Zmiany w sprawozdawczości OPP wprowadzone przez Ministerstwo Pracy miały ułatwić wypełnianie obowiązków, a w praktyce mogą to uniemożliwić.
Dziś jest ostatni dzień na publikację sprawozdań finansowych i merytorycznych za 2011 r. organizacji pożytku publicznego (OPP) w internetowej bazie. To warunek uzyskania przez nie 1 proc. podatku z rozliczeń PIT składanych w 2012 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) przedłużyło ustawowy termin ich publikacji. Z komunikatu resortu wynika, że decyzja ta jest związana z kłopotami w dostępie do tego systemu. Jest to spowodowane dużą liczbą podmiotów, chcących opublikować swoje raporty na koniec okresu sprawozdawczego (do 16 lipca). Jednocześnie podkreślono, że założeniem systemu, który jest bardzo innowacyjny, było usprawnienie procesu składania sprawozdań i zmniejszenie kosztów.

Problemy organizacji

Jednak jego użytkownicy są innego zdania. Mimo, że w założeniu zmiany były dobre i miały wprowadzić uproszczenia, to w praktyce zainteresowane podmioty miały duże problemy z wypełnieniem obowiązku sprawozdawczego – zgodnie z zasadami obowiązującymi do rozliczenia 2011 r. Zastrzeżenia dotyczą zarówno funkcjonowania bazy, jak i szczegółowości nowego wzoru sprawozdania merytorycznego, a także wzoru sprawozdania finansowego, który odbiega od tego, który zawiera ustawa o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 z późn.zm.).
Agata Tomaszewska z Forum Darczyńców w Polsce potwierdza, że OPP, które są jego członkami, skarżyły się na nowy wzór sprawozdania merytorycznego. Wymaga on gromadzenia i przetwarzania dodatkowych, bardzo szczegółowych danych, m.in. informacji o członkach i wolontariuszach organizacji. Dlatego przysporzył organizacjom non profit mnóstwo dodatkowej pracy biurokratycznej. Ponawiane próby wypełnienia formularza elektronicznie powodowały chaos, który nie sprzyjał realizacji celów statutowych, dla których zostały powołane.
– Wprowadzając obowiązek zamieszczenia sprawozdania jedynie przez formularz elektroniczny, nie dano organizacjom możliwości złożenia sprawozdania w wersji papierowej, czy przesłania pliku pdf/doc – twierdzi Agata Tomaszewska.
Podkreśla, że byłoby to pomocne, w razie wystąpienia problemów technicznych po stronie ministerstwa, czy problemów z dostępem do stabilnego łącza internetowego po stronie organizacji.
Małgorzata Lelonkiewicz z Federacji Polskich Banków Żywności dodaje, że w tym roku w zasadzie każda organizacja była zmuszona przygotować swoje sprawozdania finansowe i merytoryczne i dopiero potem z mozołem wprowadzać je do bazy. Często trzeba było zmieniać różne pozycje, skracając lub dowolnie dobierając wskaźniki, ponieważ były wymagane w innym formacie, niż do tej pory – zgodnie z ustawą o rachunkowości. Nie opublikowano też instrukcji i standardu do ich wypełnienia. Wśród organizacji było więc wiele interpretacji, natomiast brakowało jednoznacznej opinii ministerstwa.
Katarzyna Kordziak-Kacprzak, dyrektor do spraw fundraisingu UNICEF Polska, dodaje, że występowały również problemy techniczne – te same dane wpisywane w raporcie merytorycznym nie zgadzają się z identycznymi danymi w raporcie finansowym. W wyniku tego stale pojawia się informacja o błędnym wypełnieniu sprawozdań.
Według eksperta wzór sprawozdania merytorycznego nie pozwala na pełną prezentację działań organizacji. Z drugiej strony, wymaga zbyt wielu szczegółowych informacji finansowych, opisanych następnie w sprawo- zdaniu finansowym.
– Lepiej zrezygnować z tak szczegółowych i wielopłaszczyznowych pytań o wynagrodzenia lub wyraźnie określić, jak ma być ono liczone, żeby dane były porównywalne i wiarygodne – twierdzi Małgorzata Lelonkiewicz.
Dodaje, że niezbędne jest też przygotowanie instrukcji wypełnienia, by nie było wątpliwości, czego dotyczą poszczególne zapytania.

Akceptacja raportów

Z kolei Weronika Czyżewska z Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, która zrzesza również OPP, podkreśla, że mechanizm zdobywania 1 proc. podatku wpływa na coraz większe zaangażowanie w życie społeczne obywateli. Dlatego, oprócz wymienionych wcześniej komplikacji, zwraca uwagę na inny problem.
Jeśli organizacja w statucie ma obowiązek zatwierdzenia sprawozdania merytorycznego i finansowego przez radę fundacji, a sprawozdanie zostało wypełnione zgodnie z przepisami, zatwierdzone i wysłane już do innych resortów, którym podlega, organizacjom grozi złożenie w bazie MPiPS sprawozdania różnego od tego, które zostało złożone np. do KRS i które zostało zaakceptowane przez radę.
Organizacje pożytku publicznego zwracają uwagę na nadmierne obowiązki sprawozdawcze. Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 234, poz. 1536 z późn. zm.) zakres sprawozdania powinien obejmować w szczególności najważniejsze informacje o działalności pożytku publicznego w danym okresie oraz o wydatkowaniu środków finansowych pochodzących z 1 proc. PIT.
Dlatego dla Ewy Kulik-Bielińskiej, dyrektora Fundacji im. Stefana Batorego, sprawozdanie powinno pozwolić na ocenę prawidłowość realizacji przez OPP celów statutowych.
Według eksperta zarówno wzór, który dotyczył rozliczenia 2011 r., jak i przedstawiona przez resort propozycja zmian nadal są bardzo rozbudowane.
Tymczasem organizacje co roku sporządzają różnego typu sprawozdania, np. wszystkie – do urzędów skarbowych (CIT), wybrane – do GUS, fundacje – do właściwych ministrów (sprawozdania roczne), organizacje OPP – do ministra pracy.
– Dlatego apelujemy o ujednolicenie sprawozdawczości i udrożnienie przepływu informacji między różnymi organami tak, by organizacje nie były zmuszane do przygotowywania corocznie kilku różnych sprawozdań według różnych wzorów – podkreśla Ewy Kulik-Bielińska.
Pod tym postulatem podpisuje się również Małgorzata Jelonkiewicz.