Jakie konto dla obsługi funduszu alimentacyjnego? Jak ująć zwrot niewykorzystanych dotacji przez gminną bibliotekę? Czy bank może sam pobierać raty z konta gminy? Czy na koncie 231 ewidencjonuje się rozrachunki związane z inkasem?
Ośrodek pomocy społecznej zajmuje się m.in. obsługą funduszu alimentacyjnego. Czy w związku z tym możemy przekazywać te dochody bezpośrednio do urzędu wojewódzkiego z pominięciem rachunku budżetu gminy i również bez ewidencji w urządzeniach księgowych budżetu gminy na koncie 224?

W zapytaniu poruszono dwie kwestie, do których oceny będą miały zastosowanie dwa konta. Zostały one wskazane w planie kont dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego określonym w załączniku nr 2 do rozporządzenia ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. Mianowicie, chodzi o konto 133 i konto 224. I tak konto 133 – Rachunek budżetu służy do ewidencji operacji pieniężnych dokonywanych na bankowym rachunkach budżetu. Zapisy na tym koncie są dokonywane na podstawie dokumentów bankowych, w związku z czym musi zachodzić zgodność zapisów między jednostką a bankiem. Na stronie Wn konta 133 ujmuje się wpływy środków pieniężnych na rachunek budżetu, w tym również spłaty dotyczące kredytu udzielonego przez bank na rachunku budżetu, oraz wpływy kredytów przelanych przez bank na rachunek budżetu w korespondencji z kontem 134. Z kolei na stronie Ma konta 133 ujmuje się wypłaty z rachunku budżetu, w tym również wypłaty dokonane w ramach kredytu udzielonego przez bank na rachunku budżetu (saldo kredytowe konta 133), oraz wypłaty z tytułu spłaty kredytu przelanego przez bank na rachunek budżetu w korespondencji z kontem 134.

Z kontekstu w. w. stanu faktycznego (zależności strukturalnej jednostki budżetowej od macierzystej gminy) i funkcjonowania konta 133 wywieść należy, że w pierwszej kolejności dochody pobrane przez jednostkę budżetową (OPS) powinny zostać przekazane przez tę jednostkę na rachunek budżetu gminy i zaewidencjonowane w urządzeniach księgowych gminy na koncie 133.
Drugie ze wskazanych kont, czyli konto 224, zostało opisane jako Rozrachunki budżetu. Służy ono do ewidencji rozrachunków z innymi budżetami, a w szczególności:
1) rozliczeń dochodów budżetowych realizowanych przez organy podatkowe na rzecz budżetu jednostki samorządu terytorialnego;
2) rozrachunków z tytułu udziałów w dochodach innych budżetów;
3) rozrachunków z tytułu dotacji i subwencji;
4) rozrachunków z tytułu dochodów pobranych na rzecz budżetu państwa.
Ewidencja szczegółowa do konta 224 powinna umożliwić ustalenie stanu należności i zobowiązań według poszczególnych tytułów oraz według poszczególnych budżetów. Saldo Wn konta 224 oznacza stan należności, a saldo Ma konta 224 – stan zobowiązań budżetu z tytułu pozostałych rozrachunków. Z kontekstu funkcjonowania tego konta wynika, że rozrachunki z tytułu ww. dochodów (alimentów) powinny być prowadzone w ewidencji księgowej budżetu gminy na koncie 224.
OPS jako jednostka budżetowa gminy nie może przekazywać dochodów związanych z funduszem alimentacyjnym (pobranych na rzecz budżetu państwa) bezpośrednio do urzędu wojewódzkiego. Musi zachować procedurę uwzględniającą obieg środków z udziałem ww. wskazanych kont, tj. konta 133 i konta 224, które funkcjonują w ramach budżetu gminy.
Podstawa prawna
Rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. poz. 1911 ze zm.).
Mam problem z ewidencją zwrotu niewykorzystanych dotacji przez gminną bibliotekę – podmiotowej i celowej. Czy taką operację można dokonać zapisem ujemnym na koncie 224-1 po stronie Wn?

