Kim jest podwykonawca usługi budowlanej? Czy jest to firma, która wygrała przetarg, czy też ta, której zlecane są kolejne prace? Odpowiedź na to pytanie jest kluczowa, bo od 1 stycznia 2017 r. usługi podwykonawców budowlanych mają zostać objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia. Zdaniem ekspertów przepisy spowodują wiele problemów
Zmianę dotyczącą opodatkowania podatkiem od towarów i usług podwykonawców usług budowlanych przewiduje duża nowelizacja ustawy o VAT (projekt z 22 września 2016 r.). Usługi objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia będą skatalogowane w nowym załączniku nr 14. Usługi budowlane wymienione w pozycjach od 2 do 34 tego załącznika (np. roboty związane z wnoszeniem budynków mieszkalnych, kopaniem rowów, wykonywaniem wykopów, instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych) będą objęte odwrotnym obciążeniem, jeśli usługodawca będzie je świadczył jako podwykonawca. Kto to jest – tego projekt nie precyzuje. – To jest potoczne określenie, wydaje się, że każdy je rozumie, a z takimi jest najwięcej problemów – przyznaje Andrzej Nikończyk, doradca podatkowy i partner w KNDP.
Kogo obejmie
Inwestor, główny wykonawca i podwykonawcy – tacy są najczęściej uczestnicy tej gałęzi rynku. Inwestorem może być podmiot prowadzący działalność gospodarczą, który nabędzie usługi wymienione w załączniku 14, a ich efekty wykorzysta w swojej działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu – wyjaśnia Roman Namysłowski, doradca podatkowy i partner w Credo Taxand. Przykładem może być zatem zamówienie remontu pomieszczeń przez właściciela pensjonatu.
Inwestorem może być również osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, która zleciła wykonanie określonych usług podwykonawcy. Czyli np. Jan Kowalski, który zamówił odnowienie łazienki w swoim mieszkaniu. – Intencją tego przepisu jest objęcie odwrotnym obciążeniem wszystkich transakcji poprzedzających etap świadczenia usług na rzecz inwestora – tłumaczy Roman Namysłowski. Ma to bowiem wyeliminować przypadki nieprawidłowego deklarowania statusu nabywcy usług czy towarów i nabywania ich bez podatku VAT.
Kluczowa kwestia
Przykładem takiego problemu może być sytuacja, gdy przedsiębiorca wynajmie maszynę budowlaną od firmy świadczącej takie usługi. Od rozstrzygnięcia, czy przedsiębiorca wynajmuje maszynę na własne potrzeby, czy też użyczy ją podwykonawcy, będzie zależał sposób rozliczenia VAT (zasady ogólne czy odwrotne obciążenie). – Jeśli przedsiębiorca poinformuje właściciela urządzenia o tym, że będzie wykorzystywał maszynę na swoje potrzeby, to wynajmujący nie będzie podwykonawcą – twierdzi Roman Namysłowski.
Zdaniem Doroty Pokrop, doradcy podatkowego i partnera w EY, skoro projekt nie zawiera definicji podwykonawcy, konieczne będzie sięgnięcie do słownika języka polskiego. Zgodnie z nim chodzi o firmę lub osobę wykonującą pracę na zlecenie głównego wykonawcy. – Z całą pewnością tak ogólne stwierdzenie napyta sporo kłopotów np. konsorcjom firm – przyznaje Dorota Pokrop. Jej zdaniem problemem może być np. to, czy lider konsorcjum to wykonawca główny, a pozostali członkowie to podwykonawcy.
Kto zapłaci
Po zmianach podwykonawcy będą dokonywali zakupów z podatkiem VAT, a wystawiali fakturę na wykonawcę głównego bez VAT. – Pojawi się więc konieczność występowania o zwrot VAT, a więc pogorszą się przepływy finansowe firm – podkreśla Dorota Pokrop, a zgadza się z takim stwierdzeniem Roman Namysłowski.
