W ciągu 15 lat obowiązywania unijnego VAT-u w Polsce, Minister Finansów wydał ponad 160 tys. indywidualnych interpretacji przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, zapadło ponad 20 tys. wyroków NSA i ponad 41 tys. WSA dot. VAT - wynika z podsumowania firmy Crido.

W poniedziałkowym komunikacie Crido przypomniano, że 1 maja 2004 Polska weszła do Unii Europejskiej i tego dnia zaczęła obowiązywać ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, dostosowująca polskie prawodawstwo do unijnego. Liczyła ona 176 artykułów, podczas gdy jej poprzedniczka zaledwie 56 artykułów i o przeszło 100 tys. znaków mniej.

Doradcy podatkowi z Crido obliczyli, że podczas 15 lat obowiązywania unijnego VAT-u w naszym kraju Trybunał Sprawiedliwości UE wydał 552 wyroki w zakresie VAT, z czego 43 dotyczące polskich przepisów, natomiast Naczelny Sąd Administracyjny ogłosił 60 uchwał dotyczących polskiego VAT. Sąd ten wydał także ponad 20 tysięcy wyroków w sprawach o VAT, z kolei Wojewódzkie Sądy Administracyjne orzekały ponad 41 tysięcy razy. Jednocześnie Minister Finansów wydał ponad 160 tysięcy interpretacji indywidualnych dot. VAT, przeprowadzono 35 nowelizacje dyrektyw VAT-owskich i 60 nowelizacji ustawy o VAT.

W komunikacie zwrócono uwagę, że wraz z wejściem Polski do UE, obok nowych obowiązków (np. związanych ze składaniem informacji podsumowujących czy deklaracji Intrastat), podatnicy VAT zyskali nowe oręże do prowadzenia sporów z fiskusem – orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Orzeczenia dotyczące Polski stanowiły 8 proc. całej puli wyroków TSUE wydanych od 1 maja 2004 r. w sprawach o VAT. Z pierwszym tzw. zapytaniem prejudycjalnym dotyczącym zgodności ustawy o VAT z dyrektywą unijną wystąpił do TSUE (wówczas jeszcze: ETS) w czerwcu 2006 roku WSA w Łodzi.

"Rewolucja w 2004 roku była dopiero początkiem zmian. Niemalże każdego kolejnego roku ustawa o VAT była nowelizowana. Niektóre z przepisów usunięto, wiele zmodyfikowano, a jeszcze inne dodano, wprowadzono nowe mechanizmy i instrumenty, a pewne artykuły dostosowano do przyspieszającej informatyzacji. Prawdopodobnie mało kto się spodziewał, że w ciągu 15 lat na gruncie podatku od towarów i usług dojdzie do tylu znaczących dla podatników i prowadzonych przez nich działalności gospodarczych zmian" - mówi cytowany w komunikacie partner w Crido Roman Namysłowski.

Według ekspertów z Crido największą nowelizację ustawy o VAT przyniósł rok 2014. Objęła ona kluczowe elementy rozliczenia VAT, w tym m.in. oderwanie momentu rozliczania VAT od daty wystawienia faktur czy zredefiniowanie pojęcia podstawy opodatkowania. Natomiast 3 lata wcześniej, w 2011 roku, wprowadzona została nowa matryca stawek VAT i pojawiły się nowe stawki VAT (5 proc., 8 proc. i 23 proc.), które miały mieć charakter tymczasowy, jednak stosowane są do dziś.

Crido wskazuje, że jedną z kluczowych zmian związanych z wejściem Polski do UE było zastąpienie eksportu wewnątrzwspólnotową dostawą towarów, a importu – wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów w odniesieniu do transakcji towarowych pomiędzy państwami członkowskimi.

"To tymczasowe rozwiązanie, wprowadzone do prawa unijnego jeszcze w 1993 roku, stało się największym błędem unijnego prawodawcy – doprowadziło bowiem do miliardowych wyłudzeń VAT w całej Unii Europejskiej" – mówi Namysłowski.

Autorzy raportu przypominają, że w momencie wejścia do UE świadomość istnienia zjawiska wyłudzania VAT i przestępstw karuzelowych prawie nie istniała, tymczasem polski rynek stawał się coraz bardziej atrakcyjny dla międzynarodowych oszustów. Do tego, jako zmiany, które przyspieszyły wzrost luki VAT w Polsce wskazywane są dziś rozwiązania korzystne dla uczciwego biznesu np. likwidacja w 2008 r. sankcji VAT czy wprowadzenie w 2009 możliwości stosowania kwartalnych deklaracji VAT.

Według Namysłowskiego swoich pierwotnych założeń, tj. ograniczenia wyłudzeń VAT, nie spełnił wprowadzony w 2011 r. obowiązek stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w odniesieniu do handlu złomem, także wymiana informacji pomiędzy służbami ścigania a skarbówką, była zbyt mało wydajna. "Brakowało zaawansowanych narzędzi IT i świadomości skali wyłudzeń" – podsumował Namysłowski.

W raporcie przedstawiono kolejne zmiany nakierowane na zwalczanie nieprawidłowości w VAT: wprowadzenie w 2016 r. tzw. klauzuli nadużycia prawa na gruncie przepisów o VAT; tzw. pakiet paliwowy, którego celem było wyeliminowanie wyłudzeń w związku z unijnym obrotem paliwami ciekłymi; odebranie dużym podatnikom możliwości składania kwartalnych deklaracji VAT.

Crido zwraca uwagę na działania fiskusa związane z informatyzacja systemu: w 2008 r. podatnicy VAT zyskali prawo do składania w drodze elektronicznej m.in. deklaracji VAT-7 i informacji podsumowującej (VAT-UE). Następnie Polska jako pierwszy kraj w UE przygotowała projekt zmian wprowadzających przyjazne podatnikom e-fakturowanie. Krokiem milowym - w ocenie ekspertów - było wprowadzenie w 2016 r. JPK-ów – w pierwszej kolejności dla dużych przedsiębiorstw.