Biblioteka gminna ma status instytucji kultury, co wynika z ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Sposób prowadzenia gospodarki finansowej takiego podmiotu został uregulowany w art. 27 i następnych ww. aktu. I tak z art. 27 ust. 3 i 4 wynika, że podstawą gospodarki finansowej instytucji kultury jest plan finansowy ustalony przez dyrektora, z zachowaniem wysokości dotacji organizatora. Ponadto instytucja kultury sporządza plan finansowy zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Zgodnie zaś z art. 28 ust. 3 ww. aktu organizator (podmiot tworzący – jednostka samorządu terytorialnego) przekazuje instytucji kultury środki finansowe w formie dotacji:

1) podmiotowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie realizowanych zadań statutowych, w tym na utrzymanie i remonty obiektów;
2) celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji;
3) celowej na realizację wskazanych zadań i programów.
Wspomniane dotacje podlegają zwrotowi do organizatora m.in. w przypadku ich niewykorzystania. Rzecz jasna taka operacja musi również zostać odpowiednio przeprowadzona w ewidencji księgowej. Konieczne jest zatem odniesienie się do regulacji rozporządzenia ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. Wspomniane konto 224 tj.: „Rozliczenie dotacji budżetowych oraz płatności z budżetu środków europejskich” zostało opisane w załączniku nr 3 (plan kont dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych). A tam wskazano, że służy ono do ewidencji rozliczenia przez organ dotujący udzielonych dotacji budżetowych, a także do ewidencji rozliczenia przez instytucje zarządzające i pośredniczące płatności z budżetu środków europejskich.
Na stronie Wn konta 224 ujmuje się w szczególności:
1) wartość dotacji przekazanych przez organ dotujący – w korespondencji z kontem 130;
2) wartość płatności dokonanych na rzecz beneficjentów przez Bank Gospodarstwa Krajowego – w korespondencji z kontami 227 lub 230.
Zaś na stronie Ma konta 224 ujmuje się w szczególności:
1) wartość dotacji uznanych za wykorzystane i rozliczone – w korespondencji z kontem 810;
2) wartość płatności z budżetu środków europejskich uznanych za rozliczone – w korespondencji z kontami 810 lub 230;
3) wartość dotacji zwróconych w tym samym roku budżetowym – w korespondencji z kontem 130.
Ewidencja szczegółowa prowadzona do konta 224 powinna zapewniać możliwość ustalenia wartości przekazanych dotacji oraz zaliczek z tytułu płatności z budżetu środków europejskich według jednostek oraz przeznaczenia tych środków. Rozliczone i przypisane do zwrotu dotacje, które organ dotujący zalicza do dochodów budżetowych, są ujmowane na koncie 221.
Z systematyki ww. regulacji wynika więc, że zwrot niewykorzystanych dotacji przez gminą bibliotekę powinien zostać ujęty co prawda na ww. koncie 224, jednakże po stronie Ma tego konta, a nie po stronie Wn.
Podstawa prawna
Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1983 ze zm.).
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.).
Rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. poz. 1911 ze zm.).
Nasze miasto ubiega się w banku o kredyt na rachunku bieżącym. W projekcie umowy są m.in. zapisy przewidujące samodzielne pobieranie przez bank środków z rachunków miasta na spłaty kredytu i odsetek. Pojawiły się głosy, że takie zapisy mogą naruszać zasady gospodarki finansowej? Władze miasta i bank, powołując się na swobodę kontraktową, twierdzą, że umowa jest zgodna z prawem.