Jeśli podwykonawca sam będzie świadczył usługi na rzecz wykonawcy, po stronie zakupów będzie miał koszty w większości przypadków obciążone VAT. Z punktu widzenia jego sprzedaży, będzie wystawiał fakturę bez VAT. – W efekcie oznacza to, że podwykonawca będzie musiał systematycznie występować do urzędu skarbowego z wnioskiem o zwrot podatku – przyznaje ekspert. Otrzyma go, w zależności od sytuacji, w ciągu 60 lub 25 dni od momentu złożenia deklaracji.
W innej sytuacji – jeśli podwykonawca będzie miał swojego podwykonawcę (nazwijmy go podwykonawca 2), to z tytułu zakupu usług od podwykonawcy 2, podwykonawca będzie zobowiązany do rozliczenia VAT z tytułu tych usług na zasadzie odwrotnego obciążenia. – Co do zasady podatek naliczony i należny trzeba będzie wykazać w tej samej deklaracji – mówi Roman Namysłowski. Podwykonawca po stronie sprzedaży wystawi fakturę bez VAT. – W efekcie, jeżeli podwykonawca nabywałby jedynie usługi wymienione w załączniku 14 i je dalej świadczył, nie powstanie u niego ani podatek do zapłaty, ani kwota podatku do zwrotu z urzędu skarbowego – zauważa ekspert Crido Taxand.
Jak mogą wyglądać rozliczenia po zmianach, pokazuje też przykład liczbowy, na który wskazuje Dorota Pokrop.
Zamówienia wyłączone
Eksperci wyjaśniają też, że zmiany w VAT nie będą dotyczyły zamówień publicznych na usługi budowlane. – Obecne brzmienie projektu sugeruje, że mechanizmem odwrotnego obciążenia objęte będą wyłącznie usługi podwykonawców, a nie wykonawców głównych. W przypadku zamówień publicznych mówimy raczej o rozliczeniu z wykonawcą głównym, który nadal będzie miał obowiązek naliczenia VAT i nic się nie zmieni – stwierdza Dorota Pokrop.
Gdyby w trybie zamówień usługi kupowane byłyby od podwykonawców, wówczas pojawiłby się problem związany z kwotami. – Umowy dotyczące zamówień zwykle mówią o kwotach brutto, a w tym przypadku sprzedawca wystawiałby fakturę bez VAT. W efekcie podatek musiałby być rozliczony przez nabywcę z własnej kieszeni (jako nieprzewidziany do rozliczenia z podwykonawcą w umowie) – wskazuje Dorota Pokrop.
PRZYKŁAD
Zagrożona płynność finansowa
Podwykonawca świadczy usługę budowlaną o wartości netto 1 mln zł (stawka VAT 23 proc.) i dla tych celów dokonuje nabycia materiałów budowlanych o wartości netto 500 tys. zł (stawka VAT 23 proc.).
Obecnie jego podatek należny wyniesie 230 tys. zł, a podatek naliczony 115 tys. zł. Więc do zapłaty do urzędu skarbowego pozostanie 115 tys. zł. Po zmianie przepisów podatek należny wyniesie 0 zł, a podatek naliczony 115 tys. zł. Na zwrot tej kwoty podatnik będzie musiał czekać zwykle co najmniej kilka miesięcy od daty zakupu (co najmniej 60 dni od daty wystąpienia z wnioskiem o zwrot, więc może nawet 90 dni od dnia zakupu).
CO SIĘ JESZCZE ZMIENI
Sankcje w VAT
Zostanie wprowadzona sankcja w wysokości: - 30 proc. kwoty zaniżenia lub zawyżenia – za zaniżenie podatku należnego, zawyżenie podatku naliczonego oraz niezłożenie deklaracji z wykazanym podatkiem należnym; - 100 proc. podatku naliczonego – za stwierdzone naruszenie prawa (np. posługiwanie się fikcyjnymi fakturami). Sankcje nie będą miały zastosowania do okresów rozliczeniowych przed 1 stycznia 2017 r. Dlatego, według Janiny Fornalik, doradcy podatkowego w MDDP, podatnicy, którzy przenoszą nadwyżkę VAT naliczonego na następne okresy, powinni wystąpić o jej zwrot jeszcze w 2016 r.
