Jedną z najistotniejszych wprowadzanych zmian będzie objęcie VAT nieodpłatnego przekazywania przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, pod warunkiem że podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu tych towarów.
1 Już za miesiąc mają wejść w życie znowelizowane przepisy ustawy o VAT. Co zaliczyłby pan do najważniejszych zmian?
Jedną z najistotniejszych wprowadzanych zmian będzie objęcie VAT nieodpłatnego przekazywania przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, pod warunkiem że podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu tych towarów. Do tej pory art. 7 ust. 2 ustawy o VAT pozwalał podatnikom nie opodatkowywać tego typu nieodpłatnych przekazań towarów, nawet jeśli mieli prawo do odliczenia VAT naliczonego od ich nabycia. Ministerstwo Finansów stało wprawdzie na stanowisku, że nieodpłatne przekazania towarów na cele związane z przedsiębiorstwem podatnika powinny być opodatkowane już w obecnym stanie prawnym, ale orzecznictwo sądowe potwierdzało korzystną dla podatników interpretację ustawy.
Od 1 kwietnia to się zmieni i podatnicy będą już musieli opodatkowywać nieodpłatnie wydawane towary niezależnie od tego, czy ich przekazanie następuje na cele związane, czy też niezwiązane z prowadzonym przez podatnika przedsiębiorstwem. Zmiana ta jest efektem dostosowywania polskich przepisów do dyrektywy, która nakazuje takie nieodpłatne wydania towarów opodatkowywać.
2 Z nowościami będzie też musiała oswoić się branża zajmująca się złomem. Co tu będzie nowego?
Zgodnie z tymi nowymi przepisami w przypadku dostawy złomu oraz przenoszenia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych (np. CO2) podatnikami zobowiązanymi do rozliczenia należnego VAT z tytułu tych transakcji będą nabywcy złomu lub też uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Zmiana ta wprowadza po raz pierwszy rozliczenie VAT w trybie reverse-charge między podatnikami mającymi siedzibę lub miejsce zamieszkania na terenie Polski. Nowa zasada będzie miała zastosowanie, pod warunkiem że dokonującym dostawy czy też świadczenia usługi będzie podatnik VAT niekorzystający ze zwolnienia podmiotowego ze względu na niski próg obrotów, a nabywcą będzie również podatnik VAT. Zmiana ta jest także powodowana treścią dyrektywy i ma na celu wyeliminowanie oszustw polegających na wyłudzaniu VAT w obrocie tego typu towarami i usługami. Konsekwencją tej zmiany jest też uchylenie art. 19 ust. 13 pkt 5 dotyczącego momentu powstania obowiązku podatkowego w obrocie złomem.
3 Od 1 stycznia 2011 r. zmienił się zakres zwolnień z VAT dla świadczeń medycznych. Od kwietnia szykują się kolejne. Czy to prawda?
Tak. W art. 43 ust. 1 dodany zostanie pkt 18a przewidujący, że zwolnieniu z VAT podlega nie tylko świadczenie usług w zakresie opieki medycznej przez zakłady opieki zdrowotnej, lecz także świadczenie tego typu usług na rzecz tych zakładów. Chodzi o uniknięcie sytuacji, gdy zakład opieki zdrowotnej prowadzący działalność zwolnioną z VAT sam nabywałby usługi w zakresie świadczeń medycznych od podwykonawców, które ze zwolnienia z VAT korzystać by nie mogły, co powodowałoby, że VAT zawarty na fakturach od podwykonawców byłby dla zakładu nieodliczalny. Inny dodany punkt w tym artykule – 19a – precyzuje, że ze zwolnienia z VAT będzie korzystać również świadczenie usług w zakresie opieki medycznej przez innych podatników niż zakłady opieki zdrowotnej, jeżeli usługi te zostały nabyte przez tych podatników we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej. Chodzi tu o kwestię zapewniania przez zakłady pracy pakietów medycznych na rzecz pracowników.
Po burzy medialnej, jaka podniosła się po stwierdzeniach, że teraz zakład pracy będzie musiał naliczać VAT od tych pakietów, ustawodawca zdecydował się na wpisanie do ustawy, że tego typu pakiety dalej będą z VAT zwolnione. Szkoda jedynie, że wprowadzając szczegółowe rozwiązanie dotyczące usług w zakresie opieki medycznej, nie pomyślano o kompleksowym uregulowaniu problemu stosowania zwolnienia z VAT do refakturowanych usług, bo mogą zaraz powstać pytania typu: jak opodatkować VAT refakturowanie kosztów szkolenia zwolnionego z VAT. Teoretycznie, problem powinien rozwiązać dodany w art. 8 ust. 2a, zgodnie z którym gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi. Treść tego przepisu sugeruje więc, że do refakturowanych usług należy stosować tę samą stawkę VAT, ewentualnie zwolnienie, i powinno się to odnosić również do pakietów medycznych niezależnie od tego, czy są one fundowane pracownikom, czy też zakład pracy obciąża za nie pracowników. Jednak dodanie osobnej regulacji tylko w odniesieniu do pakietów medycznych nasuwa spostrzeżenie, że skoro racjonalny ustawodawca wprowadza ten przepis, to znaczy, że jest on potrzebny, a więc bez niego stosowanie zwolnienia do pakietów medycznych nie byłoby możliwe. Czy więc rzeczywiście można refakturować usługi szkoleniowe zwolnione z VAT, stosując zwolnienie do tego refakturowania, skoro brak jest przepisu, który to zwolnienie wyraźnie przewiduje?
