Trybunał Konstytucyjny potwierdził, że po ogłoszeniu wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości podatnicy uprawnieni do zwrotu akcyzy nie będą musieli czekać na uchylenie przepisów naruszających prawo wspólnotowe.
Trybunał Konstytucyjny (TK) zajął w pełnym składzie stanowisko w kolejnej precedensowej sprawie. Kwestia leżąca u podstaw pytania prawnego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie (sygn. akt P 37/05) dotyczy nie tylko sposobu stosowania prawa wspólnotowego przez polskie sądy, ale określa także z perspektywy TK zakres kompetencji samego Trybunału, sądów krajowych oraz Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS). Równocześnie postanowienie TK przyspieszy dochodzenie ewentualnego zwrotu akcyzy pobieranej od używanych samochodów sprowadzanych z innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Wskazuje bowiem sądom administracyjnym, że powinny one rozstrzygać sprawy o zwrot akcyzy samodzielnie i bez oczekiwania na uchylenie przepisów ustawy krajowej ewen- tualnie naruszających prawo wspólnotowe.
Podatnik prosi o zwrot
Tłem dla rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego stał się wniosek Stanisława P., który kupił w Niemczech używany samochód osobowy, i zapłacił z tego tytułu w Polsce podatek akcyzowy w wysokości 7658 zł. Następnie zwrócił się do naczelnika urzędu celnego o zwrot nadpłaconego podatku, a jako podstawę roszczeń podał okoliczność, że podatku tego nie powinien odprowadzać ze względu na sprzeczność ustanawiającego obowiązek podatkowy art. 80 ustawy o akcyzie z przepisami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE). Kiedy naczelnik odmówił zwrotu podatku, Stanisław P. odwołał się od tej decyzji do dyrektora Izby Celnej w Olsztynie. Dyrektor stwierdził, że organy podatkowe nie mają w obecnym stanie prawnym kompetencji do dokonywania oceny zgodności obowiązującego w Polsce systemu prawnego z prawem wspólnotowym i związane są przepisami prawa do czasu, gdy Trybunał uzna je za niezgodne z konstytucją.
WAŻNE
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego przyspieszy dochodzenie ewentualnego zwrotu akcyzy pobieranej od używanych samochodów sprowadzanych z innych państw członkowskich Unii Europejskiej
Pytanie prawne WSA
Wobec niekorzystnej decyzji dyrektora izby celnej, Stanisław P. złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, który stwierdził, że ewentualny obowiązek zwrotu akcyzy na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej nie ma charakteru wspólnotowego i dlatego podlega wyłącznie prawu polskiemu. Równocześnie WSA zauważył, że zgłoszone przez Stanisława P. żądanie zwrotu podatku akcyzowego pozostawało w sprzeczności z art. 80 ustawy o akcyzie. WSA zaś, stosując prawo wewnętrzne, nie jest uprawniony do kwestionowania ustaw. WSA zakładał bowiem, że sprzeczność art. 80 ustawy o akcyzie z art. 90 TWE skutkuje równocześnie naruszeniem art. 91 ust. 2 konstytucji. Zgodnie z nim umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. W przekonaniu WSA kompetentnym do rozstrzygnięcia o niestosowaniu przepisu ustawy był więc w tej sprawie wyłącznie TK. W związku z tymi wątpliwościami WSA postanowił zadać pytanie prawne do TK na podstawie art. 193 konstytucji, w którym prosi o wyjaśnienie, czy art. 80 ustawy o akcyzie jest zgodny z art. 90 TWE stwierdzającym, że żadne państwo członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju, wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe, i czy w związku z tym nie jest sprzeczny z art. 91 konstytucji. WSA uznał ponadto, że w sprawie nie ma potrzeby zwrócenia się o wykładnię przepisów prawa wspólnotowego do ETS, tak jak uczynił to WSA w Warszawie w sprawie Brzezińskiego.
TK: pytanie niedopuszczalne
W odpowiedzi Trybunał postanowił – zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia. Wbrew stanowisku wojewódzkiego sądu administracyjnego TK uznał, że istota rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed WSA leży w interpretacji prawa wspólnotowego. Merytoryczne rozstrzygnięcie przez TK tego, czy art. 80 ustawy o akcyzie narusza art. 90 TWE, rodziłoby niebezpieczeństwo, że wykładnia prawa wspólnotowego przyjęta przez TK nie będzie uwzględniała standardów interpretacyjnych przyjętych w odniesieniu do wszystkich krajów Unii Europejskiej, a ponadto powodowałoby zagrożenie dwutorowości w zakresie orzekania o treści tych samych przepisów prawa.
Niejednolite orzecznictwo
Trybunał przypomniał, że orzecznictwo sądów administracyjnych jest w odniesieniu do art. 80 ustawy o akcyzie w kontekście wspólnotowym niejednolite i rozbieżne. Dlatego konieczne jest, zdaniem TK, przede wszystkim wyjaśnienie zakresu znaczeniowego art. 90 TWE przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w trybie prejudycjalnym, ku czemu okazję daje sprawa Brzezińskiego. Ponadto problem w zawisłej przed WSA w Olsztynie sprawie tkwi, wbrew temu co przyjął WSA, w sferze stosowania, a nie obowiązywania prawa. Trybunał wskazał w tym zakresie na normę kolizyjną zawartą w art. 91 ust. 2 konstytucji, nakładającą obowiązek odmowy stosowania ustawy w wypadku kolizji z umową międzynarodową ratyfikowaną w drodze ustawowej. Na jej podstawie każdy sąd, jeśli nie ma wątpliwości co do treści normy prawa wspólnotowego, powinien, w razie stwierdzenia kolizji, samodzielnie odmówić zastosowania sprzecznego z prawem wspólnotowym przepisu ustawy.