrażliwości,
- sposób wyeliminowania niepewności oraz zakres racjonalnie możliwych wyników w następnym roku obrotowym w odniesieniu do wartości bilansowych aktywów i zobowiązań, których to dotyczy,
- wyjaśnienie zmian przyjętych w przeszłości założeń dotyczących tych aktywów i zobowiązań, jeżeli niepewność pozostaje nierozwiązana.
- W czasie pandemii fiskus będzie bardzej przychylny podatnikom?Użytkowanie wieczyste: Odroczenie terminu zapłaty ma wpływ na rozliczenie podatkowe
Pamiętać też należy, że MSR 34 nakazuje włączyć do śródrocznego sprawozdania finansowego wyjaśnienie zdarzeń i transakcji istotnych dla zrozumienia zmian sytuacji finansowej i wyników jednostki od końca ostatniego rocznego okresu sprawozdawczego. Informacje ujawnione w związku z tymi zdarzeniami i transakcjami powinny również aktualizować odpowiednie informacje przedstawione w ostatnim rocznym sprawozdaniu finansowym. MSR 34 zawiera wiele wymaganych ujawnień, jak również niewyczerpujący wykaz zdarzeń i transakcji, dla których ujawnienia byłoby wymagane, jeżeli są one istotne. Jednostka musi np. ujawnić zmiany w sytuacji gospodarczej lub ekonomicznej, które wpływają na wartość godziwą aktywów i zobowiązań finansowych jednostki, niezależnie od tego, czy te aktywa lub zobowiązania są ujmowane w wartości godziwej czy zamortyzowanego kosztu. Istnieje obowiązek ujawnienia wszelkich danych dotyczących niewywiązania się ze zobowiązań kredytowych lub naruszenia umowy kredytowej, które nie zostało usunięte w dniu lub przed końcem okresu sprawozdawczego, oraz dokonania przesunięć między poziomami hierarchii wartości godziwej zastosowanej do wyceny wartości godziwej instrumentów finansowych, jeżeli jest to istotne.
Szerzej o skutkach
Użytkownik śródrocznego raportu finansowego danej jednostki ma dostęp do ostatniego rocznego sprawozdania finansowego tej jednostki. Sam MSR 34 zakłada, że nie ma konieczności, aby w informacji dodatkowej do śródrocznego raportu finansowego zamieszczać stosunkowo nieznaczące aktualizacje informacji, które zostały już przedstawione w informacji dodatkowej do ostatniego rocznego sprawozdania finansowego. W tym roku nawet jeśli jednostki ujawniały potencjalne skutki w sprawozdaniach rocznych, to jednak biorąc pod uwag fakt, że sprawozdania te powstawały przed pandemią albo w czasie, gdy dopiero zaczynał się kryzys, trudno było wtedy ocenić, jakie skutki może mieć koronawirus dla spółki i jej otoczenia. Spółki w sprawozdaniach rocznych dość ostrożnie odnosiły się do efektów pandemii, powinny zatem teraz w sprawozdaniach śródrocznych szerzej poinformować o skutkach i ryzykach wynikających z obecnej sytuacji. Muszą oczywiście też uwzględnić skutki pandemii, dokonując odpowiednio wyceny aktywów i pasywów (o czym dalej na s. D2).
ESMA
Europejski Urząd Nadzoru Papierów Wartościowych i Giełd (ESMA) opublikował 20 maja 2020 r. na swojej stronie internetowej stanowisko dotyczące wpływu epidemii COVID-19 na raporty półroczne. Podkreślono w nim, że wybrane postanowienia Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej mają szczególne znaczenie przy sporządzaniu śródrocznych sprawozdań finansowych w kontekście pandemii COVID-19. Zwrócono też uwagę na potrzebę przedstawienia przez emitentów zaktualizowanych informacji odzwierciedlających obecny i oczekiwany wpływ COVID-19 na sytuację finansową, efektywność finansową i przepływy pieniężne oraz identyfikację głównych czynników ryzyka i niepewności. ESMA zwraca również szczególną uwagę na sprawozdania zarządu w raportach półrocznych, w których powinny zostać ujawnione szczegółowe i specyficzne dla jednostki informacje związane z wpływem pandemii COVID-19. ©℗
Podstawa prawna
• ust. 5 par. 79 rozporządzenia ministra finansów z 29 marca 2018 r. w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepisami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim (Dz.U. z 2018 r. poz. 757)
• rozporządzenia ministra finansów z 7 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia innych terminów wykonania niektórych obowiązków sprawozdawczych i informacyjnych (Dz.U z 2020 r. poz. 622; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1243)
• art. 7 i 54 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 351; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 568)