Podatnik, który zmienia adres, sam musi dopilnować, czy nastąpiło przeniesienie do nowego urzędu skarbowego. Powinien się też upewnić, że stary organ zakończył sprawdzanie jego rozliczeń.
O nadużyciach w podatku od towarów i usług, przestępstwach polegających na wyłudzeniu podatku naliczonego i/ lub nieuprawnionym stosowaniu stawki 0-procentowej, znikających podatnikach, buforach i oszustwach karuzelowych napisano już wiele. Na wyłudzeniach podatku spowodowanych przez wykorzystywanie nieszczelności systemu VAT traci Skarb Państwa, ale w ostatecznym rachunku wszyscy obywatele – nie tylko Polski, lecz także krajów Unii Europejskiej.
Słuszne cele
Dlatego właśnie trwają prace i wdrażane są kolejne pomysły, których celem jest uszczelnienie systemu VAT, zapobieganie rejestracji nieuczciwych podmiotów jako podatników VAT oraz ich wykreślanie z rejestru.
System monitorowania transakcji opodatkowanych wprowadzony poprzez nakaz przesyłania Jednolitych Plików Kontrolnych – choć niedoskonały – pozwala na zapobieganie nieuczciwym praktykom, gdyż organy znacznie wcześniej otrzymują informacje o dokonywanych przez podatników transakcjach i dysponują narzędziem kontroli automatycznie wyłapującym wiele nieprawidłowości.
Wszystkie te działania mają wspólny, słuszny mianownik – ochronę systemu VAT i zapobieżenie luce VAT.
Czasami jednak, jak w każdym systemie mającym szeroki zasięg i charakter prewencyjny, dochodzi do zdarzeń niepożądanych, szkodliwych i krzywdzących dla pojedynczego podatnika.
I tak, przy okazji zwalczania nadużyć VAT i uszczelniania systemu, może dojść – i dochodzi – do pomyłkowego, niesłusznego wykreślenia z rejestru podatników VAT czynnych podmiotów, które prawidłowo wypełniają swoje obowiązki podatkowe wobec Skarbu Państwa. Przy tak szeroko zakrojonych działaniach prędzej czy później musi bowiem dojść do pomyłek w stosowaniu zaostrzonych przepisów. Ważne tylko, aby podatnik wiedział, co zrobić, żeby nie dotknęło to właśnie jego.
WAŻNE
W przypadku zmiany siedziby lub miejsca zamieszkania najlepiej skontaktować się z organami i potwierdzić, czy zmiany dokonane w trybie jednego okienka zostały odnotowane, i upewnić się, czy w danym przypadku konieczne jest jeszcze aktualizowanie danych w zakresie rejestracji dla celów VAT.
Szerszy katalog
Od 1 stycznia 2017 r. rozszerzono katalog sytuacji, w jakich podatnik jest wykreślany z rejestru.
Teoretycznie istnieje mechanizm zabezpieczenia przed pomyłką czy niesłusznym wykreśleniem podatnika z rejestru. W każdym biznesie zdarzają się sytuacje, gdy np. podatnik, chcąc nie chcąc, składa tzw. zerówki – nie wykazując podatku należnego ani naliczonego w deklaracjach VAT. Sytuacje takie mogą być spowodowane sezonowością, zastojem w branży czy spowolnieniem biznesu, które nie mogą stanowić przesłanek do dokonywania jakichkolwiek zgłoszeń we właściwych rejestrach (Krajowym Rejestrze Sądowym, Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej), ale ku zaskoczeniu podatnika mogą skutkować niezamierzonymi komplikacjami spowodowanymi przez wykreślenie z rejestru podatników VAT.
Mechanizm zabezpieczający i naprawczy (przywrócenie rejestracji w trybie uproszczonym po – co może się zdarzyć – pochopnym wykreśleniu) przewiduje art. 96 ust. 9c–9i ustawy o VAT. [tabela]
Tabela Przywrócenie rejestracji jako podatnika VAT czynnego
| Poprzez złożenie zawiadomienia do naczelnika urzędu skarbowego | Podatnik, który zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej na okres dłuższy niż 6 miesięcy, ale w czasie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej podejmuje czynności opodatkowane VAT, musi złożyć zawiadomienie do naczelnika US o wykonywaniu opodatkowanych czynności w okresie zawieszenia działalności gospodarczej wraz ze wskazaniem okresu, w którym będą one podejmowane. | |||
| Bez składania zgłoszenia rejestracyjnego do naczelnika urzędu skarbowego | Podatnik, który nie złożył deklaracji za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały, ale w wyniku wezwania naczelnika US udowodnił, że prowadzi opodatkowaną działalność gospodarczą, oraz złożył niezwłocznie brakujące deklaracje, zostanie przywrócony do rejestru. | |||
| Podatnik, który przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały składał deklaracje, w których nie wykazał sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia, zostanie przywrócony do rejestru podatników VAT, jeżeli złoży wyjaśnienia, z których będzie wynikało, że niewykazanie sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia jest konsekwencją specyfiki prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. | ||||
| Nie powinien być wykreślony z rejestru podatnik, który w wyniku pomyłki lub bez swojej wiedzy wystawił faktury lub faktury korygujące dokumentujące czynności niedokonane (np. faktura została wystawiona przez nieuczciwego pracownika). Podatnik będzie musiał udowodnić lub chociaż uprawdopodobnić swój brak zaangażowania w proces wystawienia takiej faktury. | ||||
Inne miejsce zamieszkania
W pewnym sensie wszystkie przesłanki wykreślenia z rejestru mają swoje uzasadnienie. Ale, uwaga, w praktyce zdarzają się sytuacje, kiedy podatnik, mimo że składa deklaracje, w których wykazuje sprzedaż opodatkowaną oraz podatek naliczony, zostaje wykreślony z rejestru.
