Od 2017 r. pracownicy mogą składać dwa niemal identyczne oświadczenia dla celów PIT. Skutki są jednak diametralnie różne. To pułapka zastawiona na płatników, czyli zakłady pracy.
Chodzi o potrącanie kwoty zmniejszającej podatek w sytuacji, gdy dochód pracownika u danego pracodawcy nie przekroczył 85 528 zł (tyle wynosi górna granica pierwszego przedziału skali podatkowej). Niby kwota zmniejszająca podatek nie jest duża (556,02 zł rocznie), ale to zakład pracy, a nie pracownik, odpowiada za nieprawidłowo naliczoną i odprowadzoną do urzędu skarbowego zaliczkę na PIT.
Nowe oświadczenie...
Jedno oświadczenie to nowość wprowadzona do ustawy o PIT od 2017 r. Z dodanego art. 32 ust. 1e wynika, że jeżeli podatnik złoży płatnikowi oświadczenie, iż za dany rok jego dochody przekroczą 85 528 zł, to płatnik już od następnego miesiąca pobiera zaliczki na PIT bez pomniejszania o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Chodzi o kwotę wynoszącą rocznie 556,02 zł, czyli miesięcznie 46,33 zł (art. 27 ust. 1b pkt 1).
Podatnik może złożyć takie oświadczenie w każdej chwili, również wtedy, gdy jego dochód, licząc od początku roku, nie przekroczył jeszcze 85 528 zł. Musi się jednak liczyć z tym, że od następnego miesiąca zakład pracy przestanie mu potrącać kwotę 46,33 zł.
...i wciąż stare
Zarazem bez zmian pozostawiono art. 41a. Przepis ten funkcjonuje w ustawie o PIT od lat. Wynika z niego, że płatnik, na wniosek pracownika, oblicza zaliczkę na podatek według stawki 32 proc., a nie 18 proc.
Przepis nie mówi nic o motywach takiego wniosku, ale w praktyce pracownik również składa go wtedy, gdy dużo zarabia i spodziewa się, że w zeznaniu rocznym ostatecznie i tak musiałby zastosować wyższą stawkę podatkową. Nie chcąc dopłacać później dużej kwoty podatku, prosi płatnika, aby ten, już w trakcie roku, potrącał zaliczkę na PIT według wyższej stawki.
Taki wniosek można również złożyć w każdej chwili. Art. 41a nie wspomina jednak słowem o kwocie zmniejszającej podatek. Należało więc i nadal należy przyjmować, że tak długo, jak dochody pracownika nie przekroczą 85 528 zł, pracodawca wciąż potrąca kwotę 556,02 zł rocznie, czyli miesięcznie 46,33 zł.
Dwa różne skutki
Tym samym od 2017 r. mamy w ustawie o PIT dwa przepisy o podobnym zastosowaniu, ale o całkiem odmiennych skutkach. Jeśli bowiem pracownik złoży wniosek na podstawie art. 41a ustawy o PIT, to dopóki jego dochód u danego pracodawcy nie przekroczy 85 528 zł, płatnik powinien stosować kwotę zmniejszającą zaliczkę na podatek (mimo podwyższenia stawki podatku do 32 proc.).
Jeśli natomiast ten sam podatnik, będąc w identycznej sytuacji, złoży płatnikowi oświadczenie na podstawie nowego art. 32 ust. 1e ustawy o PIT, to mimo iż jego dochód roczny nie przekroczył 85 528 zł, zakład pracy powinien przestać potrącać kwotę zmniejszającą zaliczkę na podatek.
Potwierdziło to również Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na pytanie DGP (patrz obok).
Jakie pytanie, taka odpowiedź
Problem uwidocznił się po tym, jak pod koniec lutego br. dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu potwierdził w interpretacji indywidualnej, że jeśli dochód pracownika u danego pracodawcy nie przekroczy kwoty 85 528 zł, to płatnik powinien nadal potrącać kwotę zmniejszającą zaliczkę na podatek (interpretacja nr 3063-ILPB1-1.4511.408.2016.1.KF).
Spółka, która wystąpiła o interpretację, wyraźnie jednak spytała tylko o skutki złożenia przez pracownika wniosku na podstawie art. 41a ustawy o PIT. Gdyby spytała o skutki zastosowania nowego art. 32 ust. 1e, odpowiedź najprawdopodobniej byłaby odmienna.
Odpowiedzialność płatnika
Prawdopodobnie wielu płatników nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, jak różne mogą być skutki złożenia przez pracownika oświadczenia na podstawie art. 32 ust. 1e i wniosku na podstawie art. 41a.
