Gmina, która wybudowała świetlicę dla celów nieopodatkowanych, a następnie zmieniła jej przeznaczenie, może odliczyć podatek naliczony od towarów i usług kupionych w związku z budową.

Gmina, która wybudowała świetlicę dla celów nieopodatkowanych, a następnie zmieniła jej przeznaczenie, może odliczyć podatek naliczony od towarów i usług kupionych w związku z budową.
– W przeciwnym wypadku dochodziłoby do podwójnego opodatkowania – stwierdziła rzeczniczka unijnego trybunału sprawiedliwości Juliane Kokott.
To na razie tylko opinia, która nie jest wiążąca dla Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ale w praktyce sędziowie przy wydawaniu wyroków często kierują się stanowiskiem swoich rzeczników.
W sprawie Międzyzdrojów...
Wyrok TSUE w sprawie wycinki w Puszczy Białowieskiej: Polska musi się wycofać
Wyrok TSUE w sprawie wycinki w Puszczy Białowieskiej: Polska musi się wycofać

Zobacz również
Już raz unijny trybunał zajmował się podobną, choć nie identyczną sprawą. Chodzi o postanowienie TSUE z 5 czerwca 2014 r. dotyczące polskiej gminy Międzyzdroje (sygn. akt C-500/13).
Ona również początkowo wykorzystywała inwestycję (halę sportową) do czynności nieopodatkowanych, a później (po 4 latach) zmieniła jej przeznaczenie. Ówczesne pytanie NSA dotyczyło jednak kwestii technicznych – w jaki sposób gmina powinna skorygować podatek naliczony (jednorazowo czy na przestrzeni lat), a nie, czy taka korekta jest w ogóle możliwa.
Z tego powodu, mimo postanowienia TSUE, minister finansów wciąż odmawiał gminom prawa do odliczenia VAT.
...i Ryjewa
Naczelny Sąd Administracyjny spytał więc TSUE, czy po zmianie przeznaczenia inwestycji w ogóle można mówić o odliczeniu VAT.
Sprawa dotyczy gminy Ryjewo, która wybudowała lokalną świetlicę i wykorzystywała ją najpierw w ramach realizacji zadań organu władzy publicznej. W koszty budowy był wliczony VAT, ale gmina – mimo że była zarejestrowana jako czynny podatnik – nie odliczyła podatku naliczonego, ponieważ świetlica nie była wykorzystywana do transakcji podlegających opodatkowaniu.
Cztery lata po ukończeniu budowy gmina zmieniła sposób użytkowania świetlicy. Zaczęła ją również wynajmować, czyli wykorzystywać do czynności podlegających opodatkowaniu.
Gmina uważała, że od rozpoczęcia wynajmu przysługiwało jej prawo do częściowego odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących wydatki poniesione na budowę. Chciała więc odliczać zapłacony VAT przez pozostałe 6 lat (z 10-letniego okresu, który przysługuje na korektę), w tej części, w jakiej świetlica byłaby wykorzystywana do czynności opodatkowanych.
Skutki zmiany
Fiskus się na to nie zgodził. Stwierdził, że późniejsze wykorzystanie świetlicy do działalności gospodarczej nie może skutkować prawem do korekty.
Innego zdania był WSA w Gdańsku. Orzekł, że początkowe przeznaczenie nabytych towarów i usług do czynności niepodlegających opodatkowaniu nie pozbawia prawa do późniejszego odliczenia podatku, jeśli dojdzie do zmiany przeznaczenia inwestycji.
NSA nie przesądził tego sporu, tylko zadał pytanie TSUE. Zwrócił uwagę, że budując świetlicę, gmina nie wskazała wyraźnie zamiaru wykorzystywania jej w przyszłości do czynności opodatkowanych. Dodał też, że świetlica jest obecnie wykorzystywana nie tylko do czynności opodatkowanych, lecz i niepodlegających VAT. W związku z tym nie można przypisać konkretnych wydatków inwestycyjnych do każdej z tych czynności.
Odwrotnie wolno
Rzecznik uznał, że gminie przysługuje prawo do odliczenia VAT. Dla porównania wskazał sytuację odwrotną, gdy podatnik VAT kupuje coś z zamiarem wykorzystywania do czynności opodatkowanych i w związku z tym odlicza cały VAT, a później zmienia plany. Juliane Kokott podkreśliła, że taka sytuacja jest gorsza dla budżetu, bo dochodzi wówczas do prefinansowania podatnika. Mimo tego nie ma wątpliwości, że podatnik może odliczyć VAT, a potem go skorygować.
Rzecznik nawiązała też do wcześniejszych wyroków TSUE dotyczących zmiany wykorzystania środka trwałego z czynności nieopodatkowanych na opodatkowane. Wtedy trybunał odmawiał prawa do odliczenia VAT ze względu na nabycie do celów prywatnych bądź organu władzy publicznej (w sprawie Lennartz, sygn. akt C-97/90 oraz w sprawie Waterschap, sygn. akt C-78/02).
Rzecznik zwróciła jednak uwagę, że zapadły one na tle poprzedniej, szóstej dyrektywy VAT. Obecna ma inne brzmienie (art. 187), co – zdaniem Kokott – pozwala wyciągnąć odmienne wnioski.
OPINIA
Przedsiębiorca też by skorzystał
Jeśli rozstrzygnięcie TSUE będzie zgodne z opinią rzecznika, to będzie miało fundamentalne znaczenie dla samorządów, w szczególności w odniesieniu do inwestycji finansowanych ze środków unijnych. Często bowiem warunkiem otrzymania dofinansowania było zobowiązanie się przez samorządy do niewykorzystywania powstałej infrastruktury do działalności komercyjnej na czas trwania projektu. W stosunku do dużej części inwestycji okres ten albo już minął albo niedługo minie. Daje to gminom możliwość zmiany sposobu gospodarowania majątkiem. Fiskus do tej pory jednak odmawiał w takich przypadkach prawa do korekty i odzyskania podatku naliczonego za okres po zmianie przeznaczenia. Wyrok zgodny z opinią rzecznika zmieniłby tę praktykę.
Moim zdaniem korzystny wyrok – jakkolwiek wydany w sprawie podmiotu prawa publicznego – mógłby mieć znaczenie także dla przedsiębiorców, którzy nabyty towar najpierw wykorzystywali do celów prywatnych, a dopiero po jakimś czasie do celów działalności gospodarczej. Przedsiębiorca musiałby jednak posiadać fakturę dokumentującą zakupy.
Opinia rzecznika generalnego TSUE z 19 kwietnia 2018 r., sygn. akt C-140/17