4 W art. 83 ustawy planuje się dodać ust. 1a – 1f, które będą wreszcie zawierać definicję przewoźnika wykonującego głównie przewozy w transporcie międzynarodowym. Co wynika z tej definicji?
Przewoźnikiem będzie wyłącznie przewoźnik, u którego procentowy udział przychodów z działalności w transporcie międzynarodowym, zrealizowanej liczby lotów w transporcie międzynarodowym i liczby pasażerów lub ilości towarów przewiezionych w transporcie międzynarodowym przekracza 60 proc. Dane te będą ustalane na podstawie publikacji prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Problem dotyczy specyficznej grupy podmiotów świadczących usługi na rzecz takich przewoźników, jednak jest istotny i był w przeszłości przedmiotem sporów podatników z organami podatkowymi. Dlatego dobrze, że doczekał się osobnej regulacji, choć w tym momencie trudno ocenić, czy zakończy ona spory.
5 W Sejmie toczy się również dyskusja na temat zmiany art. 83 ust. 1 pkt 17 w taki sposób, aby zakres opodatkowania stawką VAT 0-proc., przewidziany w tym przepisie, objął nie tylko usługi świadczone na rzecz armatorów morskich, lecz także wszelkie usługi świadczone na potrzeby środków transportu morskiego, rybołówstwa morskiego i statków ratowniczych. O co dokładnie chodzi?
Chodzi o objęcie preferencyjną stawką VAT usług świadczonych na obszarze polskich portów morskich, które w obecnym stanie są opodatkowane stawką 23-proc., a przez to, zdaniem wielu posłów, polscy usługodawcy operujący na terenie tych portów są w gorszej sytuacji od podmiotów świadczących analogiczne usługi w portach innych państw UE, co może wpływać na pogorszenie konkurencyjności polskich portów. Ministerstwo Finansów wzbrania się przed przyjęciem tak szerokiego zakresu stosowania stawki 0-proc. do usług świadczonych w polskich portach morskich, jednak wnioski zmierzające do rozszerzenia zakresu stosowania 0-proc. stawki VAT w tym przypadku mają szansę powodzenia, tym bardziej że argument ministerstwa co do niezgodności tak szerokiego stosowania stawki VAT 0-proc. z dyrektywą nie jest wcale przekonujący.
6 Najbardziej gorąca dyskusja, przetaczająca się zarówno przez Sejm, jak i przez media, dotyczy wprowadzenia standardowej stawki VAT na obuwie dziecięce i ubranka dla niemowląt. Czy zmiany w tym zakresie muszą być wprowadzone?
Nie ma wątpliwości, że po przegranym sporze przed Trybunałem Sprawiedliwości UE polska ustawa o VAT musi być w tym zakresie zmieniona. Spór toczy się jednak o termin wprowadzenia tej zmiany oraz o możliwość wprowadzenia rekompensat podwyżki stawki VAT dla dotkniętych tą podwyżką rodzin. Komisja Finansów Publicznych zaproponowała, aby termin wejścia w życie tej zmiany określić na 1 stycznia 2012 r., co wydaje się maksymalnym możliwym w czasie odsunięciem tej zmiany tak, aby nie narazić naszego kraju na zarzut niezastosowania się do wyroku TS.
7 Kolejna zmiana o ściśle technicznym charakterze dotyczy zmiany sposobu liczenia kwoty VAT podlegającego odliczeniu od zakupów związanych zarówno ze sprzedażą opodatkowaną, jak i zwolnioną z VAT.
To prawda. Obecnie podatnicy, u których proporcja sprzedaży opodatkowanej do sprzedaży ogółem przekracza 98 proc., po prostu odliczają cały naliczony podatek i jeśli wysokość proporcji się nie zmienia, w następnych latach nie ciąży na nich obowiązek dokonywania jakichkolwiek korekt. Jednak zgodnie z proponowaną zmianą art. 90 ust. 10 ustawy prawo do pełnego odliczenia VAT będzie przysługiwać podatnikom tylko wtedy, gdy wspomniana proporcja przekroczy 98 proc. i jednocześnie kwota podatku naliczonego niepodlegającego odliczeniu wynikająca z zastosowania tej proporcji w skali roku będzie mniejsza niż 500 zł. Limit 500 zł jest w praktyce bardzo mały i może spowodować, że wiele firm, które do tej pory odliczały VAT naliczony w całości i nie musiały go korygować następnych latach, będzie teraz musiało zacząć to robić. Niezależnie od zmniejszenia kwot VAT faktycznie podlegających odliczeniu przepisy te nakładają na podatników uciążliwy obowiązek związany z konieczności obliczenia korekt odliczonego podatku, co z pewnością przyczyni się do zwiększenia ilości pracy w firmach. Jednak w stosunku do niektórych podatników zmiany dotyczące proporcji będą korzystne, gdyż wprowadzą prawo odliczenia części VAT obliczonego przy zastosowaniu proporcji, nawet jeśli proporcja ta była niższa niż 2 proc., co należy ocenić pozytywnie.