W jakim momencie należy rozpoznać przychód podatkowy w sytuacji jednostronnego potrącenia wierzytelności, jeżeli jedna z nich jest sporna?
Można sobie wyobrazić sytuację, gdy podwykonawca ma wobec wykonawcy roszczenie w kwocie 1 mln złotych. Natomiast wykonawca wobec podwykonawcy posiada roszczenie (np. z tytułu kary umownej) w wysokości 2 mln złotych, które jest jednak kwestionowane przez podwykonawcę. Jeżeli wykonawca dokona jednostronnego potrącenia takiej wierzytelności (do wysokości wierzytelności niższej), to stanie przed problemem, kiedy powinien rozpoznać przychód z tego tytułu.
Należy zauważyć, że w wyniku potrącenia wykonawcy zostanie wymierzona kara umowna. Otrzymana kwota nie będzie konsekwencją wydania rzeczy, zbycia praw majątkowych ani też wykonania usługi.
Moment powstania przychodu z tego tytułu powinien zostać ustalony na podstawie art. 12 ust. 3e ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 z późn. zm.). Stanowi on, że za dzień powstania przychodu uważa się dzień otrzymania zapłaty. W przedstawionym przykładzie za dzień zapłaty należy uznać dzień dokonania potrącenia. W konsekwencji przychód w kwocie potrąconej kary umownej powinien zostać rozpoznany w dniu otrzymania zapłaty, to jest w dniu dokonania potrącenia. Dla skuteczności tego nie jest bowiem wymagane, aby potrącane wierzytelności były bezsporne.
Kwestionowanie wierzytelności przez podwykonawcę nie ma żadnego wpływu na traktowanie przychodu po stronie wykonawcy. Dopiero w momencie ewentualnego uznania niezasadności roszczeń wykonawcy byłby on uprawniony do dokonania korekty swoich rozliczeń podatkowych i zmniejszenia przychodów.
Niestety na gruncie ustawy o CIT nie wykształciła się jednolita linia orzecznicza i interpretacyjna w zakresie daty, w której korekta taka powinna zostać ujęta, tj. czy powinna być dokonana wstecz, czy też w okresie uznania roszczenia podwykonawcy.