Jestem księgową w jednostce budżetowej. Mam pytanie dotyczące należności. W jaki sposób je wyceniać? Czy zawsze dochodzi do naruszenia dyscypliny finansów publicznych, gdy nie zostaną naliczone odsetki od należności?
Wyceniając niektóre należności w jednostce finansów publicznych, należy naliczyć nie tylko odsetki, lecz także rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Jest to szczególnie ważne na koniec roku, ponieważ na ten dzień należy ustalić wartość bilansową należności zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości i innymi regulacjami prawa.
Ustawę z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (od 1 stycznia 2020 r. będzie nowe brzmienie tytułu: ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych) stosują także jednostki sektora finansów publicznych w takim zakresie, w jakim zawierane przez nie transakcje są transakcjami handlowymi. Są nimi umowy, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, zawierane przez strony w związku z wykonywaną działalnością. Do kręgu podmiotów, które takie transakcje zawierają, należą więc nie tylko przedsiębiorcy czy osoby wykonujące wolny zawód, lecz także jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe czy inne podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych.
Ustawa ta jest więc stosowana do cywilnoprawnych umów zawieranych przez urząd z przedsiębiorcami. Jednak jej przepisów nie będzie się uwzględniało, w sytuacji gdy urząd nie jest stroną czynności cywilnoprawnej, a sprawuje jedynie władzę, czyli np. pobiera opłaty na podstawie obowiązujących przepisów. [przykład]

przykład

Kwalifikacja czynności
Przedszkole publiczne:
• pobiera opłaty za pobyt i wyżywienie dziecka w przedszkolu – w tym wypadku nie stosuje się przepisów ustawy o transakcjach handlowych;
• wynajęło salę na spotkanie wigilijne firmie X – w tym wypadku stosuje się przepisy ustawy o transakcjach handlowych.
Urząd gminy nie otrzymał terminowo:
• opłaty śmieciowej – w tym wypadku nie stosuje się przepisów ustawy o transakcjach handlowych;
• zapłaty za wynajem komercyjny pomieszczenia w urzędzie dla banku – w tym wypadku stosuje się przepisy ustawy o transakcjach handlowych.

Odsetki

Dla jednostek budżetowych fakt stosowania przepisów ustawy ma znaczenie dla prawidłowości wyceny należności. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest nieustalanie, niepobieranie oraz niedochodzenie należności albo ustalanie ich, pobieranie i dochodzenie, lecz w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia. A to oznacza, że brak naliczania odsetek, gdy wynikają one z ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, jest naruszeniem ustawy o finansach publicznych.
Ta bowiem w art. 40 nakazuje, aby jednostki sektora finansów publicznych prowadziły rachunkowość zgodnie z przepisami o rachunkowości, z uwzględnieniem określonych w nich zasad. I właśnie ustawa o rachunkowości w art. 40 ust. 2 wskazuje, że odsetki od nieterminowych płatności nalicza się i ewidencjonuje nie później niż na koniec każdego kwartału, a więc i na koniec roku. Przypomnijmy, że w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
1) wierzyciel spełnił swoje świadczenie,
2) wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.
Deficyt budżetowy: Bezpośredni wpływ na wynik sektora mogą mieć samorządy
Deficyt budżetowy: Bezpośredni wpływ na wynik sektora mogą mieć samorządy

Zobacz również
Strony transakcji handlowej mogą ustalić termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, pod warunkiem że ustalenie to jest obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy, a termin ten nie przekracza 60 dni. Jeżeli ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, a nie jest spełniony warunek, o którym mowa wyżej, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 30 dni przysługują odsetki.
Jeśli powyższe warunki są spełnione, to naliczenie odsetek jest obowiązkiem, a naliczone na koniec kwartału odsetki w transakcjach handlowych należy zaewidencjonować:
  • Wn 201 „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami” lub 240 „Pozostałe rozrachunki”,
  • Ma 750 „Przychody finansowe”.
Stosowanie do transakcji pomiędzy przedsiębiorcami a podmiotem publicznym ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych oznacza również, że w razie zwłoki w zapłacie wierzyciel uprawniony jest do naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych w wysokości 9,5 proc. w skali roku.
Jak postawić pierwsze kroki na nowych rynkach

Zobacz również

Rekompensaty

Podobnie jak odsetki należy traktować rekompensaty jako koszty odzyskiwania należności, które w 2019 r. wynoszą 40 euro, a od 2020 r. ich wartość będzie wynosiła:
1) 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 zł;
2) 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 zł, ale niższa niż 50 000 zł;
3) 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 zł.
Równowartość kwoty rekompensaty jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Podkreślić należy, że wierzyciel (a więc np. samorządowy zakład bud żetowy z tytułu dostaw wody firmom i przedsiębiorcom) nabywa uprawnienie do naliczenia równowartości 40 euro za koszty dochodzenia należności w transakcjach handlowych z chwilą powstania prawa do naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych. Z uwagi na to, że opłata ta wynika wprost z przepisów ustawy, nie ma obowiązku wskazywania jej w wezwaniu do zapłaty (choć jest to celowe), a brak umieszczenia o niej informacji na wezwaniu nie wyłącza możliwości jej dochodzenia przez wierzyciela. W księgach rachunkowych rekompensatę tę trzeba kwalifikować do przychodów pośrednio związanych z działalnością operacyjną jednostki. Ma ona bowiem charakter sankcji (kary). W związku z tym zalicza się ją do pozostałych przychodów operacyjnych (art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. g ustawy o rachunkowości). Czyli księgowanie powinno być następujące:
  • Wn 201 „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami” lub 240 „Pozostałe rozrachunki”;
  • Ma 760 „Pozostałe przychody operacyjne”.
Możliwość nienaliczania lub umarzania równowartości kwoty 40 euro za koszty dochodzenia należności w świetle ewentualnego naruszenia dyscypliny finansów publicznych jest problemem wielu podmiotów zobowiązanych do stosowania przepisów o tej dyscyplinie. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych stanowi, że nie dochodzi do naruszenia tej dyscypliny, jeśli działania lub zaniechania łącznie w danym roku nie przekroczą kwoty minimalnej, czyli przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim. Zatem w przypadku gdy nienaliczenie lub umorzenie należności w wysokości równowartości 40 euro dotyczyć będzie jednorazowej sytuacji, zachowanie takie nie będzie powodowało odpowiedzialności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
Podstawa prawna
•ustawa z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 118; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)
•art. 40 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869)
•art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. g, art. 40 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1680)
•ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 poz. 1440; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)