Sytuacja taka może dotyczyć np. podatnika zmieniającego siedzibę czy miejsce zamieszkania (w przypadku podatników – osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą). I choć przesłanka ta nie jest wymieniona – i słusznie – w katalogu potencjalnych powodów wykreślenia, to może się taką stać. Dlaczego? Opiszemy tu sytuację podatnika, który zmienił miejsce zamieszkania.
W celu określenia właściwego dla podatnika organu podatkowego w zakresie VAT obecnie miejsce wykonywania działalności gospodarczej nie ma znaczenia. Mimo że podatnik nie zmienia miejsca wykonywania działalności gospodarczej, ale zmienia miejsce zamieszkania, konieczne jest zgłoszenie tego w CEIDG. Zmiana taka może bowiem spowodować zmianę właściwości organu podatkowego. Zgodnie z zasadami tzw. jednego okienka w ramach zawiadomienia o zmianie miejsca zamieszkania wiadomość ta jest z urzędu przekazywana zarówno do dotychczasowego, jak i nowego urzędu skarbowego. Ta sama zasada obowiązuje, jeśli osoba prawna zmienia swoją siedzibę. Ale to nie wystarczy.
Czym innym jest bowiem zawiadomienie przez CEIDG starego i nowego urzędu skarbowego o zmianie miejsca zamieszkania/siedziby działalności, a czym innym rejestracja dla celów VAT. Podatnik nie powinien o tym zapominać. W tym drugim przypadku konieczna jest jego aktywność i złożenie w nowym urzędzie aktualizacji VAT-R. Jeśli tego nie zrobi, możliwa jest sytuacja, w której stary organ podatkowy wykreśli podatnika z rejestru czynnych podatników VAT. Uzna bowiem, że nie otrzymał dwóch kolejnych deklaracji VAT i istnieje przesłanka do dokonania wykreślenia podatnika z rejestru czynnych podatników VAT – chociaż podatnik składa deklaracje do nowego urzędu. Przy braku porozumienia czy wymiany informacji między urzędami może dojść do takiej sytuacji, że podatnik, który składa deklaracje zgodnie z przepisami do organu właściwego po zmianie miejsca zamieszkania czy siedziby i wpłaca należny podatek... zostaje wykreślony z rejestru czynnych podatników VAT.
Informacja od kontrahenta
Podatnik wykreślony z rejestru podatników dowiaduje się o zaistniałej sytuacji – jeśli nie zostanie skutecznie powiadomiony przez organ podatkowy – od kontrahenta dokonującego weryfikacji przy sporządzaniu rejestru VAT albo który został zawiadomiony przez ministra finansów w trakcie weryfikacji plików JPK.
Pomijając konieczność wyjaśnienia sytuacji z organami, pomyłkowe wykreślenie z rejestru podatników może spowodować nie lada kłopoty. Przede wszystkim podatnik taki automatycznie, czasami mimo że ma dłuższe kontakty ze swoimi kontrahentami, może być traktowany jako podmiot podejrzany. Pierwszym i podstawowym problemem jest ryzyko utraty płynności finansowej, w szczególności w tych sytuacjach, gdy podatnik jest zobowiązany do zapłaty znacznych kwot na rzecz kontrahentów, a wystawiając swoją fakturę – co naturalne – musiał obliczyć i odprowadzić VAT należny. W przypadku niewielkich podmiotów, które dopiero zaczynają działalność, albo takich, które realizują ważną dla nich umowę z nowym poważnym kontrahentem, utrata zaufania na skutek – pomyłkowej – utraty statusu podatnika czynnego VAT może doprowadzić do znacznie bardziej poważnych komplikacji niż konieczność wyjaśnienia sytuacji z organami podatkowymi. Przywrócenie statusu podatnika VAT czynnego dokonywane jest w takich sytuacjach przez organy podatkowe sprawnie, jednak biznesowe skutki mogą być bardzo bolesne.
Co robić
Przy dokonywaniu wszelkich zmian w rejestrach, w szczególności tych, które wiążą się ze zmianą właściwości organu podatkowego, trzeba pamiętać, aby odpowiednie zmiany zostały dokonane również w zakresie rejestru podatników VAT. Z uwagi na mogące się pojawić problemy i komplikacje najlepiej skontaktować się z organami i potwierdzić, czy zmiany dokonane w trybie jednego okienka zostały odnotowane, i upewnić się, czy w danym przypadku konieczne jest jeszcze aktualizowanie danych w zakresie rejestracji dla celów VAT.
Co stanowi ustawa o VAT
Art. 96 ust. 9
Naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania go tym, jeżeli:
1) podatnik nie istnieje lub
2) mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem, lub
3) dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą, lub
4) podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania organów naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego, dyrektora izby administracji skarbowej lub Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Art. 96 ust. 9a
Wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega także podatnik, który:
1) zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na postawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy lub
2) będąc obowiązanym do złożenia deklaracji, o której mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, nie złożył takich deklaracji za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały, lub
3) składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje, o których mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, w których nie wykazał sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia, lub
4) wystawiał faktury lub faktury korygujące, dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane, lub
5) prowadząc działalność gospodarczą, wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi uczestniczą w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej – z zastrzeżeniem ust. 9b–9f.
Podstawa prawna
Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.).