Limit zwolnienia podmiotowego z VAT
200 tys. zł
Kwartalne rozliczenie VAT
Nie będą mogły z niego korzystać firmy rozpoczynające działalność oraz duzi podatnicy (o obrotach przekraczających 1,2 mln euro).
Składanie deklaracji VAT
Zostanie wprowadzony obowiązek składania deklaracji w formie elektronicznej: ● od 1 stycznia 2017 r. w stosunku do podatników: - którzy mają obowiązek elektronicznego składania dokumentów do ZUS i określonych deklaracji, informacji z zakresu PIT i CIT, - sprzedających lub kupujący towary w systemie odwrotnego obciążenia, - VAT UE; ● od 1 stycznia 2018 r. w stosunku do pozostałych podatników.
Solidarna odpowiedzialność i kaucja gwarancyjna
Katalog towarów objętych solidarną odpowiedzialnością zostanie rozszerzony np. o: folie typu stretch, dyski twarde (HDD), dyski SSD. Wprowadzona zostanie odpowiedzialność solidarna pełnomocnika – do 10-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Chodzi o przypadki, gdy w wyniku oszustwa w ciągu pierwszych 6 miesięcy powstaną zaległości podatkowe. Zostaną wprowadzone: - dodatkowe przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności, np. płatność będzie musiała być uiszczona na konto banku, który ma siedzibę w kraju, lub kasy oszczędnościowo-kredytowej; w przypadku zakupu paliwa sprzedawca będzie musiał mieć koncesję; - dodatkowe wymogi dla podmiotów składających kaucję gwarancyjną, np. nie będą mogli być oni w trakcie restrukturyzacji i będą musieli posiadać koncesję na obrót paliwem. Zostaną doprecyzowane zasady usuwania z wykazu sprzedawców paliwa, którzy uiścili kaucję. Minister finansów będzie mógł usunąć z listy podmioty, gdy będą w trakcie restrukturyzacji, upadłości, likwidacji lub wygasnie im koncesja
Odmowa rejestracji podatnika VAT
Organ będzie mógł odmówić wpisu do rejestru, gdy podmiot nie istnieje, albo nie można się z nim skontaktować (mimo udokumentowanych prób).
Wykreślenie podatnika z rejestru VAT
Organ będzie mógł wykreślić podatnika VAT z rejestru, gdy ten: - nie będzie składał deklaracji przez pół roku (6 deklaracji miesięcznych lub 2 deklaracji kwartalnych); - będzie wystawiał puste faktury; - będzie uczestniczył w oszustwie lub nadużyciu podatkowym; - zawiesi działalność (po wznowieniu działalności podatnik byłby automatycznie ponownie rejestrowany jako podatnik VAT).
Dodatkowe warunki rejestracji jako podatnik VAT
Wprowadzenie obowiązku złożenia kaucji rejestracyjnej (20 tys. zł – 200 tys. zł) dla: - podmiotów, co do których będzie istniało ryzyko wystąpienia zaległości podatkowych (według oceny naczelnika urzędu skarbowego na podstawie analizy powiązań z innymi podmiotami); - podmiotów, które przez dwa kolejne lata zalegają w podatkach na kwotę powyżej 20 tys. zł; - podmiotów, które zostały wyrejestrowane z innych powodów niż zawieszenie działalności; - pomiotów, w których osoby składające zgłoszenie lub zaangażowane w działalność zostały prawomocnie skazane za przestępstwo skarbowe.
Przyśpieszony zwrot VAT
25 dni od złożenia deklaracji, jeśli: - kwoty podatku naliczonego będą wynikać z faktur dokumentujących nabyte towary i usługi opłacone za pośrednictwem konta firmowego – podatnik powinien przedstawić dowody potwierdzające zapłatę; - łączna kwota należności wynikających z pozostałych faktur (nieopłaconych z konta firmowego) nie przekroczy 15 tys. zł; - podatnik przez kolejne dwa lata poprzedzające okres, kiedy chce odzyskać VAT w przyśpieszonym terminie, był zarejestrowany ze statusem „czynny”, składał deklaracje i terminowo rozliczał podatki. W terminie 25 dni nie odzyska VAT podatnik, u którego kwota daniny do przeniesienia z poprzedniej deklaracji przekroczy 3 tys. zł.