Zasady swobody kontraktowej wynikają z art. 3531 kodeksu cywilnego, gdzie postanowiono, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednak owa zasada nie ma znaczenia absolutnego, szczególnie w kontekście zasad regulujących gospodarkę finansową jednostek samorządu terytorialnego, które wynikają m.in. z ww. ustawy o finansach publicznych. Na kanwie ww. regulacji ukształtowało się bogate orzecznictwo sądowe. Przykładowo w wyroku Sądu Najwyższego z 28 listopada 2018 r. (sygn. akt II UK 539/17) m.in. wskazano, że: Zgodnie z art. 3531 k.c. strony mają możliwość wyboru rodzaju łączącego je stosunku prawnego, co jednak nie oznacza dowolności, bowiem przywołany przepis wprost wymaga, aby treść umowy nie sprzeciwiała się naturze danego stosunku prawnego, jego społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu i ustawie. Ponieważ umowa zgodna z wolą stron nie może być sprzeczna z ustawą (art. 58 par. 1 k.c.), swoboda stron przy zawieraniu umowy nie jest nieograniczona (art. 3531 k.c.). Właśnie o takim ograniczeniu można mówić w kontekście zawierania umów kredytowych upoważniających do pobierania samodzielnego przez bank środków na jego spłatę. W tym kontekście na uwagę bowiem zasługują dwie regulacje ustawy o finansach publicznych, mianowicie art. 53 ust. 1 oraz art. 54 ust. 1 pkt 2. Z pierwszej wynika, że kierownik jednostki sektora finansów publicznych jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej tej jednostki, z zastrzeżeniem ust. 5. Zgodnie zaś z drugą regulacją głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi. Z powyższych regulacji wynika więc, że ustawodawca ww. księgowemu jednostki powierzył pełną kompetencję do dysponowania wspomnianymi środkami. Ustawodawca nie dopuścił delegowania tej kompetencji w sposób pośredni na inne podmioty, w tym banki, choćby były podmiotami udzielającymi kredytów jednostce samorządu terytorialnego.

Niezależnie od powyższego warto dodać, że również orzecznictwo z zakresu dyscypliny finansów publicznych akcentuje kluczową rolę skarbnika w dysponowaniu środkami budżetu gminnego. Przykładowo w orzeczeniu Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych z 23 kwietnia 2018 r. (sygn. akt BD1F.4800.78.2017) stwierdzono m.in., że: „Skarbnik otrzymał pozycję kontrolera, w zakresie gospodarki finansowej, w stosunku do wszystkich operacji prowadzonych w ramach budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Prawidłowe wykonywanie powyższych zadań przez skarbnika ma zapobiegać zaciąganiu zobowiązań oraz ponoszeniu wydatków z przekroczeniem zakresu upoważnienia wynikającego z budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Tym samym chroniąc ład finansów publicznych”.
Miasto więc nie może zawrzeć umowy na podanych warunkach. Oznaczałoby to wypaczenie podstawowych reguł wydatkowania wynikających z ustawy o finansach publicznych. Zapewne również regionalna izba obrachunkowa zakwestionowałaby takie zapisy umowne.
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145).
Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.).
Pobór podatku od nieruchomości odbywa się poprzez inkaso. Czy w tym przypadku konto 231 będzie właściwe do rozrachunków z inkasentami?

Konto 231 to Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń. W opisie do tego konta postanowiono, że służy ono do ewidencji rozrachunków z pracownikami i innymi osobami fizycznymi z tytułu wypłat pieniężnych i świadczeń rzeczowych zaliczonych zgodnie z odrębnymi przepisami do wynagrodzeń. W szczególności chodzi o należności za pracę wykonywaną na podstawie stosunku pracy, umowy-zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej i innych umów zgodnie z odrębnymi przepisami. W konsekwencji powyższego ww. konto nie wydaje się być adekwatnym rozwiązaniem do ewidencji ww. rozrachunków, bowiem w podanym zakresie przedmiotowym na uwagę zasługuje konto 240 oznaczone jako: Pozostałe rozrachunki. W jego opisie podano, że służy ono do ewidencji krajowych i zagranicznych należności i roszczeń oraz zobowiązań nieobjętych ewidencją na kontach 201-234. Konto 240 może być używane również do ewidencji pożyczek i różnego rodzaju rozliczeń, a także krótko- i długoterminowych należności funduszy celowych.

Podsumowując, konto 231 nie będzie właściwym kontem do ewidencjowania wspomnianych operacji związanych z inkasentami podatku od nieruchomości. W tym zakresie odpowiednie będzie konto 240.
Podstawa prawna
Rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 13 września 2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. poz. 1911 ze zm.).