Podatników czekają kolejne zmiany związane z płatnościami na rachunki firm niewidniejące w wykazie prowadzonym przez szefa KAS. Zapowiadane wcześniej ułatwienia wprowadzono, ale najpierw przedsiębiorców czeka łamigłówka z terminami.
Zmiany dotyczące białej listy wprowadza ustawa z 5 czerwca br. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja), która w dniu zamknięcia tego numeru czekała tylko na podpis prezydenta.
Ile dni na zgłoszenie do urzędu
Podatnicy w związku z najnowszymi zmianami mogą mieć problem z ustaleniem, ile mają czasu na zawiadomienie o płatności na rachunek kontrahenta spoza białej listy. – Sytuacja prawna w zakresie terminu złożenia formularza ZAW-NR jest obecnie nadmiernie skomplikowana – przyznaje Mariusz Unisk, doradca podatkowy, wiceprezes Instytutu Studiów Podatkowych. Ekspert wyjaśnia, że termin na złożenie zawiadomienia ZAW-NR, wynikający z brzmienia ustaw o podatkach dochodowych – odpowiednio art. 15d ust. 4 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 865; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695; dalej: ustawa o CIT) i art. 22 ust. 4 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875; dalej: ustawa o PIT) – w chwili obecnej wynosi trzy dni od dnia dokonania zlecenia przelewu. Tymczasem 31 marca br. wszedł w życie art. 15zzn ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875), w którym termin na zgłoszenie płatności na rachunek spoza białej listy przedłużono do 14 dni. – Jest to rozwiązanie wprowadzone na czas obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii – przypomina Mariusz Unisk. Obowiązuje ono – z mocą wsteczną – od 13 marca 2020 r. a obowiązywać będzie do dnia odwołania stanu epidemii rozporządzeniem ministra zdrowia. – Ponieważ stan epidemii formalnie ciągle trwa, to obecnie termin na złożenie ZAW-NR wynosi 14 dni – tłumaczy Mariusz Unisk.
Jednocześnie nowelizacja zmieniła art. 15d ust. 4 CIT oraz art. 22 ust. 4 ustawy o PIT. Wprowadziła – z mocą od 1 lipca 2020 r. – wydłużenie terminu na złożenie ZAW-NR do siedmiu dni. – Termin ten będzie obowiązywał od tej daty, oczywiście z zastrzeżeniem, że formalnie uchylony zostanie przez ministra zdrowia stan epidemii. Jeżeli nie, to termin wciąż wynosić będzie 14 dni – mówi Unisk.
– Z tymi terminami można się rzeczywiście pogubić – zgadza się Tomasz Wagner, doradca podatkowy i starszy menedżer w EY. Jak mówi, pierwotny, trzydniowy termin był trudny do dochowania. Wymagał bowiem bieżącego, aktywnego monitorowania przelewów, co w przypadku większości podatników wymagało wprowadzenia zmian do systemów lub wdrożenia narzędzi do weryfikacji, czy dany rachunek bankowy jest na białej liście. – Wydłużony na czas pandemii termin oceniam jednoznacznie pozytywnie, choć z drugiej strony żonglowanie terminami podaje w wątpliwość tezę, że termin zgłoszenia rzeczywiście ma tak duże znaczenie dla uszczelnienia systemu podatkowego – stwierdza Wagner. Jego zdaniem termin siedmiodniowy jest również wynikiem weryfikacji pierwotnych założeń ustawodawcy. Być może Ministerstwo Finansów doszło do wniosku, że tak pilnie składane zgłoszenia wcale nie są tak niezbędne skarbówce.
Podzielona płatność
Nowelizacja przewiduje też możliwość zaliczenia wydatku udokumentowanego fakturą na kwotę powyżej 15 tys. zł do kosztów uzyskania przychodów, jeśli płatność będzie dokonana w split paymencie. Nie będzie miało znaczenia, czy rachunek sprzedawcy jest na białej liście, czy nie. Mariusz Unisk zwraca uwagę, że art. 8 ust. 3 nowelizacji wyraźnie nadaje przepisowi ochronną moc wsteczną. Innymi słowy, dokonanie płatności z wykorzystaniem MPP już od 1 stycznia 2020 r. wyklucza możliwość wyłączenia wydatku z kosztów podatkowych tylko dlatego, że płatności dokonano przelewem na rachunek spoza białej listy. – Oczywiście dokonanie płatności podzielonej możliwe było i jest tylko wtedy, gdy płacimy na rachunek rozliczeniowy (firmowy). Dlatego znowelizowany przepis nie zadziała nigdy – ani od 1 stycznia 2020 r., ani od 1 lipca 2020 r. – jeżeli podatnik płatności dokonywał na ROR (płatność podzielona nie może być wtedy technicznie zrealizowana) – mówi Unisk.
Tomasz Wagner dodaje, że po wprowadzeniu tych zmian podatnicy dzięki MPP będą mogli wyzwolić się z obowiązku badania obecności rachunków na białej liście.
Kiedy „pierwsza zapłata”
Podatnicy mogą mieć również problemy z kolejną zmianą w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 695; dalej: ordynacja) związaną z przelewem na rachunek spoza białej listy. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 117ba par. 3 pkt 2 ordynacji podatnik nie poniesie negatywnych konsekwencji, jeśli zapłaci należność przelewem na rachunek spoza białej listy oraz złoży „przy pierwszej zapłacie należności przelewem na ten rachunek” zawiadomienie o zapłacie należności na ten rachunek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika, który dokonał zapłaty należności, w terminie siedmiu dni od dnia zlecenia przelewu.