Czy pracodawcy czymś to grozi? Zgodnie z art. 30 ordynacji podatkowej płatnik, który nie wykonał swoich obowiązków, odpowiada całym swoim majątkiem za niepobrany podatek. Nie ma zatem problemu, gdy płatnik pobrał za wysoką zaliczkę, bo nie potrącił kwoty zmniejszającej podatek (mimo że pracownik złożył tylko oświadczenie na podstawie art. 41a).
Gorzej, gdy jest odwrotnie – płatnik potrącał tę kwotę, mimo że pracownik złożył oświadczenie na podstawie art. 32 ust. 1e. W takiej sytuacji płatnik nie tylko odpowiada za niepobrany podatek, lecz także ponosi odpowiedzialność z kodeksu karnego skarbowego. Zgodnie z art. 78 k.k.s. płatnikowi, który pobiera podatek (także zaliczkę na PIT) w kwocie niższej od należnej, grozi grzywna do 720 stawek dziennych, a nawet kara do dwóch lat więzienia, bądź obie te kary łącznie. Oczywiście ważna jest wina, umyślność oraz wartość zaniżonego podatku. Jeśli kwota jest małej wartości (obecnie nie przekracza 400 tys. zł), to grozi tylko grzywna (do 720 stawek dziennych). Jeżeli kwota niepobranego podatku nie przekracza 10 tys. zł, płatnik odpowiada za wykroczenie skarbowe, a nie przestępstwo skarbowe. Minimalna grzywna za wykroczenie skarbowe w 2017 r. waha się od 200 zł do 40 tys. zł.
Odpowiedź Ministerstwa Finansów na pytanie DGP
Złożenie oświadczenia na podstawie art. 41a ustawy o PIT jest niezależne od złożenia oświadczenia na podstawie art. 32 ust. 1e ustawy o PIT i w praktyce wywołuje odmienne skutki.
Jeżeli dochody pracownika nie przekroczyły 85 528 zł, a pracownik złożył oświadczenie na podstawie art. 41a ustawy PIT, to płatnik jest obowiązany do stosowania przy poborze zaliczek 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, niezależnie od tego, że podatnik złożył wniosek o obliczanie i pobieranie w ciągu roku zaliczek na podatek według stawki 32 proc.
W sytuacji gdy podatnik złoży oświadczenie na podstawie art. 32 ust. 1e ustawy PIT, to mimo że dochody pracownika nie przekroczyły 85 528 zł, płatnik pobiera zaliczki, „począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostało złożone oświadczenie, bez pomniejszania o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek”. ⒸⓅ
Skutki złożenia oświadczenia przez pracownika
| Dochód pracownika u danego pracodawcy | Podstawa prawna oświadczenia/wniosku złożonego przez podatnika | Treść oświadczenia/ wniosku | Obowiązek płatnika | |||||
| nie przekroczył 85 528 zł | art. 32 ust. 1e ustawy o PIT | że za dany rok dochody pracownika przekroczą 85 528 zł | Płatnik przestaje potrącać kwotę zmniejszającą podatek, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik złożył oświadczenie. | |||||
| nie przekroczył 85 528 zł | art. 41a ustawy o PIT | aby płatnik obliczał i pobierał zaliczki na PIT, stosując zamiast stawki 18 proc. stawkę 32 proc. | Płatnik ma obowiązek potrącać kwotę zmniejszającą podatek mimo wniosku złożonego przez pracownika. | |||||
OPINIA
Przepisy faktycznie mogą rodzić wątpliwości
Obowiązującą od 1 stycznia 2017 r. nowelizacją ustawy o PIT ustawodawca dokonał w zasadzie kosmetycznych zmian w odniesieniu do samej wysokości kwoty zmniejszającej podatek. Okazało się jednak, że te drobne zmiany budzą liczne wątpliwości w zakresie prawidłowej interpretacji obowiązków po stronie zakładów pracy jako płatników.
Zgodzić należy się ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów co do tego, że oświadczenia składane na podstawie art. 41a oraz art. 32 ust. 1e ustawy o PIT mają charakter zupełnie odrębny, mimo że w praktyce skutki obydwu będą w głównej mierze nakierowane na uniknięcie lub też zmniejszenie ewentualnej kwoty dopłaty podatku w rozliczeniu rocznym przez podatników dobrze zarabiających. W gestii pracownika pozostaje zatem ocena, czy złożyć płatnikowi jedno, czy też może dwa oświadczenia. Jeśli spojrzeć na to od strony praktycznej, oba oświadczenia mogą być złożone w jednym dokumencie. Niemniej aby wyeliminować wątpliwości, należałoby wskazać dwie podstawy prawne.