Biorąc dodatkowo pod uwagę przepisy przejściowe z nowelizacji, problemy może sprawiać to, jak rozumieć warunek złożenia zawiadomienia „przy pierwszej zapłacie na rachunek” – po 31 grudnia 2019 r. czy po 30 czerwca 2020 r.? Zdaniem Piotra Andrzejaka, partnera w Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, warunek złożenia zawiadomienia „przy pierwszej zapłacie na rachunek” powinien wywierać skutek od roku podatkowego rozpoczynającego się po 31 grudnia 2019 r. Ekspert zwraca uwagę, że przepisy wchodzą z mocą wsteczną w tym zakresie. – W odniesieniu zaś do wyłączenia solidarnej odpowiedzialności w VAT nabywcy z dostawcą towarów warunek ten powinien być stosowany od 1 lipca 2020 r. – mówi Andrzejak.
Zdaniem Mariusza Uniska warunek złożenia zawiadomienia ZAW-NR „przy pierwszej zapłacie na rachunek” należy rozumieć jako pierwszą zapłatę po 30 czerwca 2020 r. Ekspert tłumaczy, że art. 8 ust. 1 nowelizacji mówiący o tym, że zawiadomienia sprzed 1 lipca 2020 r. „uznaje się za skuteczne”, nie daje podstaw dla bezpiecznego przyjęcia stanowiska odmiennego. Po pierwsze bowiem, w chwili obecnej – z treści przepisu sprzed nowelizacji – nie wynika, aby warunek zawiadomienia był spełniony przy złożeniu ZAW-NR przy „pierwszej zapłacie”. Wręcz przeciwnie, z przepisów wynika jednoznacznie konieczność składania zawiadomienia przy każdej zapłacie na rachunek spoza białej listy. – Oczywiście wiemy, że Ministerstwo Finansów „dopisało” przepisy w objaśnieniach z 20 grudnia 2019 r. – przypomina Unisk. Innymi słowy, objaśnienia wprowadziły zasadę „jednokrotności” zgłoszenia rachunku spoza białej listy. – Próżno jej jednak szukać w przepisach – mówi ekspert. Zgadzają się z tym również pozostali nasi rozmówcy.
Po drugie – dodaje Mariusz Unisk – trzeba zauważyć, że zgłoszenie sprzed 1 lipca 2020 r. nie będzie miało także „ciągłości” właściwości miejscowej organu. Nowelizacja z 1 lipca 2020 r. zmienia bowiem właściwość organu, do którego kierujemy ZAW-NR – na naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika dokonującego zapłaty, a nie naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury. – Z tej przyczyny, dla bezpieczeństwa podatnika, uznałbym konieczność dokonania zgłoszenia rachunku spoza białej listy przy pierwszej płatności od 1 lipca 2020 r. Przed 1 lipca 2020 r. trudno bowiem będzie wylegitymować się zawiadomieniem ZAW-NR złożonym do urzędu skarbowego płacącego, a nie wystawcy faktury – stwierdza ekspert ISP.
Co z rachunkami cesyjnymi
Piotr Andrzejak zwraca też uwagę, że w przypadku płatności na rachunek banku lub rachunek SKOK będący rachunkiem cesyjnym czy związanym z działalnością faktoringową, warunkiem rozpoznania kosztów uzyskania przychodów oraz wyłączenia solidarnej odpowiedzialności w VAT jest przekazanie podatnikowi informacji:
- o numerze rachunku do zapłaty, oraz
- o tym, że rachunek wskazany do zapłaty jest jednym z tego rodzaju rachunków.
Informacje te powinny zostać przekazane przez bank, SKOK lub wystawcę faktury.
Jak dodaje Tomasz Wagner, ten warunek jest związany z uznaniem rachunków specjalnych za niepodlegające badaniu pod kątem białej listy z uwagi na swoją specyfikę. Do dziś wielu podatników miało istotne wątpliwości co do dokonywania spłaty/zapłaty na takie rachunki z uwagi na ich nieobecność na białej liście. – Posiadanie informacji z banku na ten temat w udokumentowanej formie na pewno zwiększy komfort wielu z tych podmiotów – ocenia Wagner.
Piotr Andrzejak zwraca uwagę, że nowelizowane przepisy nie przewidują formy przekazania tych informacji. – W konsekwencji informacja w formie wiadomości e-mail lub w formie pisemnej powinna być wystarczająca dla spełnienia tego warunku – uważa Andrzejak. Dodaje, że przepisy te nie przywidują również dla banku/SKOK lub wystawcy faktury konsekwencji podatkowych czy karnych skarbowych za brak takiej informacji.
Kluczowe jest wskazanie w przepisach przejściowych, że choć obowiązek przekazania informacji wprowadzany jest od 1 lipca 2020 r., to dokonanie zapłaty na rachunek cesyjny niewskazany na białej liście wyłącza negatywne skutki w VAT (solidarna odpowiedzialność) i podatkach dochodowych (brak zaliczenia wydatku do kosztów) już w odniesieniu do płatności wykonanych na takie rachunki od 1 stycznia 2020 r. – Ponownie zatem przepisy te mają charakter retroaktywny, ale ponieważ łagodzą sytuację prawną podatnika, to ich wprowadzenie z mocą wsteczną nie powinno budzić zastrzeżeń natury konstytucyjnej – ocenia Andrzejak. Zdaniem Mariusza Uniska zmiana ta wymaga jednak ponownego przekazania informacji o charakterze rachunku przez bank lub wystawcę faktury po 30 czerwca.
